Wezen der dingen gevangen in lijnen
Verder kijken dan schilderij
40 Zaterdag 28 april 2007 PZC
Vier werken van Piet Mondriaan uit de beginperiode toen hij
regelmatig Domburg bezocht. Zichtbaar is dat hij begint los te
komen van de visuele werkelijkheid:
Links: Vuurtoren op Westkapelle, 1909, olie op canvas.
Boven: Duin II, 1909, olie op canvas.
Onder: Avond; Rode boom, 1908, olie op canvas.
Rechts: Molen, 1911, olie op canvas.
Expositie Zeeuws Licht
in Gemeentemuseum
Den Haag geopend.
door Rolf Bosboom
DEN HAAG - Nu, gezien met moder
ne ogen, is het ontegenzeggelijk
een prachtig schilderij. Toen Piet
Mondriaan zijn Zeeuwsche boer
bijna een eeuw geleden voor het
eetst toonde, vond het echter geen
enkele genade bij de meeste kunst
critici. „Smakeloos, overdrijft, alles
draait", noteerde bijvoorbeeld Al-
bert Plasschaert.
Het werk is nu een van de talrijke
hoogtepunten op de tentoonstel
ling Zeeuws Licht - Mondriaan in
Domburg in het Gemeentemu
seum in Den Haag. Deze werd gis
teren geopend door prinses Irene.
Het is een uitgebreide, rijke en in
formatieve expositie geworden, sa
mengesteld uit de omvangrijke
Mondriaan-collectie van het mu
seum zelf
De korte maar essentiële Zeeuwse
periode vormt het hart van de ten
toonstelling. Mondriaan werd ver
moedelijk door Jan Toorop op het
Domburgse spoor gezet. Hij deed
er vanaf 1909 regelmatig inspiratie
op. Zijn werk, beïnvloed door het
Zeeuwse licht, zorgde in 1910 voor
een ware schok op de Sint Lu-
cas-tentoonstelling in het Stedelijk
Zijn Zeeuwse werk zorgde
voor een ware schok op de
Sint Lucas-tentoonstelling
Museum in Amsterdam, omdat er
duidelijk afstand werd genomen
van het realisme.
In de jaren erna raakte Mondriaan,
vooral ook onder invloed van het
kubisme in Parijs, er steeds meer
van verwijderd. Nieuwe vormen,
orde en harmonie deden hun in
trede. Uiteindelijk werd de werke
lijkheid teruggebracht tot een spel
van horizontale en verticale lijnen.
Op de expositie is de aanzet daar
voor mooi te zien doordat De grij
ze boom (1911) en Bloeiende appel
boom (1912) naast elkaar hangen.
Het is - ogenschijnlijk - dezelfde
boom, maar dan getransformeerd
tot lijnen, als opmaat naar de volle
dig abstracte schilderkunst.
Toch was en bleef voor Mondriaan
de werkelijkheid het uitgangspunt.
„Ik construeer op een plat vlak lij
nen en kleurcombinaties met 't
doel de algemeene schoonheid
zoo bewust mogelijk uit te druk
ken", schreef hij in 1914 in een
brief „Ik wil de waarheid zoo
dicht mogelijk benaderen en daar
om alles abstraheeren tot ik kom
tot het fundament der dingen."
Zeeuws Licht. Mondriaan in Dom
burg, t/m 5 augustus in het Ge
meentemuseum, Stadhouderslaan
41, Den Haag. Geopend: dinsdag
t/m zondag, 11.00-17.00 uur.
I Wil je graag hogerop komen? Ga je vooruitgang boeken in
I je carrière? Kies dan voor een deeltijdopleiding bij Avans
Hogeschool. Al onze deeltijdopleidingen zijn veelzijdig en
praktijkgericht. Ontdek onze faciliteiten en jouw
mogelijkheden. Meer informatie op www.avans.nl
Breda
's-Hertogenbosch
Tilburg
Staatsbosbeheer nam
het initiatief voor
Mondriaan-expositie.
door Rolf Bosboom
DEN HAAG - De Mondriaan-exposi-
tie in Den Haag is tot stand geko
men op initiatief van Staatsbosbe
heer. Dat klinkt opmerkelijker dan
het is. „In 1999, ons jubileumjaar,
heeft een omslag plaatsgevonden",
verklaart Marcel van Ooi. „Sinds
dien zien we het Nederlandse
landschap vooral als cultuurland
schap, waar mensen hun eigen
ideeën in hebben gelegd maar dat
hun ook ideeën heeft aangereikt."
„Hoe mensen het landschap heb
ben beleefd, is onder meer bij kun
stenaars en dichters te zien. In
2000 hebben we daarom in samen
werking met het Frans Halsmu
seum een Ruisdael-tentoonstelling
georganiseerd en in 2003 hadden
we een eigen productie met Van
Gogh. Het was altijd al een grote
wens om ook iets-met Mondriaan
te doen. Dan heb je de drie belang
rijkste landschapsschilders gehad."
Staatsbosbeheer klopte vorig jaar
bij het Gemeentemuseum aan, dat
meteen enthousiast was. Het mu
seum zorgde er zelfs voor dat de
tentoonstelling nu aanzienlijk uit
gebreider is geworden dan Staats
bosbeheer voor ogen had.
Van Ooi, zelf kunsthistoricus, is te-
'Heel veel werk uit die tijd
heeft nu iets stoffigs, maar
dat van Mondriaan blijft fris'
vens nauw betrokken geweest bij
de publicatie Zeeuws licht, die is
verschenen bij de gelijknamige ten
toonstelling. Hij schreef deze sa
men met Anton van Haperen en
Matthijs Schouten. Het rijk geïllus
treerde boekje gaat niet alleen over
Mondriaan, maar bevat ook hoofd
stukken over de geologische ge
schiedenis van Walcheren en over
de badcultuur in Domburg. „Het
is een drieluik. Voor ons is het be
langrijk om niet alleen naar de
schilderijen te kijken, maar ook de
verdere geschiedenis van Dom
burg erbij te betrekken. Dan merk
je dat er een complete wereld ach
ter vandaan komt. Er zijn weinig
publicaties die die complete rijk
dom samen pakken."
Van Ooi is zelf getroffen door het
elan dat de Zeeuwse schilderijen
uitstralen. „Ie merkt dat de kunste
naars er ontzettend veel plezier
hebben gehad. Heel veel werk uit
die tijd heeft nu iets stoffigs, maar
dat van Mondriaan blijft fris."
En of het Zeeuwse licht nu echt
bestaat? „Ik denk het wel, al is het
niet uniek voor Zeeland. )e ziet
het overal waar veel water om
heen ligt. Dat geeft altijd een be
paald effect."
[F] 'Zeeuws licht. Domburg en Mon-
driaan' door Marcel van Ooi, Anton
van Haperen en Matthijs Schouten,
uitgave Staatsbosbeheer, KNNV en
Gemeentemuseum, 14,95 euro.
