Doe de kachel uit en slaap langer is niet altijd gemakkelijk PZC Woensdag 25 april 2007 21 - Te dik? ratuur bevindt zich in de behaaglij ke, zogeheten thermoneutrale zo ne. Daarbinnen verbruikt de mens relatief weinig energie. Maar bij zo wel hogere als lagere temperaturen gaat ons inwendige motortje op een hoger toerental draaien en neemt het energieverbruik toe. In de zomerhitte, zonder airco, neemt bovendien het hongerge voel af De invloed van de omgevingstem peratuur moet niet worden onder schat. Seidell: „Fietsen doe je maar even, leven in een min of meer constante temperatuur doe je al tijd. Alle kleine effecten ervan kun nen op den duur een behoorlijke impact hebben. Je hebt het dan toch al gauw over een paar kilo extra aan lichaamsgewicht." De omgevingstemperatuur is er een uit een serie van dikmakende factoren die afgelopen jaar in het International Journal of Obesity door Amerikaanse wetenschap pers op een rijtje zijn gezet en me de als verklaring dienen voor het zo toegenomen overgewicht in de afgelopen decennia. Een andere belangrijke factor is slaap. We zijn, onder invloed van onder andere de televisie, bedui dend minder gaan slapen. Waren we vroeger gemiddeld negen uur onder zeil, nu is dat nog maar ze ven uur. „Je zou misschien ver wachten dat minder slaap tot meer beweging en een hoger ener gieverbruik leiden, maar dat is juist niet zo", zegt Seidell. Al langer was bekend dat slaapge- brek bij ratten veranderingen in de hormoonhuishouding teweeg brengt waardoor zij vraatzuchtig worden. Een paar jaar geleden is aangetoond dat zich bij mensen vergelijkbare processen voordoen per dag minder gaan eten. De Consumentenbond roert alvast de trom en houdt deze week een symposium over zout. De Bond heeft met de natte vinger een re kensommetje gemaakt en komt tot de 'voorzichtige' schatting dat in Nederland jaarlijks zo'n vijfdui zend mensen als gevolg van teveel met als gevolg een grotere eetlust en een verhoogd risico op zwaarlij vigheid. En wederom geldt: we hebben het al gauw over een paar kilootjes meer. Ook niet weg te poetsen is het fors toegenomen medicijngebruik. Tal van veelgebruikte medicijnen lei den in meer of mindere mate tot een zwaarder gewicht, en lang niet altijd is de gebruiker zich daarvan bewust. Bètablokkers (tegen hoge bloeddruk) bijvoorbeeld, waar voor in Nederland jaarlijks meer dan drie miljoen recepten over de toonbank gaan, doen het gewicht gemiddeld met 1,8 kilo toenemen, vonden Duitse onderzoekers vijf jaar geleden. Antipsychotica en antidepressiva? Voor men het weet geeft de weeg schaal een paar kilo meer aan. Ook bij het gebruik van anticon ceptiemiddelen, (cortico-)steroï- den, antihistamines (zeer veel ge bruikt tegen allergieën als hooi koorts) en proteaseremmers (te gen hiv) ligt een gewichtstoename op de loer. „Patiënten en voor schrijvers zouden hier meer aan dacht voor moeten hebben. Voor veel medicijnen is een alternatief beschikbaar dat geen gewichtstoe name veroorzaakt", aldus Seidell. Behalve genoemde factoren is er nog een aantal om standigheden te noemen die medeverantwoordelijk zijn voor de gewichtstoename op bevolkingsniveau, maar die indivi dueel niet of nauwelijks te beïn vloeden zijn. Zoals het feit dat dik ke mensen vaak meer kinderen hebben dan dunne, waardoor er ook meer kinderen met neiging tot overgewicht geboren worden. Of de toename van allerlei moei- zout aan een hartinfarct of beroer te overlijden. 'Bedrijfsleven, doe iets', is de bood schap van de Consumentenbond, die er verder op wijst dat in ver schillende landen de hoeveelheid zout in brood al is verminderd zonder dat de mensen het verve lend vonden. De Nederlands/ - lijk afbreekbare, industriële stofjes in ons milieu, zoals 'weekmakers' die plastic zacht houden, maar die ook de hormoonhuishouding zo danig kunnen verstoren dat een mens er zwaarder van wordt. Zo vonden Zweedse onderzoekers dat de hoeveelheid van dergelijke ver storende stofjes in moedermelk tussen 1972 en 1998 meer dan twin tig keer zo groot is geworden. Verder is waarschijnlijk van belang dat vrouwen op steeds hogere leef tijd kinderen krijgen. Uit onder zoek onder te dikke Britse meisjes van negen en tien jaar, bleek de kans op ernstig overgewicht met een kleine 15 procent toe te ne men voor iedere vijfjaar dat de moeder ouder was. Dat sluit aan bij biologisch onderzoek op scha pen, waar een soortgelijk verband werd gevonden en waarbij bepaal de eiwitten die invloed hebben op vetafzetting een rol bleken te spe len. Dan is er nog die irritante maar belangrijke overgewichtsfac- tor: het roken. In de Verenigde Sta ten wordt de daling van het aantal rokers tussen 1978 en 1990 verant woordelijk geacht voor maar liefst een kwart van de gewichtstoena me bij de mannen, en eenzesde van die bij de vrouwen. Schadelij ke stoffen in rook hebben zoveel negatieve effecten dat het lichaam hard moet werken om weerstand te bieden. Het energieverbruik neemt daardoor toe. Tegelijkertijd vermindert roken de eetlust. Het is dan ook geen wonder dat menig (ex-) roker gewichtstoename als ali bi gebruikt om te blijven roken of weer te beginnen. Seidell: „Stop- pen-met-roken-programma's be steden daar over het algemeen nau welijks aandacht aan. Dat zouden ze wel moeten doen." Britse voedingsgigant Unilever (Blue Band, Becel, Knorr, Coni- mex, Unox, Calvé) wist in 2005 het zoutgebruik met tweeduizend ton te verminderen. In Knorr-soe- pen zit nu gemiddeld 10 procent minder keukenzout dan een paar jaar terug. Unilever probeert een verdere daling te bewerkstelligen, maar loopt wel tegen grenzen op. Gemiddeld is 10 procent zoutver- mindering het maximum dat ge haald kan worden gehaald zonder verlies van smaak, zegt voedings- kundige Anke Schlatmann van Unilever. „Een al te snelle vermin dering kan er ook toe bijdragen dat de consument zelf uit het zout- potje gaat bijstrooien en dan span je het paard achter de wagen", al dus Schlatmann. Een zoutvervanger als kaliumchlo- ride (dat bloeddrukverlagend werkt!) heeft een bitter bijsmaakje zodat het niet overal in gebruikt kan worden, en de hartige smaak versterker glutamaat (ve-tsin) En voeding en beweging dan? Overgewicht ontstaat als het menselijk lichaam meer ener gie opneemt dan verbruikt. Vrij wel iedereen, van voorlichter tot beleidsmaker, vertaalt dat als: we eten te veel en we be wegen te weinig. Seidell be aamt dat die factoren essen tieel zijn om overgewicht te voorkomen, maar acht het raad zaam om ook goed te letten op de andere factoren. Seidell: „Ik ken iemand die voortdurend hamert op de drie c's, van chips, chocola en cola. Of politici die het hebben over een vet-tax. Dat is te gemakke lijk." Het overgewicht is de af gelopen decennia onmisken baar toegenomen, ook in Ne derland. Maar komt dat door teveel eten? Voor menig veel vraat is het juiste antwoord on getwijfeld ja. Maar op bevol kingsniveau? Onwaarschijnlijk. Uit onderzoeken blijkt dat we in de loop van de afgelopen tientallen jaren juist minder ca lorieën naar binnen zijn gaan werken. En minder beweging? Dat lijkt op het eerste gezicht ook een belangrijke factor, maar er is bij zonder weinig onderzoek naar verricht. Onmiskenbaar is door mechanisatie veel lichamelijk werk verlicht of verdwenen. Ook zitten we vaker in de au to, voor de tv en achter de computer. Daartegenover staat we veel meer zijn gaan spor ten. Seidell: „We dachten altijd dat veel tv-kijken leidt tot min der beweging. Maar er ligt in middels ook onderzoek waar uit blijkt kinderen die veel tv-kijken, de rest van de tijd juist meer bewegen." Ook mag niet uit het oog wor den verloren dat de mens meer dan 80 procent van zijn energie verbrandt in rust: voor de stofwisseling, de hartslag, het op peil houden van de li chaamstemperatuur. Seidell: „Door beweging verbrand je niet meer dan 10 tot 15 pro cent van je calorieën." heeft als nadeel dat er nogal wat mensen zijn die (al dan niet te recht) denken dat ze er allergisch voor zijn. Beide smaakversterkers zijn bovendien duurder dan zout. Geld speelt natuurlijk een rol. An ke Schlatmann van Unilever: „Het is een feit dat door de supermarkt oorlog de marges behoorlijk onder druk staan." Verlaagje bloeddruk Mensen met een iets te hoge bloeddruk die niet afhankelijk willen worden van medicijnen, dienen niet alleen op hun zout- consumptie te letten. Voeding die rijk is aan groente fruit, peulvruchten, vis, en no ten en die weinig verzadigd vet bevat, doen de bloeddruk ook behoorlijk dalen. Afvallen, bewegen en minder al cohol helpen ook. Snelle chemo kan borst helpen besparen Bij borstkanker vergroot het geven van chemotherapie voorafgaand aan een operatie de mogelijkheid de tumor op een borstsparende manier te verwijderen, zonder dat de kans op overleving hierdoor af neemt. Wel vergroot het wachten met de operatie tot na de chemo therapie de kans op terugkeer van de tumor een klein beetje, vergele ken met een behandeling waarbij meteen wordt geopereerd en even tueel hierna nog chemotherapie wordt gegeven. Dit concludeert J. Mieog (Leiden UMC) op grond van een analyse van 14 studies. Overgewicht hindert baarmoeder bij bevallen Het feit dat de bevalling bij zwan gere vrouwen met overgewicht va ker uitdraait op een keizersnee dan bij vrouwen zonder overge wicht, is te wijten aan het feit dat bij vrouwen met overgewicht de baarmoeder zich minder sterk kan samentrekken. Dat komt onder meer door een te geringe in stroom van het mineraal calcium, nodig voor spiersamentrekking. Dit bemoeilijkt de vaginale beval ling, constateert J. Zhang (Universi teit Liverpool) na onderzoek van spierweefsel van 4000 vrouwen. Vette vis wellicht goed tegen Alzheimer Het vetzuur DHA (docohexaeen- zuur, een zogeheten omegas-vet zuur dat voorkomt in vooral vis blijkt (in muizen) de aanmaak van de eiwitten bèta-amyloid en tau te verminderen, schrijft K. Green (University of California, Irvine) in het vakblad The Journal of Neu- roscience. Het samenklonteren van deze eiwitten in de hersenen leidt tot de ziekte van Alzheimer. Theoretisch betekent dit dat voe ding met veel DHA een bescher mende werking kan hebben tegen het ontstaan van Alzheimer. foto ANP Omvang taille geeft risico op infarct aan Elke centimeter toename van de tailleomvang doet het relatieve risi co op een hartaanval of beroerte met 2 procent toenemen. Een stij ging van 0,01 in de verhouding tail- leomvang-heupomvang betekent een toename van het risico met 5 procent. Dat berekent L. de Ko ning in het European Heart Jour nal op basis van gegevens van ruim 250.000 personen. De Ko ning adviseert de tailleomvang en tailleheup verhouding mee te ne men bij het berekenen van het risi co op hartaanvallen en beroertes. Zout: goed voor de smaak, slecht voor de gezondheid.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2007 | | pagina 21