'Kartels bestrijden
met strafrecht'
Kroegbaas Rob Freriks haalt i
1 O I Woensdag 18 april 2007 PZC
Het strafrecht moet bij de
bestrijding van kartelvorming
een grotere rol gaan spelen.
Verantwoordelijke topmannen
voor de rechter slepen heeft
een veel preventievere werking
dan boetes uitdelen, stelt
Nyenrode-hoogleraar Bob
Hoogenboom.
door Niek Opten
Kartelvorming is bijna een
natuurlijk proces bij een
vrije markt', stelt Bob
Hoogenboom. Hij is als
hoogleraar Forensic Business Stu
dies verbonden aan de universiteit
Nyenrode en gespecialiseerd in
fraude en de voorkoming daarvan.
„Als een markt wordt vrijgegeven
zie je vaak twee ontwikkelingen:
kleinere bedrijven fuseren waar
door een paar grote spelers over
blijven. Die zijn al snel geneigd af
spraken met elkaar te maken."Of
het nou om schakelkasten, liften,
badkamerkranen of bier gaat, kar
telvorming komt op veel plekken
voor. Onderhandse afspraken heb
ben alleen nut als een paar grote
ondernemingen de betreffende
markt domineren. „Met veel con
currentie is het moeilijk afspraken
maken."
Kartelvorming is niet nieuw. Ge
heime afspraken over prijzen, af
zetgebieden of andere verboden
deals deden zich in de Verenigde
Staten al tachtig jaar geleden voor.
Sinds de Europese Unie de liberali-
seringsgolf vijftien jaar geleden in
zette, heeft de bestrijding van kar
telvorming ook in Europa grote
prioriteit.
Sinds twee jaar staat Europees
Commissaris Neelie Kroes aan het
hoofd van de Europese waakhond.
In Nederland zijn meerdere toe
zichthouders, waarvan de Neder
landse Mededingsautoriteit (NMa)
de bekendste is.
„Toezichthouden kost ontzettend
veel tijd, geld en mankracht en de
effecten zijn gering", zegt Hoogen
boom. „De overtredingen zijn
moeilijk te bewijzen, de bedrijven
gaan discreet te werk. Van de boe
tes die de NMa uitdeelt gaan wel
enige effecten uit, maar de vraag is
hoe duurzaam die zijn. Je moet
blijven controleren." Als voor
beeld noemt Hoogenboom de re
cent bouwfraude, waar aan het
licht kwam dat bouwbedrijven op
grote schaal prijsafspraken hadden
gemaakt. Bedrijven zijn daarvoor
beboet. „Er zijn signalen dat de ver
boden praktijken nog steeds door
gang vinden."
Justitie bestrijdt kartelvorming
vooral op basis van de Wet econo
mische delicten en het administra-
tierecht.
De belangrijkste sancties zijn boe
tes. Hoogenboom pleit voor een
grotere rol van het strafrecht, waar
bij verantwoordelijken aansprake
lijk gesteld worden. „Als een top
man zich in de rechtbank moet
verantwoorden en de gevangenis
in gaat, dan heeft dat een sterkere
preventieve werking."
In de Verenigde Staten baarde
twee jaar geleden het boekhoud
schandaal rond energieconcern En
ron groot opzien. Het hele land
kon zien hoe de topmannen die
zichzelf verrijkt hadden in de
rechtbank met de billen bloot
moesten.
„Kijk ook wat voor impact het pro
ces rond Holleeder heeft, zonder
overigens de overtredingen gelijk
te willen stellen."
Die kant zou het in Nederland dus
ook op moeten, vindt ook de hui
dige regering. Hoogenboom: „In
het regeerakkoord staat dat het
strafrecht zich meer moet richten
op economische criminaliteit. De
discussie zal nu op gang komen."
De vier grote Nederlandse brouwers
kunnen rekenen op een miljoenenboete
van de Europese Commissie voor het
maken van verboden prijsafspraken.
Kroegbazen wisten al lang dat de bierprijs
te hoog was.
door Thomas Olivier en Martin Ruesink
illustratie Jos van Koolwijk
Fred Schaffels van café Dommelstroom
in Dommelen weet het zeker: „Ik be
taal te veel voor mijn bier. Zeker het
dubbele van wat het in de winkel kost.
In kan het eigenlijk beter in de super
markt kopen."
Maar dat kan niet. Hij is met handen en voeten ge
bonden aan bierbrouwer Dommelsch, eigenaar
van zijn pand.
Kroegbazen als Schaffels vechten tegen de bier
kaai. De macht van de brouwers reikt ver, legt
Wendy Schellens van Koninklijke Horeca Neder
land uit. „De brouwers leveren niet alleen bier, ze
zorgen ook voor financiering en verhuren panden
aan horecaondernemers. In ruil voor dat alles wil- I
Ien ze dat het café hun bier tapt."
Maar voor kroegbazen is een overwinning in zicht.
De vier grote Nederlandse brouwerijen kunnen
een miljoenenboete verwachten van eurocommis
saris Neelie Kroes (mededinging) voor het maken
van prijsafspraken tussen 1996 en 1999. De com- I
missie zegt bewijs te hebben dat de brouwers su-
permarkten en horecaondernemers benadelen.
Het bedrag dat Heineken, Grolsch, Bavaria en In- I
bev (onder andere Dommelsch) straks moeten be- j
talen, kan oplopen tot tien procent van de omzet. I
Bavaria-directeur Peer Swinkels viel van zijn stoel I
toen hij het nieuws over de boete hoorde. „Ik zat
voor de televisie toen de NOS de boete van de
commissie aankondigde. Die invallen waren zeven
jaar geleden. Dan verwacht je niet dat daar nu op
eens zo'n boete uitrolt." Van prijsafspraken willen
Swinkels en collega-brouwers niks weten. De grote
vier, die samen goed zijn voor meer dan negentig
procent van de Nederlandse biermarkt, ontken
nen stuk voor stuk. Swinkels: „Ik kan niet over de
anderen oordelen, maar bij ons zijn geen afspra
ken gemaakt. Wij zijn juist een van de prijsvech
ters, in de supermarkten zijn de kratjes Bavaria al
tijd het goedkoopst."
Heineken houdt de kaken stijf op elkaar. Grolsch
door Bert Hellegers
Rob Freriks heeft in februari
zijn café Drin-k-eet in de
Enschedese binnenstad
verkocht, maar de voldoe
ning over de uitspraak van de Euro
pese Commissie is er niet minder
om. „Ik ben zielsgelukkig", zegt Fre
riks (52), die bijna tien jaar een vaak
eenzame strijd voerde tegen het 'kar
tel' van de almachtige bierbrouwerij
en.
De markante Enschedeër diende in
1998 voor de eerste keer een klacht
in bij de Nederlandse Mededingings
autoriteit (NMa). Hij ontdekte dat
gebonden horeca-ondernemers
allen dezelfde bierprijs moesten be
talen, ongeacht of ze een pand van
Dommelsch, Grolsch of Heineken
huurden. „Dat kon geen toeval
zijn."
Het geduld en vooral doorzettings
vermogen van Freriks is sindsdien
zwaar op de proef gesteld. Hij bleef
echter het bierkartel aankaarten bij
de NMa en later de Europese Com
missie. „Ik heb nooit overwogen
mijn strijd te staken. Hoewel de
brouwerijen me het soms heel moei
lijk hebben gemaakt."
Dat heeft een rol gespeeld bij zijn be
sluit te stoppen met zijn drukbeklan-
te kroeg. „Vier jaar geleden had ik
een veel betere prijs kunnen van
gen. Maar toen mijn beoogde opvol
ger zich destijds bij brouwerij InBev
(o.a. Dommelsch, red.) meldde, ft
werd hem gezegd dat ze van plan C
waren de huur te verdubbelen...
Toen zag hij van de overeenkomst
af', aldus Freriks, die in 2000 werd
gekozen tot Overijsselse kroegbaas
van het jaar. Het zit hem vooral j
dwars dat de brouwerijen tot het
laatste toe blijven ontkennen. Hij
verwijst naar de boete van 45 mil-
joen euro die de toenmalige Inter-
brew, nu InBev, enkele jaren gele
den kreeg opgelegd. „Ze zeiden
steeds van niets te weten. Maar toen
de boete uiteindelijk werd opgelegd,
bleek dat ze daar al jaren geld voor
opzij hadden gelegd. Dat zal nu ook
wel weer het geval zijn."
Als het aan Freriks ligt, blijft het
Het
bier word
