Deltaplan
in vogelvlucht
v19
PZC Zaterdag 7 april 2007
Links het landschap in de omgeving van Fijnaart in West-Brabant. Rechts een computei
matie van dezelfde plek zoals het er over enkele decennia uit zou kunnen zien.
weer mooi
met een populatie van vijfduizend niet lan
ger bedreigd.
De bescherming van de korenwolf is vast
gelegd in wetten en regelgeving. Op elke
bouwlocatie in het land moet rekening
v/orden gehouden met deze wilde ham
ster, maar ook met boomkikkers, modder
kruipers, bijzondere slakken en andere
zeldzame beestjes waar ook Dirkmaat
nooit eerder van had gehoord. „Nederlan
ders maken zich druk om olifanten en pan
daberen ver van hun bed, maar een zeld
zaam slakje in hun eigen tuin, trappen ze
kapot. Dat is toch hypocriet? Kleine soor
ten zijn belangrijk voor grotere soorten,
zonder plankton hebben we geen walvis
sen. Het gaat om in stand houden van soor
tenrijkdom, hoe klein ook."
Hij ziet ontaarding en vervreem
ding bij de Nederlanders. „Ze
gaan massaal naar het buiten
land en van Nederland weten
ze niks. Als ze hier beter zouden rondkij
ken dan zouden ze wijzer worden en ver
antwoordelijkheid dragen voor hun
leefomgeving. De meesten hebben in Lim
burg alleen Valkenburg gezien. Mooie plek
jes noemen ze on-Nederlands mooi, het
lijkt het buitenland wel! Nederlanders heb
ben een volstrekt minderwaardigheidscom
plex over hun landschap. En dan moeten
allochtonen, die barsten van cultuur en tra
dities, zich aanpassen? Waaraan? Aan die
non- cultuur, waarvan niemand meer
weet waar die uit bestaat? Er is een totaal
gebrek aan trots en eigenwaarde.
„God schiep de wereld, de Hollanders hun
eigen land. Het verhaal van Hansje Brinker
met de vinger in de dijk kent buiten Neder
land vrijwel iedereen. Wij lijken niet door
te hebben dat dat hét verhaal is wat Neder
land uniek maakt. Een landje dat negen
meter onder de zeespiegel ligt en uitgroeit
tot een wereldmacht van formaat. Dankzij
de scheepsbouw waren we overal eerder
dan wie ook, maar tegelijkertijd ook zo ar
rogant dat we alleen landen en continen
ten serieus namen die ons op hun stran
den verwelkomden met een koning of een
keizer in een draagstoel. We voelden ons
uitverkoren in de Gouden Eeuw. Daar heb
ben we lang op geteerd. Het is die handels
geest die aan de basis staat van het verlies
van tradities, cultuur en dus ook het land
schap. We hadden onze grootmoeder nog
verkocht om met Japan handel te mogen
drijven."
Hij vraagt zich af of Nederlanders een ge
voel hebben van thuis komen en waar dat
dan in zit. „In de kroeg om de hoek? Het
oranjegevoel bij voetballen? Is het zo ba
naal? Ik denk dat een Twentenaar, een
Fries en een Limburger me dat thuisgevoel
nog wel kunnen vertellen. Zij staan nog
bol van tradities, hebben hun eigen
(streek)taal behouden en sinds kort een ei
gen soap. De meeste Nederlanders trekken
zich terug op hun erf Ze weten weinig tot
niets van hun streek en hebben een heel
beperkt wereldbeeld. De Nederlandse tele
visie biedt ook niet bepaald een venster op
de wereld. Die voedt ons met pokeren,
X-factor, De Gouden Kooi en andere hypes.
In België was laatst smogalarm. Op alle
snelwegen in het land mochten auto's niet
harder dan 60 kilometer per uur rijden.
Op straat controleerden agenten en de tele
visie zond rechtstreekse beelden uit. In Ne
derland wisten we van niets, wij keken
naar Sterren dansen op het ijs, terwijl wij
veel meer auto's hebben dan de Belgen en
op dat moment dezelfde weersomstandig
heden, maar geen smog?
„Op de Duitse televisie hadden ze laatst
een anderhalf uur durend programma
over de klimaatverandering met schokken
de beelden, zoals het ontsnappen van me
thaangas uit de Noordzee die tot ontwikke
ling van tsunami's kan leiden. Door de
druk stortte er opeens een stuk zeebodem
in. Duitsland ligt hoger en heeft voor een
groot deel geen dijken nodig. Wij liggen
negen meter onder zeeniveau maar krijgen
'extreme make-overs' en tuinprogramma's
voorgeschoteld. De media hebben een on
gelooflijk gebrek aan diepgang. Het is een
soort luiheid."
Drie jaar geleden bedacht Dirkmaat samen
met anderen het 'Deltaplan Nederland
weer mooi'. Hij schreef er een boek over
en benaderde samen met collega's ieder
een die een rol speelt bij de inrichting van
het landschap. Bouwers, boeren, milieu
mensen, politici en bestuurders werd te
verstaan gegeven dat buitenlandse toeris
ten niet naar Nederland komen om te zien
dat wij ook lelijke wegen, viaducten en be
drijventerreinen kunnen aanleggen. „Wij
geven miljarden uit aan het lelijk maken
en nog geen miljoenen aan het mooi ma
ken van ons verrommelde land."
Inmiddels hebben 35 grote maatschap
pelijke organisaties op het gebied van
projectonwikkeling, landbouw, na
tuur en milieu het plan onderschre
ven. Volgens tellingen van de lobbyisten
zouden 102 Kamerleden achter het plan
staan. De kosten-batenanalyse die het mi
nisterie van Landbouw heeft laten uitvoe
ren moet de twijfelaars over de streep trek
ken. Volgens de rekenmeesters wordt de
investering van twaalf miljard ruimschoots
terugverdiend.
Vooral van het toerisme wordt veel ver
wacht. Een mooi Nederland houdt men
sen in eigen land en trekt buitenlandse gas
ten aan. Die toeristen moet je volgens Dirk
maat niet laten overnachten in nietszeg
gende bungalowparken maar in streekei
gen accommodaties.
„Toon lef en bouw in het Groene Hart een
vakantiepark in de vorm van duizend
windmolens waarin je C02-neutraal kunt
overnachten omdat de wieken voor de
energie zorgen. Het zou fantastisch zijn
dat je de klank kunt ervaren van duizen
den molens die het land voeger droog
maalden? Iedereen vergaapt zich aan Kin
derdijk en de Zaanse Schans terwijl dat
slappe aftreksels zijn van hoe het er ooit
uit moet hebben gezien."
Moet dan alles blijven zoals het was? „We
gaan niet alles terugbrengen, maar we moe
ten niet vernieuwen bij het ziekelijke af
Het constant veranderen is een doel op
zich geworden. Er is niets mis met kneute
righeid. De hang naar nostalgie wordt elke
dag groter. De vergrijzing werkt in ons
voordeel. Mensen hunkeren naar een thuis-
komgevoel. Je kunt ook een wereldburger
zijn en je cultuur en tradities koesteren."
De Britten zweren bij hun
countryside en de Fransen
kiezen a la campagne. Ne
derland moet over twintig jaar het
eigen landschap ook roemen. Het
'Deltaplan Nederland weer mooi'
voorziet in 200.000 kilometer aan
heggen, wallen, elzenhagen,
bloemrijke akkerranden en sloten.
Langs een kwart van de groene
kralensnoer komen nieuwe routes
om te wandelen, fietsen of kano
ën. Kriskras door Nederland, met
op regelmatige afstand een plek
om te overnachten. Elke streek
moet zelf een plan maken en indie
nen. Het wordt getoetst op vier on
derdelen: is er rekening gehouden
met de cultuurhistorie van de
streek, sluit het plan aan op dat
van buurgemeenten, zijn er recrea
tieve routes en is het mooi? Luidt
het antwoord ja, dan krijgt de be
wuste gemeente geld om het plan
uit te voeren. „Als betrokkenen
gaan ruziën, mogen ze over tien
jaar achteraan sluiten", aldus Jaap
Dirkmaat van de Vereniging Ne
derlands Cultuurlandschap. Het
geld - geschatte kosten 600 mil
joen per jaar - komt uit een Groen
fonds. Dat wordt volgens het Del
taplan gevuld door bijvoorbeeld
het ministerie van Landbouw of
door een belastingheffing, analoog
aan de waterschapsbelasting. De
initiatiefnemers willen zo snel mo
gelijk starten. Gedacht wordt aan
drie proefgebieden: het Groene
Hart, Oost-Groningen, de Hoekse
Waard of de Meijerij. De Meijerij
is in de ogen van veel mensen al
oogstrelend. Volgens Dirkmaat
kan het veel mooier.
www.nederlandscultuurlandschap.nl
