Open plekken en niet afgehechte draadjes Astrid Lindgren - haar leven in beelden v11 PZC Zaterdag 31 maart 2007 door jaap Goedegebuure illustratie Martien 805 Hoeveel geheimzinnigheid kan een lezer aan? Anders gezegd: hoeveel losse eind jes mag een roman bevat ten? De vraag stellen is hem beantwoorden. Wat je in het werkelijke le ven als iets vanzelfsprekends beschouwt - dat er grenzen zijn aan de nieuwsgierig heid, aan de drang om alles te weten en te controleren, en dat er dus talloze myste ries zullen blijven bestaan - accepteer je veel minder gemakkelijk wanneer het zo genaamd normale (maar oneindig com plexe) bestaan teruggebracht wordt tot het keukentafelformaat van een verhaal. In de wereld van de fictie verwacht je een zeke re mate van afronding, oplossingen wel licht. Dat mag onrechtvaardig zijn, maar toch is het in overeenstemming met de stil zwijgende afspraken die tussen schrijvers en publiek bestaan. Een open einde bevre digt de meesten van ons niet. Wie er over denkt als hierboven samenge vat, heeft een kwaaie aan de Vlaamse au teur Anne Provoost. De geschiedenis die zij in haar roman In de zon kijken vertelt, zit vol open plekken en niet afgehechte draadjes. De lezer heeft van alles te gissen en te raden en wordt daarmee in de posi tie gedrongen van de omstander of buur man die van afstand getuige is van een dra ma en dus nooit van alle details op de hoogte zal zijn. Maar misschien is dat, an ders dan de conventies van de fictie wil len, wel een kwaliteit in plaats van een ge brek. Laten we eens zien. De opvallendste uitsparingen die Provoost zich veroorlooft, raken aan de dramatische hoogtepunten van de geschiedenis. Vlak voor het begin van de roman, die zich af speelt in kringen van naar Australië geëmi greerde Vlamingen, heeft er al een beslis sende climax plaatsgevonden. Greg, de va der van de jonge hoofdpersoon Chloë, is tijdens een jachtpartij van zijn paard geval len en heeft daarbij zijn nek gebroken. Een paar dagen later zal hij overlijden. Vrien den hebben hem thuisgebracht en staan er verslagen en ook schuldbewust bij. Geen wonder. Zoals ze naderhand toegeven, hadden ze onderweg stevig van de zelfge- stookte citroenjenever gedronken. Daarom konden ze de gevallen Greg niet meer ont wijken. De vraag wie van de maten nu wel verantwoordelijk was voor de fatale trap van een paardenhoef, spookt flink na. Maar Chloë krijgt geen antwoord, en wij dus ook niet. Ook hier komt een ongeluk nooit alleen. Nog voordat ze haar man verloor, leed Chloë's moeder Linda aan een oogziekte, met algehele blindheid in het verschiet. De boerderij die ze na de dood van haar man in haar eentje moet bestieren, raakt in ver val. De verhouding met Ilana, een puberen de dochter uit Linda's eerste huwelijk, is een bron van spanningen. En dan is er ook nog Linda's excentriciteit, die haar verleidt tot gedrag dat naar de mening van familie en vrienden allesbehalve gepast is. Wat dat laatste betreft, is Chloë echt het kind van haar moeder, dat wil zeggen springe rig, eenzelvig, fantasierijk en in lichte mate destructief. Ze zal het nog brengen tot een verkapte zelfmoordpoging. Door zo'n hoofdpersoon de vertellersrol toe te bedelen, wordt ons vanzelf een be perkte blik en een gekleurde kijk opgedron gen. Chloë is niet alleen een kind, ze wordt door haar omgeving ook als zodanig behandeld, dat wil zeggen uitgesloten van kennis en informatie die voor volwasse nen weinig geheimen kent. Naarmate het verhaal vordert, wordt de kloof tussen de hoofdpersoon en haar leefwereld steeds kleiner. Wat dat betreft sluit In de zon kij ken aan op de klassieke 'coming of age'-ro- man en laat Provoost, gelauwerd als kin derboekenauteur, zien dat ze zich met suc ces in een jong personage weet in te leven. Maar helemaal loskomen van de magie van de allervroegste jaren is er voor Chloë niet bij, en voor ons dus ook niet. Die magie heeft zijn charme, en het moet worden gezegd dat Anne Provoost er be kwaam gebruik van weet te maken. Toch houdt deze roman iets onbevredigends. Veel van de verwijzingen naar situaties die voorafgaan aan het eigenlijke verhaal blij ven bij gebrek aan nadere verduidelijking in de lucht hangen. In hoeverre heeft de familie Vanderweert nog een band met het Vlaamse moederland? Wat heeft Linda ertoe bewogen om weg te gaan bij haar eerste man Maurice? Wat was Greg voor iemand? Ik zou er graag wat meer van we ten, maar Provoost houdt zich hier nadruk kelijk op de vlakte. Anne Provoost Opvallend in de roman is de rol die het Au stralische landschap speelt. Het is stug, hier en daar zelfs vijandig. Het lijkt de per sonages voor te houden dat ze misplaatst zijn. Geen wonder dat Linda en Chloë ten slotte de boerderij de boerderij laten en kie zen voor het gezelschap van liana en Mau rice. Met dat besluit eindigt In de zon kij ken. Natuur overwint cultuur. Mag je zeg gen dat het leven het ook van de literatuur wint? [Tl Anne Provoost: In de zon kijken. Uitgeverij Querido. 204 pag. 18, ,95 euro. DE SELECTIE door Jan Smeekens ASTRID LINDGREN door Jacob Forsell Uitgeverij Ploegsma 272 blz.; €49,95. Het verhaal van het leven van kin derboekenschrijfster Astrid Lind gren zou een sprookjesachtige Hol- lywoodfilm van het zuiverste wa ter zijn, een waarin ontroostbaar verdriet samengaat met hemels geluk. Astrid Lindgren werd op 14 november 1907 gebo ren in het Zweedse Nas, op een boerderij vlakbij het stadje Vimmerby. Haar honderdste geboorte jaar wordt onder andere gevierd met de uitgave van Astrid Lindgren - haar leven in beelden. Voor dit documentaire fotoboek met korte en langere bijschriften mocht de Zweedse fotograaf Jacob Forsell ruim een jaar grasduinen in de on gelooflijke hoeveelheid afbeeldingen van en met 's werelds belangrijkste kinderboekenschrijfster. Het imposante boek (32 cm x 25 cm x 3,5 cm) opent met Het land dat verdween, Astrid Lind- grens eigen, zo ontroerende verhaal uit 1972 over de liefde van haar ouders voor elkaar en voor hun vier kinderen: 'We hadden twee dingen waardoor onze kinderjaren werden wat ze zijn geweest - veiligheid en vrijheid. Het was een vei lig gevoel twee mensen in je buurt te hebben die zoveel om elkaar gaven en die er altijd waren als je ze nodig had, maar die ons verder rond lieten dartelen op die fantastische speelplaats die het Nas uit onze jeugd voor ons is geweest'. Sprekend voorbeeld van die vrijheid is het voet- je-van-de-vloer waarover bij de panoramafoto van de kamer waar het hele gezin sliep, te lezen staat hoe Astrid, haar broer en haar beide zusjes er van het ene bed naar het andere over de com mode langs de kachel via het bureau en hangend aan deuren apekooiden. Precies, het spel dat ze Pippi Langkous later met de buurkinderen Tom my en Annika laat spelen. Aan die gelukkige jeugd van een stoer, vrijmoe dig 'meisje dat op daken klimt en altijd te vin den is voor streken en avonturen' kwam een ein de toen Astrid - achttien jaar oud - zwanger werd van een man op wie ze 'voor geen millime ter' verliefd was en met wie ze niet wilde leven. Om haar familie niet te schande te maken, ver huisde ze naar Stockholm en vandaar naar Ko penhagen. Daar werd in een ziekenhuis waar vrouwen konden bevallen zonder dat de autori teiten ervan op de hoogte moesten worden ge steld haar eerste kind geboren. Drie jaar lang moest ze gedwongen goedvinden dat het ventje in een pleeggezin opgroeide. Bladerend lezen in deze biografie in foto's is een waar genoegen. Vanwege de talrijke anekdotes over 's werelds beroemdste kinderboekenschrijf ster. Maar vooral omdat elk van de honderden foto's een eigen verhaal vertelt en ze allemaal sa men een bijzonder leven in beeld brengen. Kenmerkend voor de levenslust en humor van de vrouw die liever dan naar spelende kinderen te kijken, zelf wilde spelen, is de foto waarop ze op tachtigjarige leeftijd roekeloos in het topje van een dennenboom klimt. Astrid Lindgren overleed op 28 januari 2002.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2007 | | pagina 99