Met ouders
en kinderen
aan tafel
het laatste Qy^fvondmaal
v21
PZC Zaterdag 31 maart 2007
Elco Brinkman: „Ik vind het
jammer dat de samenleving
van nu de dood zo verstopt."
Volgende week:
'het laatste avondmaal' van
cabaretier Youp van 't Hek
Elco Brinkman (1948) is de mach
tigste man van Nederland, zeg
gen onderzoekers. Niemand
met zoveel lijntjes tussen over
heid, het bedrijfsleven en goede
doelen als hij. Op zijn 34ste al minister.
Ooit kroonprins van het CDA en beoogd
premier. Alles wees op een droomloop-
baan. Tot hij na de dramatische verkie
zingsuitslag in 1994 door zijn partij terzijde
werd geschoven. Een jaar later verliet hij
de politiek om de Nederlandse bouw-
branche te gaan leiden.
Inmiddels is hij ook goed voor een regen
aan commissariaten en bestuursfuncties.
Altijd druk. Tot in 1998 verplicht de rem
erop ging. Hij had non-Hodgkin, een
vorm van kanker. Daar lag-ie, in het zie
kenhuis in zijn woonplaats Leiden. Het gif
van de chemokuur dat traag zijn lijf bin
nendruppelde als symbool van een veran
derd tempo. „Als ik naar buiten keek, zag
ik de drukte rond het station gewoon door
gaan." Waarbij hij tot een wrange conclu
sie kwam: 'De buitenwereld kan best zon
der me'.
„Ziek zijn is ook een gevecht met je eigen
gedachten. Ik kwam tot het besef dat ik
mijn achterban thuis wel èrg weinig aan
dacht heb gegeven. Altijd was ik maar on
derweg, zeulend met een tas vol papieren.
Kwam ik 's avonds thuis, ging die tas vaak
nog open om nog snel wat door te lezen
voor de volgende dag. In het ziekenhuis
bed voelde ik de lege uren door mijn vin
gers glijden. Ik kan slecht tegen alleen zijn,
dus ik ging tobben. Nooit heb ik me zo
eenzaam gevoeld. De lege uren dwongen
me in te zien dat ik thuis heel wat in te ha
len had. Hoe meer krassen op je ziel, hoe
groter de behoefte aan de mensen die
jouw ziel door-en-door van binnen ken
nen. We hebben uren zitten praten."
Vraag hem niet waarover ze het precies
hadden. „Onze gesprekken hadden geen
begin en geen einde. Geen structuur. Toch
was precies gezegd wat we elkaar wilden
zeggen. Misschien hoefje ook niet altijd
wat te zeggen. Bij elkaar zijn, zegt vaak al
genoeg."
Vier jaar na zijn genezing kwam de kanker
terug. Deze keer bij zijn speekselklieren.
Opnieuw was er de dreiging. Weer de on
zekerheid. Toch was het anders dan die
eerste keer. „Nu kende ik de waarde van
het investeren in elkaar. De medicijnman
nen gaven hoop en verwachting voor het
lijf, het thuisfront bood een uitlaatklep
voor de onzekerheid. De band werd alleen
maar intensiever. Nu wist ik dat ik niet in
een hoekje moest gaan zitten, maar na
drukkelijk een luisterend oor moest zoe
ken. Dat ik de deur uit moest, zodra ik
daar de kracht voor had. Ook al keken
voorbijgangers me soms wat meewarig
aan, als ik met mijn kale kop rondliep."
Meer dan ooit dacht hij na over de dood,
en over de grens van dood en leven. Zijn
denkbeeldige laatste avondmaal is daarom
bewust gewoon bij hem thuis, in het stati
ge Leidse monument waar zijn vrouw ook
Pasen naden. Daarmee komt ook Je herdenking van het Laatste
Avondmaal dichterbij. In het besef dat zijn einde naderde, nam Jezus daar
afscheid van zijn vrienden. In een drietal interviews vragen we aansprekende
landgenoten naar hun idee over hun eigen laatste avondmaal. Stel dat ze
zouden weten dat hun einde nadert. Wie zouden ze aan tafel vragen?
Vandaag de tweede aflevering: Elco Brinkman, voormalig CDA-leidcr,
nu bestuursvoorzitter van Bouwerij Nederland.
Elco Brinkman kent de dreiging van de dood.
Twee keer werd bij hem kanker geconstateerd. Twee keer was er de
angst voor het einde. „Het ergste was de eenzaamheid. Het er niet
meer bijhoren." Hij herstelde, en veranderde. „Het goudhaantje met
ambitie werd tot menselijke proporties teruggebracht."
Hoe hij leerde wat echt belangrijk is.
Van de vergadertafel naar de keukentafel, thuis.
door Jan Vriend foto Hielco Kuipers
haar atelier heeft. „Als je bijna alle verga
dertafels en galadiners van het land hebt
gehad, wordt de keukentafel thuis steeds
waardevoller."
Daarom ook geen politici op de gastenlijst.
„Mijn contacten met Den Haag zijn goed,
maar op den duur merk je dat politiek wel
erg abstract is. Ik betrap mezelf erop dat er
maar een handjevol mensen is met wie ik
mijn laatste boterham wil smeren. Dan
kijk ik toch eerst naar mijn eigen kring."
Het wordt een tafel vol familie en schoon
familie. Tussen de borden portretten van
wie er niet meer is. Want hij wil iedereen
erbij hebben. We lichten er een paar uit,
die vooraan mogen zitten.
Naast hem komt zijn vrouw [anneke. Bio
loge en schilderes. „Omdat we zo lang mo
gelijk samen willen zijn. Ik denk dat we
herinneringen zullen ophalen, aan onze
eerste ontmoeting. Hoe we elkaar bij een
bridgeavond van de studentenvereniging
aankeken. We zullen het ook zeker heb
ben over die onvoorstelbaar drukke tijd
toen ik in de politiek zat en zij voor de
taak stond om onze drie kleine kinderen
op te voeden. Had ze thuis overuren ge
maakt en de jongste nog gauw de borst ge
geven, kwam ze 's avonds naar een galadi
ner bij mij in Den Haag om in een avond
jurk op te zitten en pootjes te geven. Toch
beweert ze altijd dat ze het leuk vindt, dat
ik bestuurswerk doe. Ze zegt steeds: lij zit
straks in het bejaardenhuis nog in de me
dezeggenschapsraad."
Dichtbij hem zijn vader. Inmiddels 92 jaar.
Ooit burgemeester van Hardinxveld-Gies-
sendam, nu nog zelfstandig wonend in
Voorburg. Vier jaar geleden verloor hij zijn
vrouw. „Sinds kort heeft hij een nieuwe le
venspartner. Ze is de schoonmoeder van
een van mijn broers, daarom kennen ze el
kaar al heel lang. Zij heeft vier dochters,
wij waren thuis met vier zonen. Ze wonen
apart, maar komen samen naar feestjes en
gaan vaak bij elkaar op bezoek. Ik vind het
fantastisch dat ze op hun leeftijd nog zo
naar elkaar zijn toe gegroeid. Eenzaamheid
is toch het laatste dat je iemand toe
wenst?"
Omdat het toch een denkbeeldig maal is,
kan zijn overleden moeder ook aanschui
ven. „Met haar zou ik graag over mijn
jeugdjaren praten. Hoe ze alles destijds alle
maal heeft kunnen redden. Als politicus
riep ik altijd dat het gezin de hoeksteen
van de samenleving was, maar als ik nu
naar ons gezinsleven kijk, realiseer ik me
dat het werk thuis toch voor een belang
rijk deel op haar schouders terechtkwam.
Ik weet zeker dat ze dolgraag een dochter
had willen hebben. Als ik Janneke einde
loos met onze dochters hoor bellen over
relaties, over kleding, cadeautjes en andere
vrouwendingen, begrijp ik wat ze heeft ge
mist."
Zijn zoon en zijn twee dochters schuiven
aan met hun aanhang. Voor zijn kleinzoon
is er een kinderstoel. „Ik vind het verba
zingwekkend hoe ik belangrijke dingen op
zij kan zetten omdat ik gewoon even met
dat jochie weg wil. Zal dat het instinct
zijn?" Met zijn kinderen gaat het gesprek
vanzelf, leert de ervaring. „Ik zal ze op het
hart drukken te investeren in elkaar. Want
er komt altijd een moment dat je elkaar
hard nodig hebt."
Als het voorbij is, dan liever begraven dan
cremeren. „Een crematie is zo definitief.
Dan is alles weg. Op een begraafplaats hou
je de herinnering vast. Dan hebben nabe
staanden nog een plekje om heen te gaan.
Ik vind het jammer dat de samenleving
van nu de dood zo verstopt Crematoria
gaan schuil achter bomen aan de rand van
de stad, rouw op televisie wordt vaak iets
engs en gruwelijks. Terwijl de dood juist
iets vertrouwds zou kunnen zijn."
Zo kijkt hij ook naar het hiernamaals. „Ik
ben opgevoed met een beeld van de hemel
waarbij iedereen aan lange feestelijke tafels
zit. Nu zie ik nog steeds een hiernamaals
voor me, maar minder in een letterlijke
zin van de wederopstanding. Ik zie het
meer figuurlijk voor me. Hoe vorige gene
raties voortleven in een nieuwe tijd. Hoe
opvattingen en karaktertrekken van ons te
rugkomen in ons kleinkind, bijvoorbeeld."
Een kleinkind als de hemel? „Niet letter
lijk. Het hiernamaals is voor mij wel iets
waarbij nieuwe generaties leunen op het
goede van hun voorouders. Niet om dwin
gend vast te houden aan het verleden,
maar met de overledenen als begeleiders.
Zolang de doden uit je eigen kring in ge
dachten bij je zijn, heb je houvast."
