Raketschild
VS zetten plan
'We moeten niet
gelijk in een
kramp schieten'.
1 4 Zaterdag 24 maart 2007 PZC
'De nieuwe lidstaten, verlost van het communisme, vertrouwen op Amerika voor hun
veiligheid Kees Homan, NAVO-deskundige Instituut Clingendael
(K)oude
tijden
herleven
De Russen zijn niet blij dat
de VS onderdelen van hun
raketschild in Polen en
Tsjechië willen plaatsen.
Herleven de tijden van de
Koude Oorlog of zal het
zover niet komen?
door Miriam van den Brand
illustratie: Craphic News
Een verbale oorlog. Daar
zal het wel bij blijven
tot de presidentsverkie
zingen in de VS in no
vember 2008, verwacht
defensiespecialist Ko Colijn. Pas
als daar een Republikein a la Bush
als winnaar uit de strijd komt, kan
door een raketschild weieens 'een
koude oorlog gaan schemeren' en
kunnen de relaties van landen bin
nen de Europese Unie onder druk
komen te staan.
Na jaren relatieve rust in de relatie
tussen de VS en Rusland, staan ze
de laatste maanden weer tegen
over elkaar. Het gaat opnieuw over
raketten, de 'overheersingsdrang'
van Amerika en het 'omsingelings
syndroom' van Rusland.
Toch zijn er vooral ook veel ver
schillen, zegt Colijn, bijzonder
hoogleraar aan de Erasmus Univer
siteit in Rotterdam. „We moeten
niet gelijk in een kramp schieten
en vergelijkingen gaan maken met
1983. Het plan van Ronald Reagan,
Star Wars, beoogde veel meer dan
het raketschild nu. Het moest alle
inkomende raketten uit de lucht
plukken. Dit raketschild is veel be
perkter qua impact. De VS zeggen
daarom ook tegen de Russen
'maak je niet bezorgd, jullie ko
men er altijd nog doorheen met
jullie raketten'."
Star Wars verdween door de hoge
kosten en het einde van de Koude
Oorlog in de koelkast. Toch bleef
Amerika geld stoppen in antiraket
systemen. In 2002 kregen de ambi
ties een nieuwe impuls. Bush zeg
de het ABM-verdrag met de Rus
sen op, wat de weg vrijmaakte
voor het raketschild. Rusland rea
geerde daar volgens Colijn niet
met veel kabaal op. „De Koude
Oorlog is voorbij, zo'n verdrag is
niet meer nodig. De Russen heb
ben obligaat wat bezwaar ge
maakt, maar toen was er weinig
aan de hand."
Amerika ging in gesprek met stra
tegisch gelegen landen om daar on
derdelen van het schild te plaat
sen. Polen en Tsjechië hebben al
ingestemd met de komst van een
radarinstallatie en anti-raket raket
ten. Colijn: „De Russen zeggen
overvallen te zijn door het sys
teem. Ze geloven niet dat de VS er
alleen raketten uit Iran en
Noord-Korea en andere schurken
staten mee willen onderscheppen.
Ze zijn er niet blij mee dat met de
radarinstallatie in Tsjechië ook
Rusland in te kijken is.
President Vladimir Poetin fulmi
neert tegen het 'Amerikaanse mili
tarisme'. Volgens Poetin wordt de
Russische afschrikking 'volledig ge
neutraliseerd' door het raketschild,
en hij dreigt met 'een asymme
trisch antwoord'.
Kees Homan, NAVO-deskundige
van Instituut Clingendael, snapt
het 'sabelgekletter' wel. „Rusland
wil laten zien dat het weer een
machtig land aan het worden is.
Tijdens het bewind van leltsin
was er een soort anarchie, maar
Poetin heeft de touwtjes strak in
handen en wil dat ook duidelijk
maken. Door hoog van de toren te
blazen, hoopt Rusland de verdeeld
heid over het veiligheidsbeleid bin
nen de NAVO en de EU aan te
wakkeren. Rusland voelt zich om
singeld worden. Georgië wil ook
onderdeel worden van de NAVO,
dat betekent een uitbreiding in de
eigen onderbuik."
Colijn is ook niet verrast. „Ze wil
len laten zien dat ze er nog steeds
zijn. Ik verwacht niet dat ze nu
zelf een variant van het raket-
schild zullen gaan ontwikkelen.
Daar is het te beperkt voor en zo
veel geld heeft het land ook niet.
Wel denk ik dat de Russen de in
stallaties in Polen en Tsjechië on
der schot gaan houden."
Als de zaak escaleert, kan de one
nigheid weieens leiden tot het op
zeggen van het INF-verdrag uit
1987 dat zorgde voor het verdwij
nen van kruisraketten en andere
raketten voor de middellange af
stand uit Europa. Colijn: „Dan zijn
we dus wel weer terug in de Kou
de Oorlog. Het zal van de uitslag
van de presidentsverkiezingen af
hangen of dit ook gebeurt."
Het raketschild zorgt niet alleen
voor een gespannen relatie met de
Russen. Ook de banden tussen de
Europese landen kunnen gaan rafe
len. NAVO-baas Jaap de Hoop
Scheffer waarschuwt voor het ont
staan van A- en B-landen, landen
die wel en die niet onder het
schild vallen.
Homan ziet de scheiding in Euro
pa verscherpen. „De nieuwe lidsta
ten, verlost van het communisme,
vertrouwen op Amerika voor hun
veiligheid. Ze zeggen bij de Euro
pese Unie te zijn gekomen vanwe
ge de economische voordelen. Ze
zien veel minder in een gemeen
schappelijk Europees defensie- en
veiligheidsbeleid."
De verschillende opvat
tingen over de taken
van de NAVO en de
EU komen weer boven
drijven. „België en Frankrijk wil
len graag dat de EU op defensie-
en veiligheidsgebied een grote spe
ler wordt op wereldniveau. Neder
land en Groot-Brittannië geven de
voorkeur aan de transatlantische
NAVO, net als de nieuwe lidstaten.
Die tweespalt gebruikt Rusland."
De NAVO werkt al jaren aan het
ontwikkelen van een eigen raket-
schild, zegt Homan. „Dat gaat niet
snel, het is nog in de studiefase.
Het is ook erg kostbaar. Het is nu
al lastig genoeg alle conventionele
middelen te bekostigen. En de NA
VO heeft andere zaken aan het
hoofd, zoals Afghanistan."
De bilaterale afspraken tussen Po
len, Tsjechië en de VS hebben de
Europese Unie in verlegenheid ge
bracht, zegt Colijn. „Landen als
Frankrijk, Duitsland en Italië vin
den dat Amerika eerst naar Brus
sel had moeten komen. Nu laaien
oude ruzies weer op. De enige op
lossing is eigenlijk de vlucht voor
uit. De VS vragen landen mee te
doen zodat het toch een VS-EU
aangelegenheid wordt. Het tech
nisch kunnen van de VS stelt lan
den voor voldongen feiten."
Colijn voorspelt winst voor de de
mocraten bij de presidentsverkie
zingen. De harde lijn zal dan zach
ter worden. „Er zal met de Russen
gesproken worden. Die zullen
sputteren en veel misbaar maken,
maar de situatie toch accepteren."
De psychologische effecten
van de tweede versie van
het Amerikaanse Star Wars-
programma zijn groter dan
de feitelijke prestaties tot
dusver rechtvaardigen.
door Joep Trommelen
President Ronald Reagan
komt in 1983 met het
Strategie Defense Initiati
ve (SDI), dat al gauw in
de volksmond Star Wars
wordt genoemd, naar de sci-fi bio
scoophit. Reagan wil Russische
atoomraketten in de dampkring
vernietigen, onder andere met la
sers. Vandaar. Het project komt
nauwelijks van de grond maar het
psychologisch effect is enorm.
Later blijkt dat SDI alleen al van
wege de kosten een onhaalbare
kaart zou zijn geworden. Maar de
Russen zijn zó bang voor een on
kwetsbare vijand dat ze zelf ook
aan de slag gaan. Ze besluiten hun
politieke en economische systeem
te moderniseren om aan voldoen
de geld voor een eigen raketschild
te komen.
Dat maakt de Perestrojka van Mi
chael Gorbatsjov mogelijk. Die
leidt tot de val van het communis
me en het uiteenvallen van de Sov
jet-Unie. Steeds meer historici zeg
gen tegenwoordig dat de afloop
van de Koude Oorlog dan ook te
danken is aan Reagans Star Wars.
