Ons
kent
ons
Op reis met
Fiasco Tours
Echtpaar
v11
PZC Zaterdag 17 maart 2007
Het is een stel dat alles heeft gezegd
En enkel spreekt in lettergrepencode,
Zo'n stel dat de seizoenen en de mode
Een leven lang gevolgd heeft, levensecht
Ze kwamen langs de waterkant terecht
Niet om elkaar, maar om de tijd te doden,
Zij leest een lauwe liefdesepisode
Terwijl zijn blik zich aan de dobber hecht
Zal zuster Els voor dokter John bezwijken
Het deeg is stevig om de haak gekneed,
Een kwestie van gevoel en blijven kijken
Dan klinkt opeens een simultane kreet
We zien het paar een hoogtepunt bereiken,
De dokter en de visser hebben beet
door Mario Molegraaf
Meestal willen dichters de poëzie voor mor
gen schrijven. Voor sommigen mag de
poëzie best van gisteren zijn. De lichte
dichters hoeven niet zo nodig de nieuwste verzen te
schrijven. Zo denkt bijvoorbeeld Ton Peters erover,
wiens Echtpaar in Zo klinkt dus weggesmeten geld
staat. In die bloemlezing vind je de geestigste gedich
ten uit het tijdschrift De Tweede Ronde. Het enige
literaire blad waarin altijd plaats is voor lichte dich
ters.
Lichte dichters? Ton Peters en zijn collega's schu
wen de zware thema's niet. Waarmee duidelijk is
dat er voor hen geen deugdelijke verzamelnaam be
staat. Het zijn hoe dan ook dichters die zelden se
rieus worden genomen, poëten die geen paspoort
krijgen voor de officiële poëzie. Ze mogen meestal
niet meedoen, Drs. P., Patty Scholten en Kees Stip.
Maar nu spelen ze eens een hoofdrol, samen met ve
le onbekenden.
Zo krijg je in deze bundel een omgekeerde poëzie-
kosmos te zien. Ze zijn dan ook tégen, overal tegen,
de dames en heren zijn sterk in spot, bollebozen van
de boosheid. Zeker zijn ze tegen het zware gedicht,
tegen aanstellers die het volledig van inspiratie moe
ten hebben. Dichten is geen gave, menen de lichte
dichters, maar een vak. Alleen, waarover moet dat
volmaakte vakwerk gaan? Zoals H.L. Prenen ver
zucht: De vorm ligt al te wachten/ eer ik het werk be
gin - had ik maar een gedachte/ dan goot ik die erin...
Voor de lichte dichters blijkt dat steeds een zware
strijd. Het werk is meer dan maakwerk. Ze wachten
niet tot de god van de poëzie het geheime teken
geeft. Nee, ze gaan zelf zoeken op de zolders van
hun geest. Juist dat maakt hun verzen belangwek
kend en veelzijdig. Er kan met de vorm worden ge
speeld: iemand laat zich uitdagen door de letter x.
Maar meestal moet de inhoud eraan geloven. Geen
onderwerp is te min, ze schrijven over drank en die
ren, politiek en religie, de liefde en het leven. Maar
ironie en satire zijn nooit ver weg. Keurig maten tel
len en rijmen bestellen, en dan de grilligste verhalen
vertellen. Een opwindend duel van ramp en pret, re
gelmaat en onzin, vorm en chaos. Perfect georgani
seerd op reis met Fiasco Tours.
Zo klinkt dus weggesmeten geld. De geestigste gedichten uit
De Tweede Ronde. Bijeengebracht door Meindert Burger
Jos Versteegen - 288 pag./ €15 - Mouria, Amsterdam.
door Jaap Coedegebuure illustratie Martien Bos
Er bestaat een hemelsbreed
verschil tussen een lees-
club en een literaire kring.
Het een verhoudt zich tot
het andere als een rijtjes
huis in een Vinex-wijk tot een villa
op de Utrechtse heuvelrug. In een
leesclub keuvelt men over de hypes
van de dag, over de De Da Vinci Code,
de nieuwe Kluun en de nieuwe Hei
een van Royen. De literaire kring
daarentegen buigt zich over de onster
felijke klassieken, Madame Bovary, de
oude, respectabele Shakespeare en de
nog oudere en respectabelere Dante.
En als ze al eens een hedendaagse ro
man bespreekt, dan toch bij voorkeur
een uit het verre buitenland, en graag
van een behoorlijk filosofisch en
ethisch gehalte.
De literaire kring kijkt neer op de
waan van de dag en koestert zich in
de behaaglijke warmte van overgeërf
de tradities en de juiste smaak. De le
den lezen 'om te reizen, te ontwaken,
het oordeelsvermogen te perfectione
ren, de innerlijke democratie te ver
sterken, to see themselves as protago
nists in a plot, te lezen om al die din
gen te leren kennen die buiten hun
bereik zijn gebleven Ze lezen om
er beter van te worden, in immate
rieel opzicht tenminste'.
Geen wonder dus dat men zich verre
houdt van de bokkensprongen van
het postmodernisme en gruwt van de
chicklit, het commercieel zo succes
volle genre binnen de vrouwenlitera
tuur waarin het meer gaat om een
sexy uiterlijk dan inhoudelijke kwali
teiten.
Chicklit, dat is het verderflijke genre
van de liefdesroman, de pulp, het
amusement waaraan de wereld, met
dank aan de jongere en volkomen on
verantwoordelijke generatie, ten on
der gaat. Zo denkt althans Randolf
Pellikaan, internationaal befaamd
hoogleraar in het recht, veelvuldig in
de media opduikend expert, spil van
de plaatselijke literaire kring en een
van de personages in een pas versche
nen roman van Marjolijn Februari.
'Plaatselijk', dat wil zeggen een buiten
de Randstad gelegen dorp waar de no
tabelen nog naar de ogen worden ge
zien en de omgangsregels worden be
paald door het oud-vaderlandse ad,a-
gium 'ons kent ons'. Vanuit de lokale
optiek gezien maakt de literaire kring
de indruk van een geducht cultureel
bolwerk in tijden van ontlezing en
verzapping.
Maar Februari gunt ons een stand
punt dat een heel andere laag van de
werkelijkheid blootlegt. Randolf en
zijn mede-geletterden (onder wie
heel wat kopstukken uit het bedrijfsle
ven) vormen een hecht old boys-net
werk dat op gepaste tijden functio
neert als een goed gesmeerde belange
norganisatie.
Dat laatste blijkt pas nadat de literaire
kring zich heeft verwaardigd (na lang
verzet van Randolf) om de chic-
klit-bestseller De zomer van de linnen
schoenen te programmeren. Het pikan
te aan die roman is niet zozeer de per
soon van schrijfster Ruth Ackermann
(een oud-dorpsgenote), maar veeleer
het feit dat Ruths vader Erik de Win
ter ooit uit het hoogwaardige leesge
zelschap is verbannen. Men vond dat
hij niet langer viel te handhaven nu
hij openlijk was gebrandmerkt als de
man die willens en wetens vervuilde
glycerine had geleverd aan een fabri
kant op Haïti die er hoestsiroop van
maakte. Resultaat: tachtig kinderen
dood, tientallen anderen voorgoed in
valide.
Het schandaal kostte De Winter zijn
baan en zijn gezin een niet te schat
ten hoeveelheid levensgeluk. Dochter
Ruth en haar moeder belandden zelfs
in het gekkengesticht, waaruit de eer
ste zich wel maar de tweede zich niet
wist vrij te vechten.
Het zijn Randolfs dochter Teresa en
journalist Victor Herwig (oud-klasge
noot van Teresa en Ruth) die ontdek
ken dat Erik pas door zijn omgeving
melaats werd verklaard toen Randolf
geen kans meer zag hem nog langer
te dekken. Voordien had die nog een
juridisch advies afgegeven dat Erik
sterkte in het voornemen om het gif
met steun van valse documenten
naar Haïti uit te voeren. Maar zodra
het schandaal openbaar werd en De
Winter voor de bijl ging, trok de lite
raire kring schielijk de handen van
hem af. Sommge leden voelen zich
daar achteraf niet helemaal lekker bij,
maar ze zijn te verblind om in te zien
dat ze willens en wetens hebben ge
collaboreerd in een smerige affaire.
Februari heeft deze herkenbare
dorpsgeschiedenis herscha
pen tot een buitengewoon
vermakelijke zedenschets. De
effectiviteit van haar satire zit 'm niet
in de lachwekkendheid van de
typetjes of het komische van de situa
ties, en al helemaal niet in een opge
heven vingertje. Ze moet het vooral
hebben van de subtiliteit waarmee ze
het middel van de ironie inzet. Bij Fe
bruari niet het dik aangezette vertoon
van superioriteit waarmee de verlich
te intelligentsia van Amsterdam en
het Gooi tegen de provincale bour
geoisie pleegt aan te kijken, maar een
in- en menigmaal ook meelevende
kijk. Vermoedelijk kent ze het be
schreven milieu van binnenuit, maar
kan ze zich toch de luxe van enige af
stand permitteren. De ingehouden en
tegelijk intense manier waarmee ze
ons een beeld geeft van het leven in
een schijnbaar veilig hoekje van de
Nederlandse samenleving maakt De
literaire kring tot een zeer bijzondere
roman, wat mij betreft een van de be
tere van dit voorjaar.
rrn Marjolijn Februari - De literaire kring.
Uitgeverij Prometheus, 255 pag.,
17,95 euro
