Brons was te duur voor de Held
v4
Zaterdag 17 maart 2007 PZC
Hij is een held, maar bepaald niet
één van het protserige soort.
Moedig, zeker niet overmoedig.
Dat is voor een zeeheld een
nogal wezenlijke karaktertrek.
Hij hield stand in de donkerste
uren van de Republiek en werd
zo de redder van het vaderland.
door Jan van Damme
Waar kijkt Michiel
nou eigenlijk naar?
Vanuit zijn oog
hoek zou hij de
vlakte van Schoone-
veld moeten kunnen zien. Verre herin
nering, van kruitdampen doortrokken.
Daar werd hij een superheld, in juni
1673. Wat wil je, als je een Engels-Fran
se overmacht weerstaat en daarmee
vrijwel zeker het voortbestaan van de
dan nog prille Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden redt.
Dan krijg je ook een standbeeld. Niet
meteen, overigens. Het monument in
letters - de biografie van Gerard
Brandt - was er veel eerder. Maar toen
de opstandige Belgen in 1830 onze na
tionalistische gevoelens wakker kietel
den, moest Michiel Adriaenszoon er
aan geloven. Net als Willem van Oran
je, Rembrandt van Rijn en Joost van
den Vondel. In al die gevallen was de
naar Den Haag verhuisde Vlaming
Louis Royer (1793-1868) de maker. En
in alle gevallen gaat het om gietijzeren
beelden. Brons werd te duur gevon
den. Met het op zich merkwaardige re
sultaat dat de held Michiel van ijzer is
en de twee in de Straat van Messina op
geviste kanonnen, die naast de sokkel
staan, van brons. Vorig jaar werd dui
delijk dat Michiel roest. Voor zijn fees
telijke herdenkingsjaar is hij nog wel
even strak in de verf gezet, maar een
grootscheepse restauratie is noodzake
lijk om verder verval te voorkomen.
Het standbeeld van Michiel werd in
1841 onthuld op het De Ruyterplein, in
1894 kreeg het op het Keizersbolwerk
zicht op zee. De gemeente Vlissingen
had een slechtere plek voor hem kun
nen kiezen. Volop scheepvaart pal
voor zijn neus, de loodsensteiger links,
en rechts achter hem het huis van de
gebroeders Lampsins, die hem als zee
vaarder op weg hebben geholpen. Een
sociale locatie ook. Op een doorde
weekse dag hangen er ouderen, met
hun rug naar de wind. Petten, grijze ha
ren, priemende vingers om hun be
toog of herinnering kracht bij te zet
ten. Op de parkeerplaats aan de voeten
1652
29 juli: vice commandeur op (tijdens
de Eerste Engelse oorloq 1652-1654)
de oorlogsvloot onder Witte de With
23 aug: verslaat admiraalAyscue in
de slag hij Plymouth, eerste roem als
zeeheld
dec. 1652-juni 1653: vecht meer in
de Slag hij Hoofden, de Slaq hij Singels,
de Driedaagse Zeeslag, de Zeeslag bij
Nieuwpoort, Slag hij Ter Heide
1654
2 maait: vice admiraal hij de admiraliteit
van Amsterdam
1655
verhuist van Vlissingen
naar Amsterdam
1656
actief teqen de Zweden
bij Danzig
1657-1656
acties tegen Portugal
1653
acties tegen Zweden,
bevrijdt Nyhorg op Funen
1660
Frederik III van DenemarHen
verheft hem in de Deense
adelstand
Onderbevelhebber 1652-1664
Het standbeeld van Michiel de Ruyter op het Keizersbolwerk in Vlissingen.
van Michiel is het een komen en gaan.
Parketleggers hebben elders op de Bou
levard een broodje gescoord, motorrij
ders bezien de wereld even zonder
helm.
Michiel Adriaenszoon de Ruy
ter vergaarde roem, zonder
daar nadrukkelijk naar op
zoek te zijn. Hij was vergeleken met an
dere zeehelden bescheiden en buiten
gewoon godvruchtig. Toen het land in
last was verijdelde hij landingen van
Engelse en Franse troepen. De zeesla
gen bij Solebay en Schooneveld in 1672
en 1673 waren misschien geen klinken
de overwinningen, maar het weer
staan van de overmacht was meer dan
het bange vaderland had durven ho
pen.
De Ruyter was een tacticus, hij wist als
geen ander voordeel te halen uit wind
en verraderlijke ondiepten voor de
Zeeuwse en Hollandse kust. Moedig,
Toen er een woedende menigte voor
zijn deur stond, zag de opperbevel
hebber van de vloot maar al te goed
dat faam en roem betrekkelijk zijn.
zeg maar doortastend op de juiste mo
menten. Misschien zijn de terugtrek
kende bewegingen, waardoor onnodi
ge verliezen werden voorkomen - zo
als tijdens de Tweede Engelse Oorlog -
minstens zo belangrijk als de overwin
ningen. Met zijn vriend Johan de Witt
zorgde hij voor modernisering van de
vloot, hij oefende in het formatievaren
en voerde een systeem van seinvlag
gen in. Misschien lijkt zijn inbreng op
dat vlak weinig spectaculair, hij was
geen vernieuwer in de strikte zin van
het woord. Toch mag alleen al de waar
de van een seinsysteem in een tijd zon
der radar en draadloze communicatie
niet worden onderschat. De Ruyter
voer de vijand in strakke formatie tege
moet en maakte daarmee een eind aan
de lukrake gevechten van schip tegen
schip.
Een tijdens de Slag van Solebay opge
viste Engelse luitenant zag hem in ac
tie op zijn schip en riep volgens bio
graaf Brandt uit: „Is dat een admiraal?
Da's een admiraal, een kapitein, een
stuurman, een matroos en een soldaat.
Ja, die man, die Held, is dat alles tege
lijk."
De Ruyter moet de betrekkelijkheid
foto Mechteld Jansen
van alle roem beter dan wie ook heb
ben gezien. Hoezeer op handen gedra
gen, na een zeeslag kon men hem aan
treffen bij het aanvegen van het kip
penhok op zijn schip. Met Cornelis
Tromp lag hij regelmatig overhoop.
Een van diens mogelijk verwarde aan
hangers drong in 1669 zijn huis in Am
sterdam binnen met de onmiskenbare
bedoeling hem te vermoorden.
Enkele jaren later, in 1673, verzamelde
zich een menigte voor zijn huis. De
Ruyter was op dat moment op zee. Ie
mand had het gerucht verspreid dat hij
de vloot aan de vijand had verkocht.
De inderhaast opgetrommelde burger
wacht kon op het nippertje bloedver
gieten en plundering voorkomen.
„Indien het hier in 't vaderland zoo ge
legen is, dat men de waarheid niet
mag spreken, zoo is 't er ellendig ge
steld; nochtans zal ik die spreken zoo
lang mijn oogen openstaan." Dat zei
De Ruyter in het Rampjaar 1672. Vier
jaar later werd hij met een hulpeska
der naar de Middellandse Zee gezon
den om de Spaanse vloot bij te staan.
Een missie beneden zijn stand en ge
vaarlijk.
Hij stierf er zijn heldendood.
1664-1665
verovert Nederlandse factorijen
teniq op Britten op kust van
West-Afrika, plundert kust
van Amerika
1661-1663
actief teqen Bar&arijse zeerovers
PZC I Felix Binicewic
