'Steeds meer artsen zullen gebruik maken van oplopende dosering voor pijn
bestrijding waar ze euthanasie hadden moeten toepassen. Rob jonquière, directeur van de nwe
PZC Zaterdag 17 maart 2007 1 5
laten sterven
Euthanasie wordt zoveel mogelijk vervangen door terminale sedatie, als het
aan de Christenllnie en het CDA ligt. Maatschappelijke organisaties en
professoren vrezen dat zij opnieuw moeten vechten voor 'het recht op waardig
sterven'. „Euthanasie dreigt een hoge uitzondering te worden."
door Monique Prins
foto LAIP/Hollandse Hoogte
e verkoop van slaap- en kalme
ringsmiddelen voor stervensbege
leiding is sterk gestegen, zo bleek
deze week uit cijfers van de Stich
ting Farmaceutische Kengetallen.
In een paar jaar tijd is de verkoop van dormi-
cum door apotheken bijna vertwintigvoudigd.
De stijging van deze medicijnen voor zogehe
ten palliatieve sedatie, duidt op afname van
euthanasie, zo stellen professoren en organisa
ties als de Nederlandse Vereniging voor een
Vrijwillig Levenseinde (NWE) en Stichting
De Einder. Hoezeer euthanasie is afgenomen,
blijkt binnen enkele weken als een nieuw rap
port verschijnt in opdracht van het ministerie
van Volksgezondheid. De stijging van palliatie
ve sedatie is volgens de maatschappelijke orga
nisaties en hoogleraren te verklaren door angst
bij artsen voor euthanasie. „Veel artsen passen
euthanasie niet toe, tegen alle afspraken in",
zegt Rob lonquière, directeur van de NWE.
„Zij vinden euthanasie vaak te emotioneel be
lastend. Het is het idee dat je een mens dood
maakt, je weet dat de patiënt sterft zodra je de
spuit zet."
„Mijn inschatting is dat artsen steeds meer ge
bruik zullen maken van oplopende dosering
voor pijnbestrijding waar ze euthanasie had
den moeten toepassen. De patiënt sterft een na
tuurlijke dood, wat voor de arts minder bela
den is - hij doodt immers niet zelf Ik noem dat
hypocriet. Het is een verkapte vorm van eutha
nasie die bovendien buiten de meldplicht valt
en dus niet getoetst kan worden."
„Ik kan het niet met cijfers hard maken maar ik
hoor verhalen over artsen die doodzieke men
sen met een euthanasie-verklaring overreden
om toch te kiezen om 'langzaam in te slapen'.
Patiënten en hun geliefden moesten daarom da
gen wachten op de dood. Artsen negeren daar
mee de uitdrukkelijke wens van de patiënt die
zelf het tijdstip wil kiezen om afscheid van het
leven te nemen."
De onrust over de afname van euthanasie is
extra toegenomen door de christelijke signa
tuur van het nieuwe kabinet. Christenunie en
CDA hebben nooit onder stoelen of banken ge
stoken dat zij graag zouden willen dat termina
le sedatie het alternatief wordt voor euthana
sie. Het nieuwe kabinet heeft verklaard niet te
tornen aan de euthanasiewet. Wel wil Balken
ende IV nadrukkelijker 'investeren in de verbe
tering van palliatieve zorg'. Dit mag niet ten
koste gaan van de keuzevrijheid bij uitzichtloos
en ondraaglijk lijden, stelt WD-fractieleider
Mark Rutte. „We moeten oppassen dat het
'Mensen met 'n euthanasieverklaring
willen niet zozeer dood,
als wel vrij zijn van pijn'
nieuwe kabinet de term ondraaglijk lijden niet
gaat vernauwen tot fysiek lijden."
Rutte maakt zich ook zorgen over een zin in
het regeerakkoord waarin staat dat een staats
commissie gaat onderzoeken of het recht op le
ven in de Grondwet kan worden opgenomen.
„Dat is slecht Nederlands voor geen euthanasie
en geen abortus. Men stuurt aan op een situa
tie waarin pijnbestrijding een volwaardig alter
natief is en euthanasie daarom niet meer nodig
is. Dit kabinet dreigt de klok terug te draaien",
aldus de WD-voorman.
Ook Johan Legemaate, hoogleraar ge
zondheidsrecht op de Vrije Univer
siteit in Amsterdam, maakt zich
enige zorgen. „Dit kabinet met de
Christenunie zal zich richten op het voorkó
men van euthanasie. Euthanasie dreigt zo een
hoge uitzondering te worden. Straks mag het
formeel nog wel, maar is het in de praktijk
Euthanasie in cijfers
In de wet is opgenomen dat
euthanasie gemeld wordt bij een
regionale toetsingscommissie.
Deze gaat na of de arts zich heeft
gehouden aan de in de wet
omschreven zorgvuldigheidseisen.
Totaal aantal meldingen euthanasie
en hulp bij zelfdoding
steeds lastiger om te krijgen. De keuze moet
aan de patiënt zelf blijven."
Terminale sedatie als alternatief voor euthana
sie zou Legemaate 'te ver gaan'. „Er is niets mis
met het stimuleren van de palliatieve zorg. Na
deel van sedatie is wel dat mensen hun bewust
zijn verliezen en dus geen contact meer heb
ben met hun naasten. We moeten er heel erg
alert op zijn dat we de keuzevrijheid van men
sen niet beknotten. Want met de christelijke
grondslag van deze regering is dat beslist niet
ondenkbaar."
Henk Jochemsen, hoogleraar medische ethiek
aan de VU en directeur van het christelijke Lin
deboom-instituut, noemt het 'zeer terecht' dat
het kabinet palliatieve zorg wil stimuleren. Uit
de praktijk zou immers blijken dat mensen
met een euthanasieverklaring niet zozeer dood
willen, als wel vrij zijn van pijn. En dat kan
met medicijnen.
jochemsen voelt zich verwant met de Christen
Unie en hoopt dat die partij zal zorgen voor
een euthanasieverbod. Hij ziet de keus tussen
euthanasie en terminale sedatie als het verschil
tussen doden en laten sterven. „Het is een mis
verstand te denken dat mensen 'recht' hebben
op euthanasie. De bedoeling van de wet is dat
het wordt toegepast als uiterst middel. Euthana
sie mag pas als er geen redelijk medisch alterna
tiefis. Sedatie kan zo'n alternatief zijn."
„Over misverstanden gesproken", reageert Jon
quière. „De keus voor euthanasie komt niet zo
zeer voort uit angst voor pijn maar veel meer
uit de wens om de fysieke aftakeling, ontluiste
ring en het verlies van regie voor te zijn. Art
sen zijn opgeleid om het lijden weg te nemen.
Soms kan dat niet anders dan door het leven
weg te nemen. We strijden er niet voor om het
aantal euthanasie-gevallen zo hoog mogelijk te
krijgen. Als het aantal tot nul zou dalen, heb
ben wij daar vrede mee. Mits alle doden kun
nen sterven op de manier die zij zelf hebben
gekozen."
1.882
Meldende artsen 2005
verpleeghuisarts
Aandoeningen 2005
kanker wwm
hart- en I
vaatziekten f
ziekten van het
zenuwstelsel
longaandoeningen,
anders dan kanker
overig
combinatie van
aandoeningen
infographic RV,
bron: Regionale toetsingscommissies euthanasie
Euthanasie of palliatieve sedatie?
Euthanasie is actieve levensbeëindiging op verzoek van de patiënt, bij uitzichtloos en ondraaglijk lij
den.
Palliatieve (letterlijk: de pijn verzachtende) sedatie is het 'opzettelijk verlagen van het bewustzijn
van de patiënt in de laatste levensfase'. Patiënten worden in diepe slaap gebracht en krijgen geen
vocht meer.
Doel van palliatieve sedatie is ondraaglijk lijden te verlichten. Daarnaast is het een voorwaarde dat
het overlijden van de patiënt op redelijk korte termijn (binnen één of twee weken) wordt verwacht. In
die gevallen kan de arts starten met een diepe sedatie waarbij geen vocht wordt toegediend.
Hoewel een patiënt door palliatieve sedatie vaak sneller zal overlijden, is het uitgangspunt het verlich
ten van lijden en niet het beëindigen van iemands leven. Een arts hoeft palliatieve sedatie dus niet te
melden; consultatie is niet nodig.
In 2001, één jaar voor de euthanasiewet is aangenomen, zouden er volgens een onderzoek van de
hoogleraren Gerrit van der Wal en Paul van der Maas 9700 concrete euthanasieverzoeken zijn ge
daan. Ongeveer een derde deel zou zijn ingewilligd. Van der Wal en van der Maas presenteren begin
april de resultaten van een evaluatie-onderzoek naar de werking van de euthanasiewet.
Alhoewel euthanasie en hulp bij zelfdoding nog steeds vallen onder het strafrecht, is het niet meer
strafbaar sinds 2002, mits aan de zogenaamde zorgvuldigheidseisen is voldaan.
De zorgvuldigheidseisen houden in dat de arts zich ervan moet overtuigen dat er sprake is van uit
zichtloos en ondraaglijk lijden, dat het gaat om een vrijwillig en weloverwogen verzoek en dat er geen
redelijke andere oplossing is. Hij moet tenminste één andere, onafhankelijke arts raadplegen.
Nederland kent geen 'recht' op euthanasie. De beslissing om aan een euthanasieverzoek te voldoen
is aan de behandelend arts. Een arts heeft tegenover zijn patiënt twee verplichtingen: zijn lijden te ver
lichten of weg te nemen en zijn leven te behouden. De tweede verplichting staat tegenover de wens
om euthanasie van de patiënt. Artsen mogen daarom weigeren een euthanasieverzoek in te willigen.
Euthanasie in buitenland
Euthanasie is in heel Europa bij wet verboden, behalve in Nederland, Zwitserland en Bel
gië.
Zwitserland is tot nu toe het enige land waar buitenlandse patiënten naar toe mogen
komen om te sterven.
In België kunnen bewuste en handelsbekwame meerderjarigen met een ondraaglijk psy
chisch lijden als gevolg van een ongeneeslijke aandoening euthanasie aanvragen. De pa
tiënt hoeft niet terminaal te zijn.
In Duitsland woedt een hevige discussie over de mogelijkheid een vorm van vrijwillige
zelfdoding toe te staan.
Ook in Frankrijk wordt gediscussieerd over een euthanasiewet. Presidentskandidate Sé-
golène Royal liet deze week weten dat zij als president zal ijveren voor een euthanasie
wet. Tweeduizend artsen en ander medisch personeel ondertekenden onlangs een peti
tie om euthanasie te decriminaliseren. De ondertekenaars verklaarden tevens patiënten
stervenshulp te hebben geboden.
In de meeste Amerikaanse staten is euthanasie illegaal. Alleen in Oregon voorziet de
wet erin dat een arts een sterk slaapmiddel voorschrijft, waarmee een patiënt zelf
moord kan plegen. Ook hier mogen artsen de dood niet zelfveroorzaken. In maart
2005 werd in een controversiële rechtszaak in Florida bepaald dat de voedingssonde
van de comateuze Terry Schiavo verwijderd moest worden. Deze vrouw verkeerde toen
al vijftien jaar in vegetatieve staat.
