Boekenweek
Zonder humor
'S
Een indringend portret
4
10 Dinsdag 13 maart 2007 PZC
Zeeuwse activiteiten tijdens de Boekenweek
Woensdag 14 maart
Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg, 15.00-17.00 uur: Literaire
afwerkplaats ('direct apart met je favoriete dichter') met Ru
ben van Gogh en Tjitske Jansen. De Zeeuwse band El Combo,
die Nederlandstalige muziek maakt, treedt gelijktijdig op in
de bibliotheek.
De Drukkerij, Middelburg, 17.00 uur: Jean Marc van Tol (teke
naar van het cartoonduo Fokke Sukke) geeft lezing over hu
mor, geschiedenis en cultuur en zal signeren. In de loop van
de middag maakt hij al enkele tekeningen levensgroot op de
wand van het Binnenplein. In de boekhandel is ook (t/m 16
april) een expositie te zien van de originele tekeningen van
de jongste Fokke Sukke.
Bibliotheek, Goes, 20.00 uur: Lezing Frank Westerman, be
kend van boeken zoals De graanrepubliek, Ingenieurs van de ziel
en El Negro en ik. Van hem verscheen onlangs het boek Ararat,
over een zoektocht naar de heilige berg waar volgens de over
levering Noach na de zondvloed strandde.
Donderdag 15 maart
Bibliotheek, Hulst, 19.30 uur: 'Kwinkslagen in woord en
beeld', met Frans de Schepper (woord) en Minie van der Meu-
len (muziek).
Porgy en Bess, Terneuzen, 20.15 uur: Stefan Brijs, bekend van
de roman De engelenmaker (bekroond met de Gouden Uil
2006), is te gast bij Stichting Prometheus.
Zaterdag 17 maart
Bibliotheek, Sluiskil, 12.00-18.00 uur: Internationale ruilbeurs
voor verzamelaars van boekenleggers, met om 15.00 uur le
zing door neerlandicus Georg Hartong.
De Drukkerij, Middelburg, 13.00-14.00 uur: Rosita Steenbeek
vertelt over haar recent verschenen roman Siciliaans testament
en signeert.
Boekhandel Basting, Oostburg, 14.00 uur: Albert de Bruijn en
Rianne Korevaar zingen en spelen satirische liederen.
Bibliotheek, Vlissingen, 14.00 uur: Workshop column schrij
ven door Monique Rijven.
Dinsdag 20 maart
De Drukkerij, Middelburg, 16.00-17.00 uur: Geert Mak, schrij
ver van het Boekenweekgeschenk, signeert.
Theater De Mythe, Goes, 20.00 uur: Geert Mak wordt - op
zijn eigen verzoek - geïnterviewd door Kees Slager. Het pu
bliek krijgt de gelegenheid vragen te stellen. Na afloop sig
neert Mak zijn boeken.
Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg, 20.00 uur: SLA.Z-bijeen-
komst met de Vlaamse schrijver Herman Brusselmans, die in
middels al veertig romans op zijn naam heeft staan.
Kerkwerve, dorpshuis 't Zuudende, 20.00 uur: Literaire avond
met Annejet van der Zijl, bekend van Sonny Boy en de Annie
M.G. Schmidt-biografie Anna.
Woensdag 21 maart
Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg, 16.00 uur: Lancering websi
te www.literatuurinzeeland.nl.
Donderdag 22 maart
De Drukkerij, Middelburg, 19.30 uur: 'Hard Gelach' met de
dichters Al-Galidi, Tsead Bruinja, Daniël Dee en Elmar Kuiper.
Porgy en Bess, Terneuzen, 20.15 uur: Ineke Holtwijk is te gast
bij Stichting Prometheus. Zij was jarenlang correspondent in
Latijns-Amerika. Een halfjaar geleden verscheen het boek
Rooksignalen, over haar reizen naar het Amazone-gebied.
Vrijdag 23 maart
De Drukkerij, Middelburg, 16.00-17.00 uur: A.F.Th, (van der
Heijden) signeert zijn pas verschenen boek Het schervenge-
richt.
Waar poëzie en proza vroeger ernstige zaken waren, is humor voor
hedendaagse schrijvers en dichters een onontbeerlijk instrument.
Zelfs zij die niet tot de grappigste scribenten behoren, bedienen zich
vaak van een geestigheid die bij menig lezer een glimlach op het
gezicht brengt.
door Nico de Boer
cherts, satire en ironie'
luidt het thema van de
72ste Boekenweek, on
der het motto 'Lof der
Zotheid'. Een wat om
slachtige manier van de stichting Collec
tieve Propaganda van het Nederlandse
Boek (CPNB) om de 'humor in de lette
ren' te promoten in de breedst mogelijke
zin.
Dezer dagen wordt de lezer in de boek
handel overweldigd door alle mogelijke
titels die humoristisch zijn of met wer
vende en pakkende (flap)teksten bewe
ren leuk of grappig te zijn. Waarbij met
een de vraag rijst: wat is humor? Volgens
de conferencier in de Nederlandse litera
tuur, wijlen Godfried Bomans, is humor
overwonnen droefheid. De Vlaamse
(ook al overleden) dichter Herman de
Coninck zag het wat prozaïscher: van hu
mor is pas sprake als je hem snapt. Wie
de kloeke boeken van Voskuil niet ver
smaadt, weet dat humor de hoogste
vorm van tragiek is. Een ander zweert bij
galgenhumor, bedoeld om de naakte
waarheid bloot te leggen, hoe pijnlijk
ook. Voor menig schrijver is humor, de
zwarte of wrange variant ervan, hét wa
pen tegen gezapigheid, illusies en hypo
crisie. Humor verlicht de ondraaglijke
Volgens de conferencier
in de Nederlandse literatuur,
wijlen Godfried Bomans,
is humor overwonnen droefheid.
zwaarte van het bestaan en werpt er tege
lijk een draaglijk licht op.
Desiderius Erasmus meende al dat de
menselijke dwaasheid en de verschrikkin
gen die hij aanricht alleen te verdragen
zijn door erom te lachen. Neem zijn ei
gen spotschrift Lof der Zotheid (1511),
waaraan de Boekenweek dit jaar zijn
motto ontleent. Erasmus schreef dit 'tus
sendoortje' omdat hij onderweg naar
zijn goede vriend Thomas More in Lon
den niets om handen had. In zijn boek
hekelt deze Europeaan avant la lettre en
pleitbezorger van verdraagzaamheid en
meningsvrijheid, aan de hand van de
Zotheid de menselijke dwaasheden. Het
was als 'aardigheidje' bedoeld, maar - o
ironie van het lot - ondanks al zijn ande
re geleerde boeken, is Erasmus' naam al
..vijf eeuwen vooral verbonden aan deze
briljante satire. Niet toevallig ontlenen
veel belangrijke werken uit de wereldlite
ratuur hun overtuigingskracht en diep
zinnigheid aan de speelse humor die aan
alle zwaarte een lichte draai geeft. Don
Quichote van Cervantes, Gargantua en
Pantagruel van Rabelais, Candide van
Voltaire, Alice in Wonderland van Lewis
Carroll zijn daar voorbeelden van. Het
zijn boeken waarin de schrijver de lezer
een (lach)spiegel voorhoudt. In de hu
mor ligt hun 'eeuwigheidswaarde'.
Tegelijk blijkt humor tijdgebon
den. De verhalen van Bomans
en Carmiggelt vormen voor
oudere generaties kostelijke lec
tuur, jonge mensen vinden ze oubollig
en flauw. En omgekeerd begrijpen
oude(re) lezers niet wat er zo leuk is aan
Giphart of de columns van Youp van 't
Hek.
Wie over humor in de Nederlandse lette
ren spreekt, komt toch alweer gauw uit
bij het overbekende rijtje dat moeiteloos
kan worden aangevuld: Piet Paaltjens,
Kees Stip, Bomans, Carmiggelt, Annie
M.G. Schmidt, Remco Campert, Ronald
Giphart, Kees van Kooten en Herman
Koch. Ze worden gerekend tot de humo
risten onder de schrijvers, al schiet het
woord schromelijk tekort. Het houdt
een beperking in, alsof de auteurs met
plat of onnozel vermaak geen ander oog
merk hebben dan een gemakkelijke lach
opwekken, alsof hun proza bij voorbaat
vluchtig is als een glimlach. Multatuli,
Elsschot, Hermans, Reve, Voskuil, Kel-
lendonk, Komrij, Rosenboom en Grun-
berg zul je niet meteen tot de categorie
van de humoristen rekenen. Toch geven
ze in hun werk blijk van een groot ge
voel voor humor en/of ironie, al dan
niet met satirische en cynische trekjes.
Neem Hermans, zijn polemieken zijn
dankzij de humor en de bijtende spot in
■fv
Na bestsellers als Hoe God
verdween uit Jorwerd, De
eeuw van mijn vader en In
Europa schreef Geert Mak
De brug, het
Boekenweekgeschenk
2007. Het is bovendien in
het Turks vertaald, een
unicum.
In De brug beschrijft Mak de
geschiedenis van Istanbul en
de Galatabrug aan de hand
van verhalen van de 'brugbe-
woners'.
Het onderwerp leverde Mak met
een al kritiek op, want waarom in
een Nederlands Boekenweekge
schenk een verhaal over een Turk
se brug en waarom zo nodig een
Turkse versie? Ophef die Mak ver
bijsterde, temeer omdat niemand
zijn boek nog gelezen kon hebben.
„Het vorige geschenk ging over lilli
putters in Amerika. Heb je daar
toen iemand over gehoord?" Bo
vendien vertelt De brug een ver
haal dat ook Nederland aangaat.
Vorige maand hield de schrijver de
Turkse vertaling van De brug, geti
teld Köprü (oplage 20.000), ten
doop op de Galatabrug in Istan
bul. Door enkele hoofdfiguren uit
zijn boek werd er meteen verrukt
in gebladerd. „Ze vonden het fan
tastisch, alleen al het lezen van
hun eigen namen", zegt Mak met
een glimlach, een dag na zijn blik
sembezoek aan Istanbul. „Vergeet
niet dat ze mij daar wekenlang op
die brug hebben zien rondlopen.
In een jackje, notitieblokje in de
hand. Ze hebben nu gezien dat ik
mij niet alleen voordeed als auteur
maar het ook werkelijk geschreven
heb. Dat vonden ze al heel wat."
In De brug - voor het eerst sinds ja
ren is het Boekenweekgeschenk
non-fictie - combineert Mak zijn
'De brug is interessant,
omdat hij op het snijvlak ligt
van de stad zelf
kwaliteiten als schrijver, historicus
en journalist Bij zijn journalistie
ke veldwerk op de brug werd hij
terzijde gestaan door een Turkse
tolk. „Het was een kwestie van ob
serveren, lopen, praatjes maken,
nu en dan een lang gesprek, en el
ke dag terugkomen. Het was ouder
wets journalistiek werk op de vier
kante centimeter. Dat werken
deed me ontzettend denken aan
Jorwerd. Voor Hoe God verdween
uit Jorwerd liep ik ook drie keer
per dag door het dorp om te kij
ken wat er gebeurde."
Maks hoofdfiguren in De brug vor
men geen doorsnee van de bevol
king van de Turkse metropool van
tien miljoen inwoners. „Nee, de
brug is niet de stad en de stad is
niet het land. Grote stukken van
