kibboets rinkelt de kassa
J v15
PZC Zaterdag 10 maart 2007
Lanterfanten wordt niet langer ge
tolereerd in de kibboets Degania
Alef. In deze oudste landbouw
nederzetting van Israël gaat
voor niks alleen nog maar de
zon op. Is dit de definitieve teloorgang van
een uniek Israëlisch instituut? Of is het al
leen maar een aanpassing aan de eisen van
de tijd?
Kibboetssecretaris Shai Shoshani houdt
het op het laatste. „Hoe vreemd het ook
klinkt, ik hoor van veel mensen dat we nu
pas een echte kibboets hebben, met hech
te fundamenten. Dat is mijn antwoord aan
iedereen die voorspelt dat we de onder
gang tegemoet gaan."
Degania Alef (er is ook een Degania Bet) is
heel lang rolmodel geweest. Prominente
buitenlandse gasten als Albert Einstein en
lan Masaryk maakten er kennis met het
unieke commune-experiment. Bekende Is
raëliërs als Moshe Dayan zijn er geboren
en getogen.
Toch behoort Degania tot de laatste kib
boetsen die hun economie liberaliseren.
De meeste zijn al in de jaren tachtig en ne
gentig, toen de beweging een diepe finan
ciële crisis doormaakte, een nieuwe koers
gaan varen. Shoshani zegt dat Degania de
vernieuwingen zonder haast heeft kunnen
doorvoeren, vanuit een financieel gezonde
positie.
De ondergang die sommigen voorspellen,
zal inderdaad nog wel even uitblijven. De
kibboetsfabriek - industriële diamanten
voor precisiewerktuigen - draait als een
tierelier. Daarnaast heeft 70 procent van de
Degania's-leden een behoorlijk betaalde
baan buiten de poort.
Met zijn subtropische tuinen, zijn gazons
omgeven met palmbomen, zijn zwembad
en tennisbanen biedt de kibboets de aan
blik van een luxe vakantiebestemming. De
onderkomens zijn nog altijd bescheiden,
maar een aantal biedt vrij uitzicht op het
blauwe water van het Meer van Galilea.
'Een onafhankelijke nederzetting van He
breeuwse werkers op nationaal land, een
collectieve nederzetting met uitzuigers
noch uitgezogenen, kortom een commu
ne', zo omschreven de tien oprichters in
1910 hun avontuurlijke onderneming. Ze
schaften alle eigendom af Het motto
werd: Bijdragen naar vermogen en ontvan
gen naar behoefte.
Wie honger had, deed een greep in de ge
meenschappelijke voorraadkast. Wie zich
wilde kleden graaide een werkbroek en
een blauwe kiel uit de gemeenschappelijk
wasmand.
De moeder van alle kibboetsen is altijd rek
kelijk geweest. In Degania sliepen de kinde
ren bij de ouders en niet in een gemeen
schappelijke slaapzaal. Al vanaf 1920 werd
het wasgoed er voorzien van een persoon
lijk merkteken, een kleine maar niet onbe-
langrijke bijdrage aan de individualisering.
De kibboetsleden konden zich in de eerste
decennia van de joodse staat ongestoord
blijven beschouwen als de
politieke en morele elite
van Israël. In hun eigen ge
meenschappen won de
menselijke natuur het
steeds meer van de utopi
sche linkse idealen.
Nieuwkomers werden ge
troffen door de tomeloze
verspilling. Alles was im
mers gratis. De nu 84 jaar
oude Ruth Ben-Yacov
kwam als jonge vrouw van
uit de stad naar Degania.
„Mensen knipten 's och
tend vroeg het licht aan,
gingen naar hun werk en lieten het de he
le dag branden. De airconditioning werkte
24 uur per dag, ook als er niemand thuis
was."
„Een kibboetslid sneed bij het ontbijt een
heel brood en nam een paar boterham
men mee. Dan kwam de volgende en
sneed een ander brood. In de eetzaal laad
den mensen hun bord zo vol dat ze het
met geen mogelijkheid leeg konden eten.
De honden leden nooit honger."
Ook het bijdragen naar vermogen bleek
niet helemaal te zijn wat Ruth zich ervan
had voorgesteld. „Sommigen werkten
hard. Anderen maar halve dagen of hele
maal niet, maar iedereen kreeg bijna even
veel zakgeld." Ze stelt tevreden vast dat er
heel wat is verbeterd sinds iedereen voor
zijn elektriciteit en zijn maaltijden is gaan
betalen. „Het licht gaat op tijd uit. In de
eetzaal blijft geen kruimel op de borden."
De grote hervorming in Degania
moest wachten tot vorige
maand, toen de 320 leden met
een meerderheid van 85 pro
cent hun goedkeuring gaven aan een belo
ningenstelsel. Het uitgangspunt is simpel:
wie werkt, krijgt een redelijk vang
net-loon, wie hard werkt, krijgt meer, en
wie niet werken wil, krijgt niets. Vijfjaar is
er over de hervorming vergaderd en gedis
cussieerd en een jaar is het systeem in de
praktijk beproefd.
„De spanning in die tijd was te snijden",
vertelt bibliothecaresse Tamar Gal-Sarai
(46). „Tegenstanders riepen dat de socialis
tische kibboetsidealen verloren zouden
gaan. Niets daarvan. Socialisme betekent
dat het individu verantwoordelijkheid aan
vaardt voor de gemeenschap en dat princi
pe blijft bestaan."
De hervorming komt erop neer dat de le
den het salaris dat ze binnen of buiten de
kibboets verdienen, mogen houden, na af
trek van inkomstenbelasting voor de staat,
een onderhoudsbijdrage voor de kibboets
en een gemeenschapsheffing van 20 pro
cent. Daar staat tegenover dat ze voortaan
voor de meeste diensten moeten betalen,
al houden ze vrij wonen.
Een andere revolutie: ouders mogen
voortaan hun vermogen nalaten aan hun
kinderen. Alle leden heb
ben verder recht op een uit
kering ineens, die hoger is
naarmate ze langer in de
kibboets wonen. Die maat
regel is bedoeld als compen
satie voor ouderen, die van
het zakgeld dat ze tot nu
toe ontvingen niet hebben
kunnen sparen.
De hoogleraar moet finan
cieel flink inleveren om de
schoonmaker een finan-
V cieel vangnet te bezorgen.
Het verschil tussen de hoge
re inkomens en het vang
net is doorgaans dan ook minder dan 50
procent. Alleen wie pertinent weigert te
werken - de kibboets moet iets aanbieden
- krijgt niets. De proefperiode heeft het in
komen van de kibboets al flink opge
schroefd, vooral omdat nu bijna iedereen
een baan heeft.
Het vetzet kwam vooral van de jongere ge
neratie. Niet zozeer om ideologische rede
nen als wel wegens wat Dani Greenblatt
(34) omschrijft als 'technische problemen'.
De voormalige Zuid-Afrikaan drijft in de
buurt van de kibboets een kuuroord annex
vormingscentrum.
Met zijn vrouw en twee kinderen ont
vangt hij nu een vangnet-inkomen van
ruim 7000 shekel (1400 euro) per maand.
„Daar moet ik zo'n 4500 shekel van beta
len aan onderwijs en vaste lasten. Wat
blijft er dan nog over om van te leven?"
Volgens hem is de hervorming alleen goed
voor de oude garde. „Die oudjes krijgen
een flink bedrag voor ieder jaar dat ze lid
van de kibboets zijn. Plus een leuk pen
sioen. Als je jong bent moet je met niks be
ginnen. Ik kan alleen maar hopen dat het
de sfeer in de kibboets niet volledig zal ver
zieken."
In de eetzaal zit het echtpaar Shapiro,
typische vertegenwoordigers van De-
gania's oude garde. Allan (79) is jurist
en doceerde politieke wetenschappen
aan de Universiteit van Haifa. Zijn vrouw
Yona is 86 jaar geleden in Degania gebo
ren als dochter van een van de stichters.
Tot een jaar geleden verzetten de Shapiro's
zich tegen de hervormingsplannen, maar
het proefjaar heeft hen bekeerd. „Het expe
riment is geslaagd. De mensen zijn in het
algemeen tevreden", concludeert Allan.
„We hebben een droom opgegeven, maar
de veranderingen zijn niet zo groot geble
ken. Het proces van privatisering was trou
wens al een tijd aan de gang. Kijk maar
naar de kassa hier in de eetzaal."
Yona heeft het er moeilijker mee, hoewel
ook zij uiteindelijk 'ja' heeft gestemd. „Ik
had liever gezien dat we de weg van mijn
ouders niet hadden verlaten. Ik heb heel
veel van hen gehouden. Dit betekent een
breuk met het verleden. Maar ja, de men
sen wilden het zo."
Principe van kibboets:
geen privé-eigendom
De oudste kibboets van Is
raël, Degania Alef, werd in
1909 opgericht. De leiding
van de Zionistische Wereld
organisatie droeg toen een
stuk land ten westen van het
meer van Cenesaret over aan
een groep arbeiders.
»- Het principe van de kib
boets was dat de leden geen
particulier eigendom had
den. Het werk, in eerste in
stantie vooral op landbouw
gebied, werd door de kib
boets-leden verricht en de
inkomsten kwamen uitslui
tend de gemeenschap ten
goede.
Als stelregel gold: ieder
werkt naar vermogen en ont
vangt naar zijn of haar be
hoeften.
In 1965 telde Israël 220 kib
boetsen met een totale be
volking van 80.750 zielen.
In 2005 waren er 248 van
deze collectieve nederzettin
gen met 117.000 leden.
Foto boven: avocado-oogst
anno 1970.
Kleine foto's v.l.n.r.:
Hooitijd in de kibboets in de
jaren dertig.
1940: arbeiders sjouwen
met trossen bananen.
Omstreeks 1930: op de bin
nenplaats worden de kippen
gevoerd.
foto's website Degania
