schrijf ik compacte romans'
v11
PZC Zaterdag 10 maart 2007
A.F.Th.
van der Heijden
Geboren op15 oktober 1951
in Geldrop.
e Debuteert in 1978 onder het
pseudoniem Patrizio Canapo-
ni met Een gondel in de Heren
gracht.
e Begint in 1983 onder zijn ei
gen naam met de publicatie
van de romancyclus De Tande
loze Tijd. De reeks bestaat uit
eindelijk uit zes boekdelen,
of zeven als het Boekenweek
geschenk Weerborstels (uit
1992) als intermezzo bij de
reeks wordt meegerekend.
Van der Heijden zegt dat de
cyclus is afgesloten, maar hij
werkt er wel aan door. Deel
4, Advocaat van de hanen
(1990), is verfilmd,
e In 2003 verschijnt De Movo
Tapes, deel 0 van de tweede
romancyclus, Homo Duplex.
In 2006 gevolgd door 'de
sleutel' tot de reeks: Drijf
zand koloniseren
Tussendoor verschenen on
der andere dagboekaanteke
ningen. Achterin Het Scherven-
gericht worden 36 in boek
vorm verschenen titels opge
voerd.
overeenkomsten. Sektes lijken altijd op el
kaar, sekteleiders ook. Misschien, als experi
ment, kon ik het één, van recente datum
in Nederland, bestuderen aan de hand van
iets dat tientallen jaren geleden in Califor-
nië was gebeurd."
In het verleden deed Van der Heijden wel
eens wenkbrauwen fronsen met zijn ambi
tieuze romancycli. „Ik heb ook in dit boek,
zoals ik gewend ben - en het valt me moei
lijk om dat toe te geven, maar dat doe ik
toch maar - een aantal kortere, compacte
romans door elkaar gevlochten. Ik kan dat
niet laten. Eigenlijk schrijf ik tamelijk com
pacte romans, maar kan ik het niet nalaten
ze door elkaar te vlechten om ze elk ten
opzichte van elkaar een meerwaarde te ge
ven. Mijn vijanden willen dat niet zien en
ze bevestigen het ook niet. Maar ach, wat
interesseren me mijn vijanden?"
„Wat denk je dat ik nu weer aan kritiek
over me heen zal krijgen? Alleen al vanwe
ge de omvang. Niet eens over de inhoud,
daar komen ze niet aan toe. Ze stikken zo
van verontwaardiging, ze kunnen het al
leen maar over die 1051 pagina's hebben.
Zo gaat het altijd. Als ik een kleine roman
schrijf, is het een 'tussendoortje' als ik een
grote roman schrijf, is hij te dik. Kan ik
nog goed doen? Ik doe het maar op mijn
eigen manier."
Gevangenissen, wat heeft Van der Heijden
daar eigenlijk mee? In de roman Advocaat
van de hanen stierf een kraker in een Am
sterdamse cel, zelfheeft hij een tijdlang ge
schreven in een gevangeniscel bij het Haar
lemmermeercircuit en nu een Amerikaan
se gevangenisroman. „Als jongetje droom
de ik al van plaatsen om me af te zonde
ren. Kloosters, woestijnen, gevangenissen,
kerkers, totale eenzaamheid. Om mijn ge
dachten te ordenen en om op nieuwe ge
dachten te komen. Verplicht opgesloten
zitten heeft me altijd aangetrokken. Kloos
ters. Heeft niets met katholieke opvoeding
te maken. Het idee om me op een extreem
gedisciplineerde manier of een bepaalde
levenswijze aan één taak te wijden. Liefst
zwijgend, eenzaam, los van anderen."
Nog verder terug voor een verklaring,
komt hij bij zijn grootvader uit, naar wie
hij genoemd is. Grootvader Adrianus. Een
klompenmaker, die graag hoofdonderwij
zer wilde worden. „Om die reden las hij
ook. Vooral Dumas père: De graaf van
Monte Cristo. Toen mijn grootmoeder bed
legerig werd, las hij dit soort boeken aan
haar voor. Hun tien kinderen lagen op en
onder het bed te luisteren. Daar heeft mijn
vader het verhaal gehoord en hij heeft het
aan mij verteld."
Hoogtepunt in Het Schervenge-
richt is de episode waarin de
regisseur een visioen weet
op te roepen. Hij beleeft zo
de moord op zijn vrouw.
Maar hij merkt tot zijn verbijstering dat hij
zich in het visioen inleeft in hun voldra
gen ongeboren kind, dat de moord vanuit
de baarmoeder beleeft. Een tour de force.
„Vond ik ook. Toen ik zelf nog in het visio
naire stadium van het schrijven zat, heb ik
me zelfs afgevraagd of ik wel zo ver kon
gaan, om het ongeboren jongetje dit te la
ten vertellen, maar ik kon mezelf natuur
lijk niet meer inhouden. Ik kon niet toen
nog last krijgen van morele overwegingen.
Dan had ik vroeger moeten opstaan."
Wat hij anders nooit deed. A.F. Th. Van
der Heijden had zijn nieuwe roman af en
hij keek met een scheef oog omhoog naar
de dozen die hij twee jaar eerder boven op
een kast had gezet. En? „Ik heb de dozen
meteen de dag na voltooiing van Het Scher-
vengericht te voorschijn gehaald. Ik noem
dat niet eens beroepsdeformatie, dat is be
roepsidioterie. Ik was bang voor het zwar
te gat. Ineens was ik heel nieuwsgierig
naar wat ik had. Ie ziet daar bovenop de
kast een papierwinkel staan. In twee jaar
tijd was het een vormeloze, natte klomp
papier geworden. Het herinnerde me bo
vendien aan een periode van ziekte. Ik ben
het gaan ordenen en het bleek min of
meer compleet te zijn. Over veel passages
ben ik ontevreden. Het zal nog een hele
klus worden.
Mits goed uitgewerkt is deze Oedipous-ro-
man een octaaf hoger dan Het Schervenge-
richt. Ik heb nu ontdekt hoe belonend het
kan zijn om meteen weer aan een volgend
boek te 'mogen' werken. Ik heb er zin in
om het af te maken."
A.F. Th. van der Heijden - Het Schervenge-
richt. 1051 pag. Uitgeverij Querido. 24.95
euro (paperback)/ 34,95 euro (gebonden).
