Van der Have
ZAAI
VAN DER HAVE
ZADEN
jF)
v4
Zaterdag 10 maart 2007 PZC
Een bedrijf van standing was het. Koninklijk nog wel. Koninklijk kweekbedrijf en zaadhandel
Van der Have in Kapelle was wereldwijd een begrip. Van de naam is vrijwel niets meer over. De
multinational van Zeeuwse bodem is in enkele jaren uitgekleed en opgesplitst, maar leeft voort.
door Harmen van der Werf
foto's Willem Mieras
Gerard Lepoeter, voorma
lig hoofd personeel en
organisatie bij Van der
Have, weet nog één plek
je in Kapelle waar de
naam Van der Have terug te vinden is.
„Ga maar eens kijken langs de Goes-
sestraatweg", adviseert hij. „Op één
van de oudere loodsen langs die weg
staat nog D. J. van der Have." Hij heeft
gelijk. Op een witgepleisterd gebouw
prijkt de naam in sierlijke letters. Het
is een mooi aandenken aan een onder
neming die, opgericht in 1879, ruim
een eeuw beeldbepalend is geweest
voor Kapelle.
De hoofdingang van het oude Van der
Have is aan de Dijkwelsestraat in Ka
pelle. Een groot bedrijfscomplex met
tal van loodsen en magazijnen strekt
zich daarachter uit. Een vlag wappert
in de wind. Mommersteeg staat erop,
het bekendste Nederlandse graszaden-
merk. Even verderop hangt nog een
vlag, de vlag van DLF Trifolium, sinds
najaar 2006 de nieuwe Deense eige
naar van de Kapelse vestiging van Van
der Have. Die transactie vormde het
sluitstuk van de totale uitverkoop van
de Koninklijke.
„In- en intriest is het." Govert van der
Kuijl (85) was afdelingsdirecteur Neder
land bij Van der Have, verantwoorde
lijk voor de binnenlandse handel. Hij
is, evenals Lepoeter (77), het voorbeeld
van iemand die vergroeid was met het
bedrijf Zoals zoveel Kapellenaren. Van
der Kuijl en Lepoeter gingen allebei di
rect na de zevende klas van de lagere
school, dertien jaar oud, bij Van der
Have aan de slag. En ze slaagden erin
op te klimmen.
Hoe ze bij het bedrijf kwamen, is type
rend voor de dorpse sfeer bij Van der
Have. „Mijn vader zat bij de fruitvei
ling in Kapelle", vertelt Lepoeter. „Hij
kende Piet van der Have, die over het
personeelsbeleid ging, en die nam mij
aan." Van der Kuijls vader werkte al bij
het bedrijf Ook zoonlief mocht ko
men. „Mijn vader was machinist",
duikt de oud-afdelingsdirecteur in het
verleden. „Hij was onder meer verant
woordelijk voor de stroomvoorzie
ning. Niet alleen bij Van der Have,
maar ook voor Kapelle." Van 1918 tot
diep in de jaren dertig heeft dat ge
duurd, dat Kapelle voor elektriciteit af
hankelijk was van Van der Have.
„Stipt tien uur 's avonds ging het licht
uit", herinnert Van der Kuijl zich.
„Was er een feest bij De Zwaan, dan
kwamen ze vragen of er een uurtje lan
ger stroom kon worden geleverd. Te
gen betaling."
taalden die niet door. De oprichter,
Daan van der Have, nam al mensen in
vaste dienst. Dat was ongekend."
De tweede en derde generaties Van
der Have zetten die traditie voort. Le
poeter liet in 1956 een woning bou
wen, naast het bedrijf aan de Dijkwel-
sestraaL „Van der Have verkocht de
grond voor 2,50 gulden per vierkante
naar bemoeizucht. 'Zou je dat niet zo
of zo doen'."
Zo'n ietwat vaderlijke houding paste
bij het soort bedrijf dat Van der Have
was, een familiebedrijf dat na de Twee
de Wereldoorlog een enorme groei
doormaakte. Mede dankzij de moderni
sering van de landbouw en de verbete
ring van de transportmiddelen. Van
der Have ontwikkelde zich tot een in
ternationale onderneming. Voormalig
directeur Alben Dirkzwager (91), ge
huwd met Albertine van der Have, leg
de wereldwijd handelscontacten. In Ja
pan, Iran, de Verenigde Staten; hij zegt
bescheiden: „We hadden een wereld
naam in dat kleine gedoe dat planten
veredeling heet."
De derde generatie Van der Haves
stuwde het bedrijf op én verkocht in
1970 de eerste helft van de aandelen
aan de Suiker Unie. In 1977 gevolgd
door de andere helft „Wij hadden
geen opvolgers", verklaart Dirkzwager
die stap. „Zonen waren niet geïnteres
seerd of nog niet oud genoeg. Als fami
lie hebben we toen gezegd: Het is het
beste voor de continuïteit van het be
drijf om het over te doen aan de Sui
ker Unie."
De keuze viel niet voor niets op de
landbouwcoöperatie Suiker Unie. Van
der Have was sterk in de suikerbieten-
veredeling. Dirkzwager: „Boeren had
den een enorm belang bij Van der Ha
ve." Wat zeker ook meespeelde, was
dat de directievoorzitter van de Suiker
Unie indertijd Marien Geuze was. De
Zeeuwse landbouwvoorman uit Poort
vliet was een studievriend van Daan
'Daan van der Have nam al mensen in vaste dienst.
Dat was ongekend.'
Zowel Lepoeter als Van der Kuijl be
gon onderaan de ladder. Lepoeter in
de buitendienst, later als loopjongen;
Van der Kuijl direct als loopjongen. Ze
werkten niet alleen voor het bedrijf,
maar ook voor de familie die bij
het bedrijf in het nog bestaande,
grote huis Eureka aan de
Goessestraatweg
woonde. Le
poeter:
qf ik
„Minstens
twee keer
per dag moest ik
naar Goes. Post brengen
en ophalen. Boodschappen
doen."
Van der Kuijl en Lepoeter toonden in
zet. Ze leerden 's avonds door aan de
handelsschool in Goes. Dat werd ge
waardeerd. „Van der Have stond be
kend als een goed werkgever", vertelt
Lepoeter. „De meeste mensen werkten
in die tijd bij boeren. Bij slecht weer be-
meter, terwijl zes gulden toen normaal
was."
Voor wat hoorde ook wat. Van der
Kuijl drukt het zo uit: „Je stond op met
Van der Have en ging ermee naar
bed." Lepoeter heeft het over
hard werken en daarvoor kreeg je
betaald'. De Van der Haves
hadden ook oog voor
de mensen.
„Van hoog
Kuii
tot laag", al
dus Van der
Kuijl. Hij heeft
veel samengewerkt met
Daan van der Have (1919-2005),
president-directeur tot 1984. „Hij liep
één keer per week op een ochtend
over het hele bedrijfsterrein Kapelle en
maakte met iedereen een praatje." Le
poeter onderschrijft dat de Van der Ha
ves goed contact hielden met het perso
neel, maar plaatst ook meteen een kriti
sche kanttekening: „Het riekte soms
Op een oude loods aan de Goessestraatweg prijkt nog de naam 'D. J. van der Have'. De letters vormen een eenzaam monument
voor een onderneming die ruim een eeuw beeldbepalend is geweest voor Kapelle.
