'Kloof burger
en politiek
is van alle tijden'
v19
PZC Zaterdag 17 februari 2007
André Rouvoet, Jan Peter Balkenende en Wouter Bos (vlnr) zeggen dat het nieuwe kabinet besluiten wil nemen in dialoog met de samenleving.
Nederland krijgt een regering waar voor de verkiezingen
niemand op zat te wachten. Luistert Den Haag weer eens
niet naar de burger?
door Wierd Duk foto Phil Nijhuis/GPD
Hij mist het werk in de Twee
de Kamer helemaal niet. Hil-
brand Nawijn, voorheen mi
nister namens de LPF en Ka
merlid, koos ervoor naar de
mensen toe te gaan. Als gemeenteraadslid
in Zoetermeer - de Lijst Hilbrand Nawijn
heeft er vijf zetels - heeft hij tegenwoordig
veel meer persoonlijk contact met de kie
zers dan in zijn vorige functies. „Als minis
ter ben je toch bezig met de uitvoering
van beleid. Nu sta ik zomaar op de stoep
bij mensen die mij gemaild hebben met
een probleem. Dat vinden ze fantastisch."
Als overtuigd populist overbrugt Nawijn
graag de veelbesproken kloof tussen bur
ger en politiek. „Dat is wat mensen willen:
dat er naar ze geluisterd wordt en dat hun
vragen serieus worden genomen. Veel bur
gers hebben nog het gevoel dat ze vanuit
een ivoren toren worden geregeerd."
Tja, de kloof „Hij is van alle tijden", weet
Tweede Kamerlid Jan Schinkelshoek
(CDA), die publiceerde over de moeizame
verhouding tussen burger en overheid.
„Hij was er al onder Lubbers en onder
Paars. Het is ook goed dat die kloof er is,
want anders gaan politici de kiezers naar
de mond praten. Aan zwevende politici
heeft niemand behoefte."
luist de afstand tussen bevolking en over
heid zorgt er volgens Schinkelshoeks voor
dat Nederland fatsoenlijk wordt bestuurd.
Ook valt de politiek niet ten prooi aan al
lerlei 'grilligheden en andere onverwachte
uitschieters'. De scepsis en argwaan bij de
burgers tegenover de Haagse kaasstolp zijn
latent Hoe kunnen politici dit wantrou
wen wegnemen? Schinkelshoek: „Door
goed duidelijk te maken wat wij hier in
Den Haag doen en hoe we het doen. Politi
ci moeten de moed opbrengen om tegen
de stroom in te roeien. De kiezers krijgen
elke vier jaar de mogelijkheid ons op da
den af te rekenen."
Politici moeten wel veelvuldig het land in,
erkent Schinkelshoek, terug naar de basis.
Anders dreigt het gevaar van Haagse zelfge
noegzaamheid, die hevige reacties kan op
roepen. Kijk naar de 'Opstand der Burgers'
onder Fortuyn, toen het volkse wantrou
wen jegens de Paarse regenten op dramati
sche wijze aan het licht kwam. Schinkels
hoek: „De boodschap van Paars was veel
te arrogant. Nederland is af, beweerde
Kok. Het was pure zelfoverschatting."
Er was in 2002 nog iets anders aan de
hand, meent Mark Bovens, hoogleraar be
stuurskunde in Utrecht. „Onder Paars was
er geen parlementaire oppositie. Heel links
en heel rechts zaten in het kabinet. Het
verzet keerde zich daarom tegen het parle
mentaire systeem. De keuze voor een an
ti-systeempartij - de LPF - die zich tegen
de elite richtte, was de enige manier om te
protesteren. Wat dat betreft is de situatie
nu, met de SP als grote linkse oppositiepar
tij en de PW van Geert Wilders op rechts,
onvergelijkbaar." Politici als Nawijn, Geert
Wilders, Marco Pastors en een hele reeks
alweer vergeten gelukszoekers sprongen in
het gat dat Fortuyn op rechts naliet. Het
debat was opengebroken en werd de afge
lopen jaren op het scherp van de snede ge
voerd. Burgers die nu nog klagen dat zij
door Den Haag niet worden gehoord, lij
ken te kwader trouw.
Hoezo kloof? Harry van der Kaap van de
Universiteit Twente deed een onverwach
te ontdekking. Hij onderzocht de verhou
ding tussen burgers en politiek. Wat
blijkt? Veel vaker dan wordt aangenomen
houden burgers en politici er dezelfde poli
tieke agenda op na, zeker op lokaal niveau.
Van der Kaap: „In de beeldvorming be
staat de kloof wel, maar in de praktijk valt
dit enorm mee. Burgers en lokale politici
hechten bijvoorbeeld evenveel belang aan
de aanpak van de verkeersveiligheid, aan
het behoud van een zwembad of aan het
verbeteren van gemeentelijke sportvoorzie-
ningen. Het verschil van mening gaat over
wat anders, namelijk over de juiste aanpak
van die problemen."
En daar begint het wantrouwen
bij de burger, analyseert Kamer
lid Remi Poppe (SP): „Neem
het voornemen van het nieuwe
kabinet om de achterstandswij
ken om te vormen tot prachtwijken. Dat
doen ze door huizen te slopen en er duur
dere woningen voor in de plaats te bou
wen, voor de middeninkomens. De lagere
inkomens worden door de politiek en de
woningbouwcorporaties de wijk uitge
rookt en de sociale cohesie verdwijnt. Lo
gisch dat men klaagt dat de politiek alleen
iets doet voor mensen met geld. Zo onder
mijn je het vertrouwen van de kiezers."
Het nieuwe kabinet zegt een confrontatie
met de burgers te willen vermijden. Geen
kloof, maar samenwerking. Balkenende IV
wil de burgers de hand reiken. Veelvuldig
valt in het regeerakkoord de term 'samen'.
Samen werken, samen leven, is het motto.
Besluiten zullen vallen in dialoog met de
samenleving.
Critici schamperen dat BB&R (Balkenen
de, Bos, Rouvoet) het contact zoeken met
het maatschappelijke middenveld. Dat
wordt weer eindeloos gepolder met de vak
bonden en werkgeversorganisaties, met al
die instellingen die beweren de belangen
te vertegenwoordigen van georganiseerde
professionals. Volgens CDA-er Schinkels
hoek is er niks mis met het onderhande
lingsaanbod van het kabinet. „Je kunt
moeilijk met zeventien miljoen Nederlan
ders tegelijk praten." Hoogleraar Bovens
valt hem bij. „Polderen is nu eenmaal erg
effectief Moet je dan een brede maatschap
pelijke discussie beginnen met individuele
burgers? Dat levert niks op."
Bovens wijst er op dat Nederland tot de
best functionerende democratieën ter we
reld behoort. „Er bestaat hoogstens een
kloof tussen burgers en politieke partijen,
niet tussen de burgers en de politiek."
Harry van der Kaap denkt dat vooral popu
listen de kiezer veel te veel beloven. „Wor
den die toezeggingen niet waargemaakt,
dan reageren de mensen gefrustreerd."
Voordeel van het Nederlandse kiesstelsel
is dat die ontevredenen de mogelijkheid
hebben hun kwaadheid democratisch te
compenseren. Gewoon: door te stemmen.
Bovens: „Anders dan in landen als Frank
rijk en Duitsland slagen relatief nieuwe
partijen er in Nederland heel makkelijk in
tot het parlement door te dringen. In 2002
was dat de LPF met 26 zetels, nu weer Wil
ders met negen zetels en de Partij voor de
Dieren met twee zetels. Veranderingen in
de maatschappij worden ongekend snel
zichtbaar in de Tweede Kamer." Nadeel is
dat in de Nederlandse verhoudingen parle
mentaire meerderheden moeizaam tot
stand komen. „Daar zijn we slecht in. Dat
moet via achterkamertjes, op geheime loca
ties."
Dan rolt er een kabinet uit de bus, Balken
ende IV, waarin niet de winnaars van de
verkiezingen (SP, Wilders) zitten, maar
twee verliezers (CDA en PvdA). Symboli
seert deze coalitie niet bij uitstek de kloof
tussen de kiezers en Den Haag? Bovens, re
lativerend: „Welnee, het is een heel nette
coalitie met een ruime meerderheid van
stemmen. Het is geen nieuw begin, maar
voortzetting van een lange Nederlandse
traditie van zoeken naar consensus."
