Echt talent komt door culturele prijzen bovendrijven
vrije vogel
RUDEN RIEMENS FOTOGRAFIE
De Swiebertje Award, de Alexandra Ra-
diusprijs en de Gouden Strop. Het is
maar een greep uit de dik zevenhonderd cul
turele prijzen die ook dit jaar in Nederland
weer zullen worden uitgereikt. Heb je als
kunstenaar, acteur of schrijver eigenlijk
wat aan zo'n onderscheiding, of is het
slechts egostrelend?
Struinend door de cd-rom Kunstprijzen in
Nederland 2006, waarop de 704 culturele on
derscheidingen geregistreerd staan, kom je
de gekste dingen tegen. Van de Raadselige
Roos (voor amateurschrijvers van proza en
poëzie) tot meer prestigieuze prijzen als de
Libris Literatuurprijs of de Erasmusprijs.
Een prijs is bedoeld om iemands talent te on
derscheiden van anderen, maar lukt dat wel
als er nog honderden andere winnaars rond
lopen?
André Nuchelmans deed voor de Boekman
stichting onderzoek naar kunstprijzen en
werkte in het verleden mee aan inventarisa
ties van het aantal prijzen. Hij meent dat
culturele onderscheidingen wel degelijk nut
tig kunnen zijn.
„In het algemeen wordt aangenomen dat
het goed is voor je carrière, maar het ligt er
natuurlijk wel aan welke prijs je wint. Een
prestigieuze prijs genereert veel aandacht,
wat meestal leidt tot. een grotere verkoop
van je werk." Het meest bekende voorbeeld
daarvan is Jan Siebelink. de schrijver die
een bestaan in de marge van de literatuur
leidde, tot hij in 2005 de AKO literatuur
prijs won met Knielen op een bed violen.
Vervolgens schoot hij naar de nummer 1 po
sitie van de bestsellerlijst en inmiddels zijn
er ruim 400.000 exemplaren van het boek
verkocht.
„Ook minder bekende prijzen kunnen zin
vol zijn. Voor beginnende schrijvers of kun
stenaars kan een leuke geldprijs zorgen
voor een basisinkomen." Neem bijvoorbeeld
kunstenaar Erik Bosma, die in 2005 de Alli-
anz Grafiekprijs won, een onderscheiding
voor grafiek van afstuderende studenten
van de kunstacademie. Dankzij de prijs
heeft Bosma nu enigszins naam gemaakt in
het wereldje. „Het is heel lastig om een in
gang te krijgen bij galeries en dan is deze
prijs het wel in mijn voordeel."
Zijn collega Gabriëlle van de Laak daarente
gen heeft van de door haar in 2005 gewon
nen Jeanne Oostingprijs nauwelijks iets ge
merkt. Ja, dat geldbedrag van 7500 euro
kwam wel mooi uit, want ze had plannen
om een jaar in Australië te gaan werken. De
prijs bestond ook uit een expositie van haar
schilderijen in een galerie in Den Haag. „De
aandacht is echt nihil geweest en de tentoon
stelling hing op een plek waar geen hond
ooit komt." Van een toegenomen belangstel-
dere malen voor afschaffing van de mede
doorhem in 1985 opgerichte Gouden Strop,
de prijs voor de beste thriller van het jaar.
„Het doel was toen om de spannende roman
in de schijnwerper te brengen. Er was toen
en er is nog steeds een dédain naar het thril
lergenre. Later kreeg de uitreiking van de
prijs nauwelijks aandacht en bovendien wei
den steeds dezelfde schrijvers genomi
neerd." Samen met de categorie
Van de Raadselige Roos tot Swiebertje Award
ling voor haar werk heeft ze tot op heden
niks gemerkt.
Volgens Nuchelmans moet niet worden on
derschat hoe belangrijk erkenning voor een
kunstenaar kan zijn. „Sommige kunste
naars zijn toch hun hele leven met iets bezig
waar ze nauwelijks waardering voor krij
gen." Schrijver Tomas Ross vindt alleen het
geven van erkenning geen argument om een
prijs in stand te houden. Hij pleitte al meer
muziek/dans (163 prijzen) is de literatuur
met 161 verschillende prijzen de best bedeel
de discipline als het om prijzen gaat. Dat er
nu gemiddeld bijna twee kunstonderschei
dingen per dag worden uitgereikt, is te dan
ken aan een hausse die is ingezet in de jaren
tachtig en doorging in de jaren negentig. Bij
een inventarisatie in 1978 werden nog
slechts 156 kunstprijzen geteld. Nu, bijna
dertig jaar later, zijn het er 704.
Volgens Nuchelmans houdt die toename
rechtstreeks verband met de culturele we
reld die zich sinds die tijd is gaan organise
ren. „Er werden steeds meer stichtingen op
gericht, en iedere zichzelf respecterende cul
turele instelling reikt wel een prijs uit." De
afgelopen vier jaar is het aantal prijzen con
stant gebleven, volgens Nuchelmans vooral
omdat er nauwelijks meer een categorie te
bedenken is waar nog geen prijs voor be
staat. „Bovendien moet je met steeds meer
geld over de brug komen als je wilt dat zo'n
prijs nog iets voorstelt."
Hoewel geld ook niet allesbepalend is. Het
bedrag dat aan de Prix Goncourt verbonden
is, de meest prestigieuze Franse literatuur
prijs, bedraagt een symbolische tien euro,
maar het winnende boek verandert steevast
in een bestseller met honderdduizenden ver
kochte exemplaren. In ons land wordt het
Gouden Kalf gezien als de belangrijkste
filmprijs, maar meer dan een beeld voor op
de schoorsteenmantel levert het de winnaar
in feite niet op.
Drummer Henk Boersen, die met zijn band
Lemonseven in 2004 de Grote Prijs van Ne
derland won, beweert stellig dat de groef
nooit zulke successen had geboekt als die
prijs niet was binnengesleept. Meer dan
twee jaar nadat we wonnen, worden wei
steeds veel gevraagd voor optredens.
Tomas Ross kan er alleen maar van dronj
dat de Gouden Strop zo'n uitwerking:
hebben. Zelf won hij de Gouden Strop:
2003 voor de derde keer. Ondanks zijn'
der geuite bezwaren, nam hij prijs wel:
ontvangst. Een beetje hypocriet, geeft:
toe.
De Gouden Strop heeft de laatste jaren;
weer wat aan bestaansrecht gewonnerJ
denkt Ross. „Er komt zoveel troep uit
thrillergenre, dat maakt de prijs weeri
tig als kwaliteitsmeting." Dat laatste!
de reden dat Nuchelmans vindt datje
kan spreken van té veel culturele prijz
„Behalve het individuele belang van de1
naar, dienen prijzen ook als een soortsc
ting. Het échte talent komt daardoor uit
delijk bovendrijven. Zonder al die prijzj
zou het niveau van de kunsten in Nederi
nooit zo hoog liggen.
Anneke Stofi
