Waar het
daglicht
nog leeft
De pumps liggen op het met rotjes bezaaide asfalt
Domestic Landscapes
van Bert Teunissen
Plaats Delict
Virginia Woolf in Vlissingen
0113-315680
0113-315520;
17 januari 2007
$3/2002 9:01
otograaf Bert Teunis-
sen ging voor zijn Eu
ropese project Domes
tic Landscapes op zoek naar
het verloren licht van het
huis van zijn jeugd. In Ruur-
lo, Hummelo en Burgh-Haam-
stede, maar ook in Estremoz,
La Alberca en Pino del Oro.
De regionale uiterlijke ver
schillen daargelaten, is de
sfeer op zijn interieurfoto's
door natuurlijk licht mooi
verwant. In Huis Marseille in
Amsterdam tonen zijn foto's
een Europa waar het schrille
neonlicht de macht nog niet
heeft overgenomen.
Op de audiotour die het foto
grafiemuseum gratis ver
strekt bij de tentoonstelüng, ver
telt Teunissen (Ruurlo, 1959)
over de drijfveer achter zijn pro
ject. Toen hij een jaar of acht
was, werd zijn ouderlijk huis af
gebroken. Na een jaar vol ver
wachting teruggekeerd in de
nieuwbouw, waren de 'oude'
geuren, geluiden en de lichtval
waar hij zo van hield, tot zijn
grote teleurstelling verdwenen.
De reden dat hij overal in Euro
pa op zoek ging naai' huizen
waar het daglicht nog de sfeer
en het dagelijks leven van de be
woners bepalen, was het goed
maken van het gevoel van ver
lies dat hij sinds de afbraak van
het huis uit zijn vroegste jeugd
met zich meedroeg.
Bij de balie van Huis Marseille
ligt een intekenlijst klaar voor
het boek dat in de loop van fe
bruari over Domestic Landsca
pes bij 'Aperture' in New York
verschijnt. In haar essay voor
het boek plaatst conservator
Burgh-Haamstede 22/1/2005 9:46
Saskia Asser de heimwee van
Teunissen in een kader d'at ver
klaart waarom er meteen al zo'n
tachtig mensen intekenden. De
fotograaf geeft met zijn project
vorm aan een gevoel dat velen
delen en op zoek doet gaan naai
de eigen wortels. „Het verleden
is belangrijk voor de vorming
van je eigen identiteit en kennis
daarvan maakt het mogelijk die
identiteit en achtergrond door
te geven aan je nakomelingen",
vat Asser samen.
Teunissen vond de interieurs in
zijn geboortestreek de Achter
hoek en elders in Nederland,
Frankrijk, Duitsland, België,
Groot-Brittannië, Spanje, Portu
gal en Italië. Zijn zoektocht
duurde bijna tien jaar - van juli
1996 tot eind 2005 - en richtte
zich op mensen die nog op een
authentieke manier wonen in
foto's Bert Teunissen
Azaruja 23/7/2001 11:58
huizen van ver voor de Tweede
Wereldoorlog. Elektriciteit was
nog niet overal een vanzelfspre
kende voorziening en daglicht is
de belangrijkste lichtbron waar
op de architectuur en inrichting
zijn afgestemd.
„Deze specifieke lichtval ver
leent het interieur de atmosfeer
die Teunissen voor Domestic
Landscapes zoekt", zegt Asser.
„Die naam verwijst naar het
voor landschappen geëigende
panoramaformaat waarmee hij
vaak werkt, maar ook naar de
ruimtes op de foto's zelf, die
voor de bewoners het landschap
van hun leven vormen. Zoals
een landschap zich nooit ver
plaatst maar wel geleidelijk,
continu en onherroepelijk van
uiterlijk verandert, zo zijn deze
mensen tijdens hun leven op één
plek steeds meer vergroeid met
hun huisraad en interieur."
De karakteristieke 'koppen' die
Teunissen fotografeerde in inte
rieurs met Delfts en Makkums
aardewerk, rozenkransen, cruci
fixen, Perzische tapijten, bloe-
metjesbehang of worsten die
hangen te drogen boven een ro
kerige vuurplaats, zijn van een
tijdloze schoonheid.
Amerikanen zagen als eerste in
het licht van Teunissen het licht
van de Gouden Eeuw-interieurs
van Johannes Vermeer en Pieter
de Hooch terug. Asser wijst op
de verwantschap van de boeren
op de foto's van Teunissen met
dezelfde thema's op schilderijen
van Jozef Israëls en Vincent van
Gogh. Het effect van zijn werk
is - wat de kijker er ook in ziet -
balsemend: ver weg van het
neon, bevordert het licht van
Teunissen vanzelf de innerlijke
harmonie.
Frangoise Ledeboer
Expositie: Bert Tennissen - Domestic
Landscapes - lot 4 maart te zien in
Huis Marseille (Keizersgracht 401)
Amsterdam. Geopend van dinsdag
t/m zondag van 11.00 tot 18.00 uur.
Het gelijknamige boek kost 39 euro.
Zie ook: www.liuismarseille.nl.
od vijftig leden van het politiekorps
psterdam wareri er in december niet
^gecharmeerd het boek Plaats Delict,
Wider meer foto's van lijkvindingen, in
'Wstpakket aan te treffen. In galerie
Amsterdam zijn die nooit eerder
"^archieffoto's nu ook te zien voor
hek. De expositie toont veel explicie-
en van lijken in onmogelijke stan-
maar juist de subtiele foto's fascineren
meest.
witte houten trap ligt een dode
jaar 'khaam gedraaid, alsof ze om
-r heen is gedrapeerd. Bo-
en hvee bebloede blote voeten
e spijlen door. Op de onderste tre-
illmUui *3S^e en wat PaPierijes. Is ze
ze c'oor iemand naar bene-
Of heeft iemand haar ver
manier willen doen lij
een ongeluk was? Het verhaal
1982 Amsterdam, Bos en Lommer
achter cle foto's op de tentoonstelling Plaats
Delict blijft ongewis. Dat heeft een prakti
sche reden: de politie wilde uit piëteit met
de slachtoffers geen achtergrondinformatie
geven bij de foto's. Tegelijkertijd is dat ont
breken van informatie ook een artistieke
overweging. Volgens conservator Colette
Olof wilde zij met deze expositie vooral de
esthetische kwaliteit - 'al mag ik dat zo niet
noemen' - van de foto's benadrukken, het
verhaal erachter zou alleen maar afleiden.
De keuze van deze 35 foto's uit de duizen
den negatieven die het politiekorps beschik
baar had, heeft ze dan ook gemaakt op basis
van de beelden zelf, zonder te weten van de
achtergronden. „Ik wilde mijn keuze niet la
ten beïnvloeden door de verhalen die schuil
gaan achter de foto's, maar de kwaliteit als
uitgangspunt nemen."
Kwaliteit
Tot 1970 knipten rechercheurs zelf plaatjes,
maar daarna werden professionele fotogra
fen ingehuurd om de plaatsen delict vast te
leggen. Waar tegenwoordig digitale videoca
mera's worden gebruikt om geen detail van
een interieur te missen, moesten destijds de
fotografen ervoor zorgen dat elk half leegge
dronken glas of achteloos neergesmeten tas
in beeld werd gebracht. Elk detail kon bij
dragen aan de oplossing van het misdrijf.
De beelden van Plaats Delict zijn dus echt
bedoeld als 'gebruiksfotografie', maar des
te ven-assender is de kwaliteit van sommige
foto's. Want hoewel de fotografen ervan uit
gingen dat hun plaatjes de buitenwereld
nooit zouden bereiken, lijken ze zich wel de
gelijk bezig te hebben gehouden met compo
sitie en licht.
Dat neemt niet weg dat de meeste foto's op
de expositie keihard zijn. Ze tonen lijken,
dubbelgeklapt in een urinoir, hangend aan
een touw, of gevouwen over een stoel met de
fles jenever er nog naast. Een lichaam drij
vend in de gracht, waarvan slechts een blote
buik en borsten boven het wateroppervlak
uitsteken. Of een naakt lichaam, kapotgesla
gen op de stoep naast een flat in de Bijlmer:
zelfmoord. Nooit is er een gezicht in beeld.
Het drama van het beëindigde leven is terug
gebracht tot een anoniem plaatje. Olof be
seft dat de foto's gevoelig kunnen liggen.
„Dat is een van de redenen waarom we voor
de periode van 1965 - 1985 hebben gekozen.
Dat is niet té dichtbij, maar nog steeds her
kenbaar." Uiteindelijk hebben de meer sub
tiele foto's op de expositie nog de meeste
zeggingskracht. Een wand met oranje-bruin
bloemetjesbehang, een tafeltje met een tele
foon ervoor. Enkel de scheefhangende lamp
aan de muur spreekt boekdelen: hier is her
rie geweest. Of een foto van pumps op het
met rotjes bezaaide asfalt. De bloedspetters
op de witte schoenen getuigen van een dra
ma. Subtiel, maar treffend.
Sommige beelden zien er zelfs zo surrealis
tisch uit, dat je vergeet dat je naar een üjk
staat te kijken in plaats van naar een artis
tieke foto uit een modemagazine. Een zwart
witte foto toont bijvoorbeeld een paar meis
jesbenen dat tussen het gras en de struiken
uitsteekt. Het plaatje heeft bijna iets idyl
lisch. Totdat doordringt dat in de aderen
van de benen die daar liggen het bloed niet
meer stroomt.
Anneke Stoffelen
Plaats Delict in Foam Amsterdam, t/m 25 februa
ri. Info: www.foam.nl
