Zalmzwam profiteert van iep
De zwingelstal staat links van de kerk
Meneer Kaèlstaèrt
verdronk jammerlijk
in mien viever
Nieuwe raadkaart
cf*EK\
dinsdag 16januari 2007
foto Chiel Jacobusse
Zalmzwammen op een iep
Eén van de grootste char
mes van de veldbiolo-
gie is dat je, naarmate je
meer ervaring krijgt, steeds
meer zicht krijgt op de on
derlinge relaties tussen
planten en dieren en de rela
ties met de omgeving. Je
zou kunnen zeggen dat het
steeds voorspelbaarder
wordt wat je allemaal tegen
komt, maar dat doet weer
geen recht aan alle verras
singen die er altijd weer
zijn. Maar toch. Wie met
paddenstoelen bezig is,
weet dat elke boom of
struik zo zijn eigen specifie
ke aanhang heeft.
Zo vind je op vlieren het
judasoor en de vlierschors-
zwam en bij meidoorns het mei
doorndons voetje en het mei-
doornbesgeweizwammetje. Die
soortgebonden paddenstoelen
zijn afhankelijk van het wel en
wee van hun gastheer. Dat kan
zijn in positieve zin, maar min
stens even vaak is van toepas
sing 'de ene zijn dood is de an
der zijn brood'.
Dat laatste zien we bij iepen. De
iep of olm is een inheemse boom
die hier van origine helemaal
thuishoort. Als gevolg van de
iepziekte zien we dat deze ka
rakteristieke boom in razend
tempo achteruit gaat en tegelij
kertijd floreren de paddenstoe
len die op dode iepen groeien als
nooit tevoren.
Het opvallendst is dat voor het
viltig judasoor. Dat is welis
waar geen strikte specialist,
want ook op fruitbomen of popu
lieren kom je hem wel een enke
le keer tegen. Toch groeit het vil
tig judasoor negen van de tien
keer op iepen, zoals het gewone
judasoor een even sterke voor
keur voor vlieren aan de dag
legt. Het viltig judasoor onder
scheidt zich van zijn bekende
verwant door een met haren be
dekte, gezoneerde bovenkant,
die in de verte wel iets weg
heeft van een elfenbankje. Waar
iepenstobben zijn is het viltig
judasoor en soms buitengewoon
massaal, zoals op de Boudeloo-
dijk bij Lamswaarde.
Ook geen echte specialist, maar
zeer kenmerkend voor dode ie
pen is het fluweelpootje. Het is
een fraai oranje gekleurd pad
denstoeltje met een bruinzwar
te, fluwelige steel. Op de wallen
van Retranchement staat een
groot aantal door de iepziekte
doodgegane iepen en er is geen
exemplaar te vinden waar niet
één of meer toefen van het flu
weelpootje zitten. Juist op dit
moment zijn ze er heel massaal,
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
want het fluweelpootje is ëen
echte winterpaddenstoel. Er
wordt vaak gezegd dat ze pas
verschijnen als de eerste nacht
vorsten achter de rug zijn, maar
hun massale verschijnen deze
winter bewijst dat die nachtvor
sten op zich niet belangrijk zijn.
Tussen de feloranje toefen zit er
ook een grote toef met ivoorwit
te paddenstoeltjes, die al uit de
verte opvalt. Het blijkt te gaan
om een zeldzame witte variant
van het fluweelpootje, bekend
onder de naam lactea; het La
tijnse woord voor melkwit.
Een echte zeldzaamheid is de
zalmzwam. Het is een zalmroze
paddenstoel met een elastische
hoedhuid. Het is een zeer opval
lende verschijning die vooral op
liggende iepenstammen groeit,
maar ook wel voorkomt op het
zaagvlak van de stobben. De
zalmzwam was het afgelopen na
jaar onder meer te bewonderen
in de buurt van kasteel Westho-
ve op Walcheren en op de
Schotsman in het Veerse Meer.
Zeldzaamste
De zeldzaamste van de aan ie
pen gebonden paddenstoel is
wel de iepenbundelzwam of ie-
penzwam. Dat is in het Zeeuwse
een zeer uitzonderlijke verschij
ning. Ooit stond deze fraaie pad
denstoel op zo'n twintig meter
hoogte in een levende iep langs
de Oude Rijksweg bij Lewe-
dorp. We hebben hem destijds
met een verrekijker op naam
moeten brengen, maar toch was
de paddenstoel onmiskenbaar.
In later stadium is er trouwens
nog bewijsmateriaal van verza
meld. Het is meteen de enige
keer dat deze zeldzaamheid in
Zeeland werd aangetroffen. Ter
wijl het viltig judasoor en de
zalmzwam hun zwaartepunt
hebben in onze regio, lijkt dat
van de iepenzwam juist wat
noordelijker te liggen. Iepen
langs de Hollandse kust en in
het Waddengebied herbergen re
gelmatig iepenzwammen.
Natuurlijk is het floreren van
enkele paddenstoelen van dood
iepenhout maar een tijdelijke
zaak. De paddenstoelen breken
het hout af en helaas raken we
snel door onze iepen heen. Wie
weet hoe zeldzaam het viltig ju
dasoor en de zalmzwam binnen
een halve eeuw wel zijn!
Chiel Jacobusse
In 'n oud tasje zeulde ik losse
stikken steên, die 'k op'eraèpt
ao an de zeêdiek, naèr uus. In 'n
tiedschrift ao 'k 'n tuun ezie
mee 'n échte viever d'r in. Die
ménsen aode de omgeving van
die viever mee grillige stikken
steên op'ebouwd. Aolderlei mo
aie plaanten groeiden tusse de
rotsblokken. Toen realiseerde ik
m'n eige dat d'r op de wèreld
mar eên dieng was dat ik graèg
zou wille in dat was 'n viever
mee waèterplaanten in goudvis
sen.
Ik ao 't tiedschrift op 't nacht
kasje naèst mien bédde eleit in
iedere keer gieng ik eve naè bo-
ve om d'r naè te kieke. Of 't zö
most weze, wete ik nie, ma ach
ter 't uus lag toevallig 'n aauwe
zienken teil. D'r zat 'n gaètje in
de bodem. Dat ao 'k ezie toen ik
dat bekken tegen licht ouwen
ao. Ma in de gereêdschapskiste
wist ik stoppen te lègge mee
tweê plaètjes an 'n schroeve,
mee schiefjes asbèst d'r tusse.
De ripperaosie van de teil wier
daèmee 'n fluitje van 'n cent.
Op dat moment liep ik mee 't
vees te zwaère tasje de drie kilo
meters van de zeêdiek naèr uus.
As 'k mien rotstuun precies zö
zou maèke as die ménsen in dat
boek, mos ik wé drie keer op in
neer naè de zeêdiek. Dat was
dan drie keer tweê keer drie of
tewel achttien kilometer. Zou 'k
dat wé op kunnen brienge mee
die maègere beêntjes van mien,
doch ik bie m'n eige.
Toe 'k tuus ekomme was, liep ik
eêst de trap op naè 't kleine
slaèpkaèmertje, om eve in 't tied
schrift op mien nachtkasje te
gaè kieke. Toe 'k 't opnieuw
goed bekeken ao, was ik wï vol
ledig vervuld van 't idee om de
viever koste wat kost te volto-
aie.
Toen ik toevallig eve uut 't raèm
naè benee keek, zag ik mien boe-
zemkameraod Jan Metiese op de
wègte loape. Achter z'n an trok
'n oud karretje mee iezere wie
len. Achterop de karre ao d'n
kartonnen létters mee punaises
vast emaèkt. 'Sanela' stieng d'r
op te leze. Ie liep daè op de wèg
te, as of t'n deü Onze Lieven Eer
persoanlijk naè mien verweze
was. Ik sturremde de trap aof.
„Wat jie 'n moaie waègen Jan.
Wat betekent dat, Sanela?"
„Da 's van de margarine", ant
woordde Jan gewichtig „Ik bin
eêne letter L verlore, 't mot eige-
lijk weze, Sanella"
„Jie kan mien 's moai ellepe
Jan, ik mö nog 'n vrachtje steê-
nen aèle bie de zeêdiek vö mien
viever", riep ik ver'eugd. Jan
keek mien diep naèdienkend an.
Oöndertussen lichtte 'n z'n pètje
op in kriebelde mee z'n wiesvien-
ger deü z'n aèr. Da dee t'n aol-
tied as t'n naèdocht. Bie 't bek
ken in d'n tuun liet 'n eêst z'n ei
ge uutvoerig vertèlle wat noe ei
genlijk percies de bedoeling
was.
„Jao, jao, zeit t'n bedachtzaèm.
Jie ei edocht, das noe nèt 's 'n
moai karweitje vö Jan Metiese.
Ma zo gemakkelijk gaèt dat nie,
mien vintje. Twintig knikkers in
je mot zèllef de karre trèkke."
Ik douwde eve't gammele karre
tje een in weer. 't Gieng redelijk
licht. „Goed", riep ik „Ma meer
dan tien knikkers 'k nie."
„Dan gaèt de film nie deü", zei
d'n wreêd. „Die karre ei mien
aol m'n zakgèld ekost."
„Jao, ma toch zeker gin twintig
knikkers. Jie wil op mien kosten
meteên 'n transportbedrief be
ginne", riep ik smaèlend.
Jan keerde z'n kar op de wègte
om, ,,'k Mö naèr uus", zei t'n,
„Ik oare 't wè as je die twintig
knikkers bie mekaore eit."
„Ik za d'r nog wè tiene bie doe",
zei ik spietig.
„Jammer da 'k d'r nie meteên
dertig evrogen antwoordde
mien kameraod. „Naè 't eten
kom ik naè je toe. Zoek nie aolle
kalkedotten d'r uut asjeblieft."
Zö kon je mien naè de middag
as 'n ezel vö de karre zie loape.
Jan liep mee 'n stokje in z'n
aand d'r achter, zoönder 'n vien-
ger uut te steke. In ik vertikte t'
om nog meer knikkers te betaèle
dan ik edaèn ao. In ik was ok te
trots om te vraège of t'n ok 's
wou trèkke.
Eindelijk ao ik alle attributen
vö mien viever bie mekaore.
Ik besloot de volgende dag
vroeg op te staèn. 't Za zöwat
aander-aolf ure laèter ewist
toen mien bekken tot an 't rand
je in de groönd zat. Mee emmer
tjes waèter begon ik de teil te
vuile. In 't begin gieng dat aolle-
maèle nog goed, ma tien centi
meter oönder 't. raandje was t' of
't waèter d'r net zö aard wïr uut-
liep.
Toe zag ik 't. Net bie 't aandvat
ao 'k 'n klein gaètje vergete te
ripperere. Dat doe'k mèrrege,
doch ik bie m'n eige. Ik wis nie
welk noadlottig gevolg deze be
slissing zou
In die nacht waandelde 'n dikke
waèterrotte deü oónze tuun. Op
'n plèkje waè d'n aanders rustig
loape kon, verloor d'n ineêns de
vaste groönd oönder z'n voeten.
In omdat t'n nie tegen die tien
centimeter zoönder waèter op
kon klimme, verdronk meneer
Kaèlstaèrt jammerlijk in 't
waèter van mien viever. Sogges
zag ik 'm mee gestrékte poatjes
op de bodem lègge. Omdat ik
dat aollemaèle zö luguber
voönd, 'k de viever mit de rot
stuun noait mï voltoaid...
Joop van Zijp
Veel inzenders herkenden op
de raadkaart van vorige
week het Oost-Zeeuws-Vlaanise
dorp Heikant. Opvallend aanwe
zig is de rooms-katholieke The-
resiakerk. De jongeheer B. Len-
ting in Alphen aan de Rijn kreeg
de kaart - uitgegeven door de
Kleine Bazar in Heikant - in
1950 van ene Betsie. Er staat op
aangegeven dat het de Julia-
nastraat is.
Vaste inzender C.F. Stevense uit
Middelburg tekent aan dat er
over het dorpje niet veel wetens
waardigheden te vermelden
zijn. Dat valt nog wel mee, want
hij gaat terug tot omstreeks
1600, toen het dorp ontstond op
de hoge zandgronden in de Sint
Jansteenpolder en de Wildelan-
denpolder van Stekene, vanuit
de 'moedergemeente' Sint Jan
steen.
„Nadat in Heikant, vooral gedu
rende de jaren 1915-1920, tenge
volge van de vlasindustrie de
welvaart en het inwonertal toe
namen, bleek er behoefte aan
een eigen zelfstandige parochie
en een eigen kerk. Voorheen
moest men immers naar Sint
Jansteen voor de misvieringen
en andere kerkelijke plechtighe
den'", aldus Stevense.
Toch duurde het nog tot 1931
voordat de kerk in gebruik geno
men kon worden. De eerste
steen werd gelegd door pastoor
E. Doens en architect
F.B. Sturm zorgde voor een ont
werp in expressionistische
art-decovormen. Bouwer was
aannemer Jan van de Walle. Ste
vense wijst erop dat ook op de
kaart aan de vlasnijverheid
wordt herinnerd. „Links van de
kerk kunnen we een zogenaam
de zwingelstal ontwaren, een
van stro opgetrokken werk
plaats, waar het vlas werd ge
zwingeld: de vlasvezels werden
ontdaan van houten deeltjes."
J. Hasevoet uit Middelburg weet
dat het pand rechts van de toren
de kruidenierswinkel van Euge
nie en Francis van Goethem is.
„Het pand links voor de kerk is
de woning van August Maes.
Die had daar een touringcarbe-
drijf. Daarvoor is net zichtbaar
de smederij van Fons Weemaes,
later ook rijwielhandel. De stro-
mijt is waarschijnlijk van de
boer aan de overkant van de
straat. Je kunt nog net de heg
zien van de familie De Beule."
Reisbureau
Volgens J. van Voorenberghe uit
IJzendijke zat in het huis van
Maes een reisbureau. „Ik reisde
elk jaar met ze mee naar Playa
de Aro in Spanje. Elk jaar 't zelf
de hotel, prachtige omgeving.
Mevrouw Maes was onze reislei
der en kon zeer goed Spaans."
J. Meertens uit Terneuzen geeft
aan dat tegenover de kerk vlak
bij elkaar enkele cafés gevestigd
waren. In één ervan woonden de
ouders van P. Verschelden-van
Goethem uit Sas van Gent en zij
is daar opgegroeid.
A.F.M. Sponselee uit Sas van
Gent merkt op dat in Heikant de
huizen een langgerekte lintbe
bouwing vormen, waarbij de
Julianastraat de centrale as
door het dorp vormt. „De kern
van het dorp concentreert zich
rond de kerk, die opvalt door de
bijzondere bouwwijze; er zijn na
melijk geen pilaren gebruikt.
Schuin tegenover de kerk is het
gemeenschapscentrum 't Heike
gevestigd. Zowel jong als oud
maakt daar gebruik van."
Deze inzender stelt dat de naam
Heikant als plaatsaanduiding
vrij veel voorkomt. Er is een
groot aantal buurtschappen in
Nederland dat deze naam
draagt.
„Oktober is de feestmaand in
Heikant. Dan staat sinds jaar en
dag de kermis op het program
ma en wordt een groots muziek
festival georganiseerd. Tijdens
Pinksteren viert men in Heikant
de zogenaamde Stuikerfeesten,
een dag vol vertier."
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
G. J. de Block in Heikant,
A.W. Guiljam in Terneuzen en
R. van Itegem in Koewacht.
Voor de nieuwe opgave haalde Hans Linden-
bergh uit zijn collectie een kaart uit om
streeks 1920 van een dorp in het oosten van de
provincie. De vraag is uiteraard: om welk dorp
gaat het? Nadere bijzonderheden Over de afgebeel
de situatie toen en die van nu, zijn van harte wel
kom.
Oplossingen kunnen tot en met zaterdag 20 janua
ri worden gezonden naar:
Redactie PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA
Goes;
fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
