van 't leven nog niet klaar
Puzzel
Kleuters
revalideren
ook
PZC
Slimme robotarm
helpt gehandicapte
P
f eg wijs in het
ieeuwse model
101 van medische uitvindingen zwelt deze eeuw aan tot orkaankracht
7
maandag 15 januari 2007
Uiin" -
Kopen zit ook in de hersenen
PALO ALTO - De economische theorie dat je bij het be
slissen of je iets koopt een afweging maakt tussen het ple
zier van de aankoop en de financiële pijn in de portemon
nee die de aankoop veroorzaakt, blijkt in de hersenen be
vestigd te worden.
Als mensen (onder experimentele omstandigheden) snel
moeten beslissen over een aankoop zijn er met name twee
gebieden in de hersenen van belang, schrijft B. Knutson
(Stanford University) in het vakblad Neuron op grond
van metingen bij 26 proefpersonen.
Beslis je tot kopen, dan is vooral de nucleus accumbens ac
tief, een gebied dat betrokken is bij gevoelens van plezier
en voldoening. Besluit je de aankoop niet te doen, dan
blijkt vooral de insula, een gebied dat ook betrokken is
bij pijnsensaties, actief. GPD
Verband nachtmerrie en zelfmoord
GÖTEBORG - Slaapstoornissen, met name het regelma
tig hebben van nachtmerries, komt in sterk verhoogde ma
te voor bij mensen die neigen tot zelfmoord. Dit meldt N.
Sjöström (universiteit Göteborg) in het vakblad Sleep op
grond van een onderzoek onder 165 mensen die een zelf
moordpoging hebben overleefd.
Vragen naar slaapstoornissen en nachtmerries kan hulp
verleners helpen mensen met een hoog risico op zelf
moord te identificeren, aldus Sjöström. GPD
Y-chromosoom beïnvloedt kanker
NEW YORK - Bent u vader van één of meerdere zonen?
Gefeliciteerd, uw risico op prostaatkanker is dan bijna
twee keer lager dan dat van mannen zonder zonen. Dat
stelt S. Harlap (Columbia University, New York) in het
vakblad Journal of, the National Cancer Institute op
grond van een onderzoek onder veertigduizend mannen.
De bevinding ondersteunt volgens Iiarlap het idee de ge
voeligheid voor het krijgen van prostaatkanker mede be
rust op defecte genen op het Y-chromosoom. Raakt het
Y-chromosoom al te zeer beschadigd, dan is het niet moge
lijk levensvatbare zonen te verwekken. GPD
Opleiding remt kans op beroerte
LONDEN - Het risico een beroerte te krijgen neemt af
naarmate iemand meer jaren onderwijs genoten heeft.
Het verschil in beroerterisico tussen hoog- en laagopgelei
den bedraagt een factor 2.
Dit concludeert H. Kuper (London School of Hygiene
Tropical Medicine, Londen) in het vakblad Stroke op
grond van een analyse van gegevens van vijftigduizend
Zweedse vrouwen. GPD
Met kinderen meer vet eten
CHICAGO - Ouders met opgroeiende kinderen eten ge
middeld per dag 5 gram vet meer dan volwassenen zonder
opgroeiende kinderen.
Dit constateert H. Laroche (University of Iowa) in het
vakblad Journal of the American Board of Family Medici
ne op grond van gegevens over de eetgewoonten van meer
dan 6500 volwassenen. Dit is deels te wijten aan de spe
ciaal op kinderen gerichte reclames voor tal van produc
ten die relatief veel vet bevatten, meent Laroche. GPD
Robottechnologie of robotica.
De nieuwe weg naar de toe
komst met talloze mogelijkhe
den. Focal Revalidatietechniek
in Berkel-Enschot brengt de ro
botarm dichterbij.
door Henny Zetteler
BERKEL-ENSCHOT - De jon
gen in de rolstoel met de
(spier)ziekte van Duchenne, ziet
haarscherp dat de boterham
tien centimeter voor zijn ogen
blijft hangen. .Het draait om dat
allerlaatste stukje van bord
naar mond.
„De sensoren in de robotarm
voelen feilloos welke kant die
hap uit moet. Ze zorgen ervoor
dat je de beweging die je wilt
maken, ook kunt maken", zegt
Paul Groenland (53), die met Ar
jan Hoogendoorn (43) de direc
tie vormt van Focal Revalidatie
techniek in Berkel-Enschot.
Groenland staat in de werk
plaats bij de allerlaatste ontwik
keling van een systeem waar
mee Focal al twee jaar bezig is.
Het gaat McARM heten. „Maar
voor we de markt op kunnen
zijn we zeker een jaar verder."
De McARM is de schakel tussen
'ouderwetse' mechanica en elek
tronica en stoelt op sensortech
nologie. Het gaat om robotica of
robottechnologie.
Subsidie
De arm wordt ontwikkeld in
nauwe samenwerking met Fon-
tys Hogeschool (afdeling me-
chatronica) in Eindhoven en in
genieursbureau Brom Megatro-
nica in Valkenswaard. De Bra
bantse Ontwikkelings Maat
schappij (BOM) stak voor de in
novatie een kwart miljoen euro
subsidie in McARM. „Het leeu
wendeel van die subsidie gaat
naar de kennisuitwisseling met
Fontys. We hebben er zelf
220.000 euro ingestopt. De
McARM is hier ook bedacht."
De filosofie van Focal berust vol
gens Hoogendoorn en Groen
land op het benutten van restca-
paciteit. „We proberen niet de
functie van het lichaam over te
nemen, maar wat nog wel werkt
optimaal te benutten." Zo kan
een gehandicapte met nog een
beetje kracht in de arm plotse
ling weer aan het leven mee
doen.
Sinds kort is Focal ook officieel
importeur en distributeur voor
Europa van de Japanse
MySpoon. Uitgedacht door het
Japanse concern Secom en in
2006 bekroond met de Robot
Award. MySpoon is een uiterst
slimme eetarm voorzien van le
pel en vork, die elektronisch de
hele eetfunctie overneemt. Een
drukje met kin of vinger op de
joystick is genoeg om de arm
feilloos naar de eetbakjes te diri
geren en de hap vervolgens
nauwkeurig tussen de lippen te
werken. Groenland heeft het
een hele week thuis uitgepro
beerd. Hij ziet er niet uit of hij
honger heeft.
„Er waren al wel eetapparaten,
maar die hielden geen rekening
met de menselijke wil. Hier be
paal je zelf het tempo en wat je
eet." Mensen met spasme of
coördinatiestoornissen krijgen
het ook minder moeilijk met de
Nelson. Deze eetarm dempt
vooral de ongecontroleerde be
wegingen. GPD
Paul Groenland (r) helpt Maarten de Graauw met de McARM.
foto Marie Therese Kierkels/GPD
rArnold Schelfhout
ffi3f 1 januari dit jaar is
jsWet Maatschappelijke
feteuning van kracht,
heekrijgen de gemeen-
b wettelijk kader om de
(san, het samenhorig-
spvoel van dorpen en
ken het vrijwilligers-
i te stimuleren. De bedoe-
jis dat de burgers niet
cieunen op de samenle-
iinaar zo lang mogelijk
tzichzelf en hun omge-
izorgen. Het is goed dat
hiervoor een
krijgen, want dit
voor lo-
wlijkheid gebiedt te ver-
dat de politiek met
van lande-
ïtaken de kosten van de
(BZprobeert te drukken,
(do toenemende vergrij
nen immers de zorg-
fade komende jaren stij-
iOnder de mooie verpak
kat dus een verkapte be-
pgsopdracht.
Mc me hier tot de over
lang van de huishoudelij-
fcmrging. De Zeeuwse
hebben de handen
door gezamen-
te besteden. Hierbij
ze gekozen voor kwa-
een vast ta-
',Mr de zorgaanbieders
Me keuzevrijheid voor
bónten. Landelijk is met
naar dit proces geke-
Mot bekend is geworden
Zeeuwse model'. Ju-
Knhebben getoetst of het
voldoet aan de Europe
en dat
{Zeeuwse bestuurders heb-
nnee voor een zorgvul-
yo-.wmovergangs-
J* gekozen. Dat dit niet
'■sprekend is, bewijzen
.^eontslagen van
jzorgmedevverkers elders
[^eeds is niet duidelijk
rennende zorgaanbie-
rj** personeelvan de ver-
Partij moeten over
ig1-Duizenden cliënten
in onzekerheid of ze
Jouwde huip kunnen
I
In de meeste gemeenten is
structureel overleg op gang
gekomen met alle geselecteer
de zorgaanbieders. In
Zeeuws-Vlaanderen verloopt
dit constructief en beseffen
alle partijen dat nieuwe spel
regels behoedzaam ingeoe
fend moeten worden. Duide
lijk is echter dat de gemeen
ten de regie in handen heb
ben en dat zij mettertijd ei
gen beleid willen ontwikke
len.
Toch zijn kritische opmerkin
gen te plaatsen bij de overhe
veling van de huishoudelijke
verzorging. Zo krijgen veel
cliënten ook verpleging of
verzorging aangeboden of on
dersteunende begeleiding. De
ze functies blijven voorals
nog in de AWBZ, waardoor
cliënten met twee loketten te
maken krijgen. Dat is in een
toch al ondoorzichtige sector
een groot nadeel. Een inten
sieve campagne is nodig om
de mensen hierin wegwijs te
maken. Verder heeft de voor-
bereidings- en aanbestedings
campagne miljoenen gekost.
Daarnaast worden zowel ge
meenten als zorgaanbieders
met bijkomende uitvoerings
kosten geconfronteerd. Denk
hierbij aan informatiestro
men, automatiseringskosten
en personele inzet.
De aanpak van de Zeeuwse
bestuurders wekt vertrouwen
voor een succesvolle samen
werking in de toekomst. Dat
zal nodig zijn, want kostenbe
heersing is onvermijdelijk en
alle partijen willen kwaliteit
van zorg blijyen garanderen.
Daarom zullen de zorgaanbie
ders ook onderling moeten sa
menwerken in plaats van
blind te concurreren. Geluk
kig heeft Zeeuws-Vlaanderen
op dit gebied een ijzersterke
traditie. En nu maar hopen
dat ook de cliënt zijn weg
vindt in dit gebeuren.
Arnold Schelgiout is lid van de
Raad van Bestuur van
ZorgSaam Zeeuws Vlaanderen
GOES - Ingespannen staren vier
kinderkoppies naar de pop die
peuterleidster Petra Geus op het
potje houdt. Zou de pop wat
doen? „En maar wachten, en
maar wachten", speelt Petra na.
„Heeft de pop geplast?" Nieuws
gierige blikken in het potje.
„Nee", concluderen de vier kleu
ters met meewarige blikken.
„Er is er één uit de groep afgelo
pen vakantie zindelijk gewor
den. Als zo'n onderwerp zich
aandient gaan we daar een
week of twee mee aan de slag",
licht peuterleidster Anne Zand-
kuijl fluisterend toe, om haar
collega en de kinderen niet te
storen. De twee meisjes van drie
en twee jongens van vier hou
den het bezoek toch al zo in de
gaten. En er moet in peuter-
groep Reigerbos te Goes wel ge
werkt worden.
Reigerbos is het Goese kinderre
validatiecentrum van Revalida
tie Geneeskunde Zeeland. Dat
ook peuters en kleuters moeten
revalideren is weinig bekend bij
de doorsnee Zeeuw, merken de
leidsters van de bijzondere peu
terspeelzaal in Goes. Het RGZ
heeft er nog één in De Wielingen
in Temeuzen. Er komen kinde
ren met motorische problemen
door aangeboren hersenletsel,
spierziekten, afwijkende ledema
ten of een andere aandoening
die hun ontwikkeling remt.
De vier kleuters die deze mor
gen onder de hoede van Anne en
Petra spelen, hebben dat laatste
gemeen: door hun bijzonderheid
hebben ze een ontwikkelingsach
terstand opgelopen. Bijgestaan
door allerhande helpers, fysio
therapeuten, ergotherapeuten,
logopedisten en nog meer, wer
ken ze spelenderwijs aan nieu
we vaardigheden.
Eigen doelen
Elk kind heeft zijn eigen doelen:
duidelijk praten is er één van Sa
ra (3) uit Goes. Net als bij veel
van haar speelgenootjes heeft
Sara een geringe spierspanning,
waardoor bewegen meer moeite
kost dan normaal. „Praten doet
ze wel, maar op haar eigen ma
nier", vertelt moeder Mirjam de
Wit. „Ik weet waar ze het over
heeft, maar anderen kunnen
haar niet volgen."
Sara was bijna twee toen haar
ouders haar naar de speciale
peuterspeelgroep bij Reigerbos
brachten. „We hebben een ver-
lands Tijdschrift voor
.VTi'G), een van
U!f medisch-wetenschap-
UMeR ter wereld, be-
L [jo jnar. Ter ere daarvan
L Hoek jubileumboek ver-
de belangrijkste
ontwikkelingen in de
njftigjw-De kennis
eis nog lang niet ten ein-
UwiHarkema
y HAAG - Tegenwoordig
L gewaarschuwd dat de
b teveel drinkt en dat de
Lei slechte voorbeeld ge-
Uar ook een halve eeuw
fa was het niet allemaal ro
ti en maneschijn. Een be-
iiai 1958 in het NTvG: in
pjt en vijfde klas van lage-
pjen in Amsterdam bleek
lol dertig procent van
iedingen te roken.
uit ailer
afkomstig, geven siga-
kinderen, zomaar of
Moning voor kleine dien-
artsen rookten er in
lidnog lustig op los, zonder
Ljfen dat zij daarmee een
Urbeeld aan hun patiën
ten. Diezelfde artsen ver
slechte prognoses. De
L kanker werd niet mee-
en werd hooguit be-
ti is een ernstige chroni-
fcetsteking. Als koningen
ka tegenspraak duldden
billijk ook niet kregen.
over de ziekenzalen.
bed werd niet met,
de patiënt gesproken,
abracadabra.
seksualiteit
werd be-
kdslseen moeilijk behan-
jrr psychische aandoening,
zijn er homo's on-
de elektroshock,
plair middel onder psy-
liindie tijd. Blijmoedig
ibet NTvG in 1961 mei
na twee manisch-depres-
pngere vrouwen, die
itroshock hebben onder-
ieder dat de kinderen
merkbare schade onder-
Bilthoven in 1941. Vroeger spraken behandelend artsen aan het ziekenhuisbed niet met maar over de
foto Wiel van der Randen/GPD
Het sanatorium Berg en Bosch in
patiënt, in medisch abracadabra.
vonden. Het ligt voor de hand
dat de vrouwen na hun shock
therapie nog een poos het bed
hebben moeten houden. Tegen
woordig moet een patiënt - zelfs
na bijzonder zware operaties -
als het even kan al na een dag
een paar passen lopen, maar des
tijds was langdurige bedrust
zeer in de mode. Tuberculoselij
ders moesten maandenlang plat,
totdat begin jaren zestig in In
dia bleek dat het lopende tbc-pa-
tiënten niet slechter verging dan
liggende.
Een hartaanval? Zes weken in
het ziekenhuis waarvan de eer
ste drie met strikte bedrust -
dus ook geen toiletbezoek. Pa
tiënten met een maagzweer
mochten maar liefst zes weken
het bed niet uit.
Over maagzweren gesproken.
Zij vormen een saillant voor
beeld van een kwaal die veel ern
stig leed veroorzaakte - en jaar
lijks zelfs meer dan duizend do
den kostte - maar waarvan de
.genezende behandeling tegen
woordig een fluitje van een cent
is.
Omdat stress de oorzaak zou
zijn, was.rust belangrijk en be
moeiden ook zielzorgers zich
met de kwaal. Er waren er zelfs
die langdurige psychoanalyse
voorschreven. Maar vaker
kwam het voor dat een patiënt
met een ernstige maagzweer ge
confronteerd werd met een ope
ratie, waarbij een deel van de
maag werd weggesneden. Dat
was in de jaren zestig dagelijkse
routine in de Nederlandse zie
kenhuizen.
Bacterie
Toen begin jaren tachtig de Au
straliërs Warren en Marshall
ontdekten dat maagzweren wer
den veroorzaakt door een bacte
rie, was dat de wereld op zijn
kop. Aanvankelijk werd het duo
dan ook weggehoond door de
medisch-wetenschappelijke goe
gemeente. Maar de bewijzen sta
pelden zich op en in 2005 won
nen ze de Nobelprijs. Maagzwe
ren worden tegenwoordig sim
pel en doeltreffend bestreden
met een antibiotisch kuurtje.
Het werk van Marshall en War
ren was voor een deel een kwes
tie van ouderwets handwerk
met reageerbuizen en glasplaat
jes. Toch had ook hun ontdek
king waarschijnlijk niet plaats
kunnen grijpen zonder de storm
achtige ontwikkelingen die de
(medische) kennis en technolo
gie de afgelopen decennia heb
ben doorgemaakt. Zo maakte de
flexibele gastroscoop (slangetje
met minicamera, mesje en grij-
pertje) die via mond en keel de
maag wordt binnengeschoven,
het de Australiërs mogelijk om
vrij simpel het maagslijmvlies te
inspecteren en stukjes weefsel
weg te nemen.
De kennistsunami die over de
medische wereld is uitgestort,
vormt hoe dan ook het hoofdken
merk van de afgelopen vijftig
jaar, en ging hand in hand met
eveneens enorme veranderingen
op maatschappelijk terrein.
De ontdekking van het middel
chloorpromazine in de jaren vijf
tig, dat angsten, wanen en hallu
cinaties bleek te dempen, bete
kende niet minder dan een revo
lutie in de psychiatrie. De anti
conceptiepil - jaren zestig - was
dat voor de zelfstandigheid van
de vrouw.
Kinderschoenen
Veel van wat nu als normaal
wordt beschouwd, was er een
halve eeuw geleden in het ge
heel nog niet of stond nog in de
kinderschoenen.
Het is dan ook geen toeval dat
de Nederlander van nu gemid
deld acht jaar ouder wordt dan
in 1950.
Het boek gaat er verder niet op
in, maar de verwachting lijkt bo
vendien gerechtvaardigd dat de
stormachtige ontwikkelingen
van de afgelopen decennia deze
eeuw tot orkaankracht zullen
aanzwellen. Zo zijn (beeldvorm
ende) technieken nog verre van
uitontwikkeld en verrichten mil
joenen wetenschappers onder
zoek naar hel menselijk
lichaam. Ze gaan tekeer als nij
vere mieren en duiken steeds
dieper in de geheimen van de
cel.
Jaarlijks worden wereldwijd
zo'n twee miljoen onderzoeksre
sultaten gepubliceerd en dage
lijks worden nieuwe stukjes uit
de puzzel van het leven bijge
legd. GPD
'De Derde Vijftig Jaar', Neder
lands Tijdschrift voor Genees
kunde. 412 pagina's. Uitgeverij
Bohn Stafleu van Loghum.
ISBN 9789031347797.
door Claudia Sondervan
In de therapeutische peuter- en kleutergroep van revalidatiecentrum Reigerbos leren Sara, leidster Pe
tra Geus, Journey, leidster Anne Zandkuijl, Donovan en Harmjan (voorgrond) spelenderwijs omgaan
met hun bijzonderheid en nieuwe vaardigheden. foto Willem Mieras
wijzing van de kinderarts ge
vraagd omdat we dachten dat
Sara op een grootschalige peu
terspeelzaal niet tot haar recht
zou komen. Toen ze hier kwam
was ons eerste doel dat ze leerde
lopen. Dat deed ze een half jaar
later." Zij heeft het Alagille-syn-
droom, waardoor de aanleg en
werking van haar organen,
bloedvaten en skelet zijn aange
daan. Ze heeft het in milde ma
te, vertelt haar moeder. Maar er
lijken in Sara's DNA meer afwij
kingen te zijn. „Dat moet alle
maal nog ontdekt worden."
Dat gaat voor het moment voor
bij aan de goedlachse, energieke
peuter. Ze onderbreekt haar
spel voor een halfuurtje spraak
lessen met de logopedist. Sara
krijgt ook huiswerk mee. „Op
het moment werken we aan de
letter k. We krijgen een cassette
bandje mee naar huis waarop al
lerlei woorden met een k zijn in
gesproken. Dat draaien we af tij
dens het eten of een spelletje.
Dus je hoort 'kat, koe, kegel...'
Sara zegt alles na. Maar na twee
keer mag het van mij weer even
uit", grinnikt Mirjam.
Weer een therapeut meldt zich
voor een lid van het kinderclub
je. Journey krijgt les in het be
sturen van een elektrische rol
stoel. Ze is drie jaar jong. Nor
maal gesproken staat een peuter
van haar jaren nog onder toe
zicht bij het gebruik van een
loopauto. Aan het kleine meisje
met de eigenzinnige oogopslag
en de donkere krulstaartjes wor
den veel hogere eisen gesteld.
Ze is geboren zonder benen, met
enkel een linkerarm en en sa
mengegroeide hand. Wel één
met prachtig roze gelakte na
gels. Daarmee toetst ze trefze
ker op het paneeltje voor haar:
'Aan!' en 'brrroemm, brrroemm'
stuurt ze het gevaarte met een
joystick naar de buitendeur.
Klaar voor een verfrissend tocht
je.
Donovan, een jongeman met dro
merige blauwe ogen van net vier
jaar, en Harmjan, een blonde
jonge onderzoeker van bijna
vier, bergen hun puzzel en ha
mertje-tik op. Petra stelt een
'kooksessie' in de rijstbak voor.
Rijstbak? „Buiten hebben we
een zandbak, binnen is de bak
gevuld met droge rijstkorrels,"
legt Anne uit. „Deze kinderen
reageren vaak overmatig op
nieuwe prikkels. Dit is een vrien
delijke manier om ze andere sen
saties te geven."
Woelend in de knisperende kor
rels wordt er gezocht naar ver
stopte handen en voeten waarna
Harmjan en Sara een paar stevi
ge porties serveren op de gedek
te tafel met speelgoedservies.
Weldra regent het rijst over moe
der Mirjam en leidster Petra, ter
wijl Donovan aandachtig de kor
rels laat stromen uit een emmer
tje. Suggesties van Anne om zijn
spel uit te breiden wijst hij nee-
schuddend af. Vandaag even
niet.
De kinderen kunnen blijven ko
men tot hun vijfde jaar. Daarna
wordt er met de ouders bezien
waar elk kind op zijn plek zal
zitten: bij de buren van het cen
trum, mytylschool De Sprienke,
bij kinderdagcentrum De Zunne-
guus of met een 'rugzakje' voor
extra begeleiding bij een gewo
ne basisschool.
Die optie weegt Mirjam voor Sa
ra. „We kennnen een school
waar dat zeker zou kunnen. Ze
belandt dan wel in een veel gro
tere groep kleuters. We gaan dat
een keer uitproberen bij een ge
wone speelzaal."
Maar dat is nog even weg. Sara
stuift uit de rijst naar de speel
hoek met dikke matten. Daar is
het nu immers tijd voor. Anne
lacht. „Dat is helemaal Sara.
Die zorgt er wel voor dat we ons
schema aanhouden."
