zc
pilsje
Mag je
aan boord
ook al geen
meer
Imago van de marine ligt onder vuur
je bijlagen: 0113-315680
j Dzc.nl
Mdactie@Pzc-o'
„s 31,4460 M Goes
den'-Zeliand: 0113-315520:
Is Vlaanderen: 0113-315570;
£- jnaal: 020-4562500.
■rdag 13 januari 2007
Vaste burcht van de ChristenUnie
Als het in de rest van Nederland
slecht weer is, is het in Den Hel
der héél slecht weer. De thuishaven
van de Koninklijke Marine heeft z'n
imago zwaar tegen. De weg erheen is
provinciaal, de spoorlijn enkel. „Die
binnenstad...", verzucht voorzitter
Wim van der Burg van militaire vak
bond AFMP. „Als ik er loop, word ik
misselijk van de wietlucht." Daarbo
venop kampt de trots van Den Helder,
de marine, nu ook met een groot ima
goprobleem.
Mijnenvegers kunnen vijfhonderd ex
plosieven uit de Noordzee plukken, zo
dat vissersschepen er niet op stuiten,
fregatten kunnen wapens onderschep
pen op belangrijke smokkelroutes, de
marine kan de fragiele rust in Liba
non proberen te bewaken en cocaïne
onderscheppen voor de kust van de
Antillen: in Nederland overheerst het
beeld van drank, geweld en seksuele
incidenten aan boord van de schepen
en op oefeningen.
Saai
Peter van Maurik, kapitein-luitenant
ter zee en voorzitter van officiersvere
niging KVMO: „Laatst zei iemand te
gen me: Je mag geen porno meer bij
de marine, geen drank meer. Het is ze
ker wel saai geworden? Dan vraag ik
me echt af wat voor beeld mensen te
genwoordig van de marine hebben."
Het stormachtig weer begon in maart
2006 met het verhaal van een toen
20-jarige matroos (schuilnaam: Anja)
op het fregat Hr. Ms. Tjerk Hiddes. Ze
vertelde vakbond AFMP dat ze aan
boord slachtoffer was geworden van
seksueel getinte opmerkingen, aanran
ding en zelfs verkrachting. De com
mandant had na melding geweigerd
in te grijpen in, wat hij noemde: de
geintjes van de jongens, aldus Anja.
De maanden erna kwamen meer inci
denten naar buiten. Als jongste cli
max: de vechtpartij in een discotheek
in het Noorse Karasjok tussen lokale
bewoners en Nederlandse mariniers
die er op oefening waren. „De maat is
vol!", schreef vice-admiraal Jan-Wil
lem Kelder, de hoogste baas van de
marine, in het personeelsblad Alle
Hens. 'De imagoschade voor de mari
ne is enorm. Mocht blijken dat u zich
bij voortduring niet kunt gedragen,
zie ik mij genoodzaakt draconische
maatregelen te nemen die van grote
invloed zullen zijn op onze leef- en
werkomstandigheden.' Een paar we
ken later misdroegen drie beschonken
mariniers zich in een hotel in Appinge-
dam.
Was vorig jaar gewoon een heel slecht
jaar, of kwam voor het eerst naar bui
ten wat al jaren gebeurde? „Tuurlijk
gebeurt dat soort dingen vaker", ver
telt een onderofficier, die niet met zijn
naam in de krant wil uit angst voor re
presailles. „Als je lange tijd op volle
zee zit, dan is het zes uur op, zes uur
af. Als je dan een weekend in een bui-
tènlandse haven ligt, wil je de wal op.
Naar de disco, wat drinken, een meis
je versieren. Zoals iedere vrijgezel op
vakantie."
Na de reeks incidenten van afgelopen
jaar heeft de marineleiding een totaal
alcoholverbod ingevoerd. De drie pils
jes per dag die nog waren toegestaan,
mogen niet meer. Dat steekt. „De onte
vredenheid binnen de marine is als
zelfrijzend bakmeel", zegt de onderof
ficier. „Het wordt alleen maar meer.
De privéruimte aan boord van een
schip is je bed van twee meter lang en
zeventig centimeter breed. Met geluk
heb je daar nog een meter lucht bo
ven. Je zit met zes man op een kamer.
Je kunt nergens heen op zo'n schip.
Dan worden die drie pilsjes per dag je
ook nog afgepakt. Het is echt niet zo
dat je je elke dag lam hoeft te zuipen,
maar nu wordt de complete eigen ver
antwoordelijkheid weggenomen. Niet
alleen bij matrozen, maar ook bij on
derofficieren van boven de 40. Alsof
je pas een gevoel van verantwoorde
lijkheid hebt als je officier bent."
Boosheid
Van Maurik: „Er is veel boosheid bij
de marine. Het zit in de aard van mari
nemensen om problemen onderling op
te lossen. Dat lukt nu niet en dat le
vert flink wat frustratie op."
Vorig jaar deed de commissie-Staal,
genoemd naar voorzitter Boele Staal,
onderzoek naar ongewenst gedrag bin
nen de krijgsmacht. Conclusie: wange
drag komt bij de marine vaker voor
dan bij andere delen van de krijgs
macht, omdat de situatie op de mari
neschepen aanleiding geeft tot onge
wenst gedrag. 'De varende medewer
kers bij de marine zijn vaker op uit
zending of oefening dan hun collega's
bij andere defensieonderdelen',
schrijft de commissie in haar rapport.
'De ontspanningsmogelijkheden en
leefruimtes aan boord zijn beperkt. Er
is een gebrek aan faciliteiten. De irri
taties nemen na verloop van tijd toe
door het gebrek aan privacy.'
Vroeger konden marinemensen zich
ontladen als havens werden aange
daan. Dat gebeurde ook. Een ervaren
marineman: „Stuurde de telegrafist
een telex vanaf het schip naar een ver
pleeghuis in een Britse haven. Kwam
het schip binnen voor het weekend,
stonden er twintig verpleegsters
klaar. Werd er een feestje gevierd, ge
dronken, er \ielen wat klappen, dan
weer een biertje. Klaar. Zondagoch
tend met z'n allen het schip schoon
maken, kon je maandag weer ontspan
nen aan het werk."
Momenten waarop de opgebouwde
spanning er even uit kan bij militai
ren, zijn cruciaal, zegt generaal-ma-
joor der mariniers Patrick Cammaert.
Ze kunnen ook bestaan, vindt hij, zon
der te ontaarden in incidenten als de
Noorse knokpartij. Cammaert heeft in
- zijn bijna veertigjarige carrière vele
winters met eenheden doorgebracht
in Noorwegen. „De zaterdagavond is
dan de eerste vrije avond na een lange
week werken. Zondag beginnen de
voorbereidingen voor de nieuwe
week. Dan zit je daar, in the middle of
nowhere, in de buurt van een hotel
met een disco in de kelder. De Noren
drinken er vrij stevig en op zo'n vrije
avond wallen de Hollandse mariniers
ook wat drinken. Dat moet kunnen."
Cruciaal voor het voorkomen van
knokpartijen is de commandant, vindt
Cammaert. Die moet zich een goed lei
der tonen. Hij moet duidelijk maken
wat de regels zijn en zijn mannen ver
manen als ze een grens overschrijden.
„Als mijn mannen in die Noorse disco
waren, stond ik daar zelf ook op de
dansvloer. Met een groot glas water in
mijn hand. Dat had een heel dempend
effect op de boys. Als je ziet dat één
van de jongens boven z'n theewater
zit, dan fluit je een collega van hem
bij je en zeg je dat hij die jongen weg
moet brengen. Klaar."
Juist aan zulk sociaal leiderschap is
een tekort binnen de krijgsmacht. Lei
ders die hun ondergeschikten aanspre
ken op vei'keerd gedrag. Die op de
hoogte zijn van wat er gebeurt op hun
schip of in hun eenheid. Die een cul
tuur creëren, waarin manschappen on
derling elkaar ook aanspreken op wan
gedrag en die optreden als dat nodig
is.
„Kwalijke zaken moet je de kop in
drukken", zegt Cammaert. „Pak zo ie
mand bij kop en kont, zet hem op de
kade en zeg: Ga je maar melden bij de
admiraal in Den Helder. Daag! Dat is
effectief. Eerlijk gezegd hoor ik nooit
dat dit ook echt gebeurt." Volgens de
generaal-majoor is het helemaal niet
nodig om iedereen op de kade te zet
ten „Door lekker te lullen met de knul
len kun je incidenten ook voorkomen.
De krijgsmacht moet z'n commandan
ten daar goed in opleiden. Ik hoor wel
eens dat het daar nu aan schort in Ne
derland."
Bakje koffie
„De gesprekken tussen de verschillen
de lagen zijn verstomd", bevestigt
Peter van Maurik. „Enkele jaren gele
den begon iedereen het werk nog met
een bakje koffie, werd er even ge
praat. Dat is steeds minder. Er is een
boven-, midden- en onderwereld ont
staan op de schepen, die elk z'n eigen
Betrokkenen wijten deze ontwikke
ling aan de werkdruk. „Die is de afge
lopen vijftien jaar enorm toegeno
men", zegt AFMP-voorzitter Wim van
der Burg. „Missies moeten goed wor
den voorbereid en dat heeft een hoge
re prioriteit voor commandanten dan
praten met mensen in hun eenheid die
niet goed in hun vel zitten."
Een marineman uit de equipage (dat
wil zeggen: niet-officier) noemt de
sfeer verkild. „Als je het vroeger niet
eens was met iemand, riep je wat naar
hem, werd er een robbertje gevochten
en werd na afloop een biertje gedron
ken. Die automatische kameraad
schap is nu verdwenen, de onderlinge
tolerantie een stuk minder geworden.
Kwesties worden niet meer uitge
praat."
Van der Burg: „Iedereen heeft nu wel
door dat het probleem is dat mensen
weer moeten worden aangesproken op
ongewenst gedrag. Dat dit niet meer
gebeurt, komt door de vermaatschap
pelijking van de krijgsmacht." Dat fe
nomeen zien meer betrokkenen, van
hoog tot laag, als een belangrijke boos
doener. De krijgsmacht moest vanaf
de jaren negentig steeds meer een ge
trouwe afspiegeling worden van de
burgermaatschappij
De onderofficier: „Nou, dat doel is be
reikt. Er zitten nu mannen bij de mari
ne waar je geen reet aan hebt. Jongens
die een pilletje of drank echt nódig
hebben om een beetje zelfvertrouwen
te krijgen. Voorheen had je dan wel
zuiplappen aan boord, maar ze deden
wél hun werk."
Cammaert: „De samenleving is er nu
één waar iedereen maar je, jij, Piet en
Klaas zegt. Dat is ook de krijgsmacht
binnengekomen. Leidinggevenden
zijn bang impopulair te worden. Als
commandant moet je dingen verbie
den en mensen erop aanspreken. Als
je nu als generaal een ruimte binnen
komt waar wat manschappen liggen
rond te hangen, blijven ze liggen. Zelf
kijk ik ze dan heel lang aan en vraag
ik of zij iets aan hun voeten manke
ren. Je moet zulk gedrag corrigeren,
in plaats van over die hangende jon
gens heen te stappen. Optreden! Dat
klinkt simpel en dat is het ook. Het is
echt geen rocket science."
De vakbondsvoorzitter: „De vermaat
schappelijking van de krijgsmacht is
doorgeslagen. We wilden dat defensie
als elke andere organisatie in het land
werd, maar het is niet'elke andere or
ganisatie. Bij defensie geven we men
sen wapens in handen en plaatsen we
ze vervolgens in extreme omstandighe
den in verre landen. Wangedrag in zul
ke omstandigheden gedogen, is dode
lijk."
Volgende week ploft bij alle 65.000
personeelsleden van defensie een brief
op de mat van de hoogste militair,
commandant der strijdkrachten gene
raal Dick Berlijn. Deze zal de maatre
gelen beschrijven waarmee ongewenst
gedrag te lijf wordt gegaan. Onder
deel van die plannen is een nieuwe ge
dragscode, die de code van vijf jaar te
rug moet vervangen. Duidelijke re
gels, waarin fatsoen en verantwoorde
lijkheid doorklinken. Ook wordt aan
gestuurd op het invoeren van alcohol
en drugscontroles.
„Er komen maatregelen aan die niet
populair zullen zijn", zegt vakbonds-
mamVan der Burg. „Militairen krij
gen minder vrijheid en meer toezicht,
maar nieuwe regels zijn niet de oplos
sing voor het probleem. Daarmee ver
val je makkelijk in een houding van:
Dat hebben we ook weer gehad. Dat
kan de krijgsmacht zich echt niet
meer veroorloven."
Scepsis
Peter van Maurik vreest hetzelfde:
„Er is onder marineofficieren best
veel zorg over wat er nu komt. Het
geeft moed dat er nu wordt nagedacht
en gepraat over gedrag en regels. Tege
lijk is er veel scepsis: dit soort dingen
komt om de vijf jaar terug en we zijn
in het verleden vaker teleurgesteld.
Dit krijgt nu de volle aandacht, maar
de angst is dat het zo na het zomerver-
lof weer van de agenda af is. Het is
erg kwetsbaar."
Vanaf de werkvloer klinkt het somber
ste geluid. „Mannen en vrouwen bij
de marine zijn heel ontevreden", zegt
een marineman bij de basis in Den
Helder, „en de admiraal stookt het
vuur verder op door met algemene al
coholverboden en kastinspecties te ko
men. Voor veel matrozen hoeft het al
lemaal niet meer: na vier jaar kappen
ze. De marine kabbelt richting een
roemloze ondergang."
Remko Tanis
Het smetteloos witte blazoen van de marine is afgelopen jaar
flink besmeurd door incidenten rond seks, drank, drugs en ge
weld. Nieuwe regels moeten dit in de kiem smoren, maar onder de
manschappen broeit het. „Je kunt nergens heen op zo'n schip, en dan
worden die drie pilsjes per dag je ook nog afgepakt."
Medaille-uitreiking aan boord van marineschip Hr. Ms. Rotterdam op 14 februari 2004. Voor de kust van Liberia krijgen de bemanningsleden medailles
vanwege hun deelname aan een VN-missie. foto Koninklijke Marine
Het smetteloze blazoen van de marine is in 2006 flink besmeurd door incidenten.
foto Willem Middelkoop/GPD
Patrick Cammaert,
generaal-majoor der
mariniers: „Momen
ten waarop de opge
bouwde spanning ex-
even uit kan bij mili
tairen, zijn cru-
ciaal."
foto
Koninklijke Marine
