God dichterbij dan pelgrim denkt
PZC
Moslimstrijders in Mogadishu
geven zich niet gewonnen
PZC
Bijbouwen op erf
tegen woningnood
Eindeloos energie
dankzij kernfusie
Onderzoek naar verband tussen religie en solidariteit
Lichamelijke inspanning brengt mensen in een roes
te gast
11 januari 1957
donderdag 11 januari 2007
door Henk van het Klooster
De Radboud Universiteit in
Nijmegen begint dit jaar
met een internationaal onder
zoek naar het verband tussen re
ligieuze opvattingen en praktij
ken en solidariteit.
Onderzoekers bestuderen 22 lan
den. Diverse subsidieverstrek
kers hebben aan de onderzoe
kers van het Remicuso-netwerk,
waarin gepromoveerde onder
zoekers van de Nijmeegse uni
versiteit zich hebben verenigd,
een bedrag van 681.000 euro toe
gekend. Het belangrijkste deel,
ongeveer 500.000 euro, komt
van NWO/Norface, een Euro
pees samenwerkingsverband
van nationale fondsen voor fun
damenteel wetenschappelijk on.-
derzoek. De vier onderzoekers
die het project uitvoeren, analy
seren de komende drie jaar be
staande gegevens. Zij letten op
de invloed van religie op steun
aan familie en vrienden. Ook on
derzoeken zij de effecten van
een religieuze overtuiging op de
steun aan de gemeenschap en de
samenleving als zodanig.
Coördinator van het onderzoek
is de theoloog Hans Schilder
man van de Radboud Universi
teit. ANP
Bedevaartgangers die te voet op
bedevaart zijn, voelen een eufo
rie die niet. alleen traditioneel re
ligieus is geïnspireerd. De vol
doening die zij ervaren wordt
ook veroorzaakt door de aan
maak van dopamine, een stof
die het lichaam gezond maakt
en de geest verkwikt. De theo
loog moet zich ook bezighouden
met wandelen en hardlopen.
door Theo Haerkens
Waar mensen heil ervaren,
is God, en dus bestudeer
de theologe Ineke Albers uit
Doetinchem het heilzame effect
dat pelgrims ervaren op hun
maandenlange voettocht naar
pelgrimsoorden als Santiago de
Compostela. Albers, werkzaam
aan het Heyendaalinstituut
voor multidisciplinair onder
zoek in Nijmegen, hoopt mor
gen te promoveren aan de Uni
versiteit van Tilburg op haar
proefschrift 'Heilige kracht
wordt door genezing losge
maakt'.
De heilzame werking die pel
grims en andere langeafstands-
wandelaars ervaren, delen zij
met hardlopers en joggers. Maar
ook zeezeilers cüe in hun eentje
de wereldzeeën bevaren kennen
deze euforie. De inspanning
maakt in het lichaam dopamine
vrij, een stofje dat een positief
effect heeft op de gezondheid,
mensen opkikkert en zelfs slim
mer maakt. Daarmee is de cir
kel rond: in de middeleeuwen
gingen zieken op pelgrimage als
de dokter hen niet meer kon hel
pen. Niet zelden knapten zij op
van de beproeving.
Het Franse bergplaatsje Lour-
des dankt daaraan zijn aantrek
kingskracht op zieken van ka
tholieke huize. Zij zoeken er
Ineke Albers heeft een proefschrift geschreven over de geestelijk helende werking van wandelen en hardlopen.
foto Theo Peeters/GPD
sinds de negentiende eeuw gene
zing, maar vooral steun bij de
maagd Maria die er zou zijn ver
schenen aan een dorpsmeisje.
Albers beseft dat de euforie van
de bedevaartgangers mede ont
staat door het gemeenschapsge
voel dat onderweg groeit en het
loslaten van de alledaagse sores.
„Maar dat heb ik niet onder
zocht." Om die reden doet zij
geen uitspraken over bijvoor
beeld de hadji de reis naar Mek
ka die vrome moslims eens in
hun leven proberen te maken.
„De meesten gaan immers niet
lopend naar Mekka."
Vierdaagse
De Nijmeegse Vierdaagse daar
entegen heeft zeker haar belang
stelling. „Alleen kun je die door
zijn massaliteit en zijn uitbun
digheid moeilijk vergelijken
met een voettocht naar het noor
den van Spanje. „Daar staan
echt niet de hele tijd juichende
mensen langs de straat." Hoe
veel Nederlanders die tocht ma
ken, weet ze niet. „Maar uit alle
windstreken zijn het er jaarlijks
zeker een miljoen."
Dat hardlopen en flink wande
len goed is voor de geest, staat
vast. Psychiater en atleet Bram
Bakker betoogt al langer dat
hardlopen psychische klachten
voorkomt. Socioloog Herman
Vuijsje, die het boek Pelgrim
zonder god schreef over zijn
tocht van Santiago naar Amster
dam, beschouwt lopën als een
'prima anti-depressivum'. Reis-
schrijver Bruce Chatwin meen
de dat 'drugs voertuigen zijn
voor mensen die zijn vergeten
hoe ze moeten lopen'. De onder
zoekster citeert hen met instem
ming:
„De ervaring is gelijk voor reli
gieuze en niet-religieuze men
sen, maar een traditioneel reli
gieus mens is eerder geneigd die
in een religieuze context te
plaatsen. „Wie een pelgrims
tocht heeft gemaakt bereikt la
ter dezelfde euforie ook na kor
tere tochten. Die ervaring heeft
hun lichaam verandert. In ver
slagen van pelgrims komt die
spirituele ervaring steeds terug.
Sommigen zijn zelf ook ver
baasd dat die zo sterk en over
heersend is."
De lichamelijke oorzaak ver
klaart de letterlijke verslaving
die hardlopers soms ervaren.
„De drang door te gaan is soms
net zo groot als bij alcoholisten
en gebruikers van cocaïne. Som
migen lopen knieën en enkels
letterlijk stuk omdat zij het niet
kunnen laten."
Het proefschrift van Albers be
weegt zich op het terrein van uit
eenlopende wetenschappelijke
disciplines, maar dat vindt zij
niet vreemd. „Je moet al van een
boel dingen verstand hebben om
theologie te bedrijven." Het ter
rein van de psychoneuroimmu-
nologie, waarop haar scriptie
zich begeeft, rekt de grenzen
van de theologie flink op.
„Sinds de Verlichting wordt de
pelgrimage gerekend tot de
volksreligiositeit, iets voor het
gewone volk waar de theoloog
aan voorbij gaat. Dat is niet te
recht, zeker nu bedevaarten
sinds de helft van de jaren zeven
tig populairder zijn geworden.
Theologen moeten verder kijken
dan de kerk en nu ook wandelen
en hardlopen in een theologisch
kader bezien." GPD
door Marianne Thieme
De woningnood in Neder
land wordt nijpender en
de overheid lijkt vooral te vol
staan met de stelling dat er te
weinig geld beschikbaar is
om de problemen op te los
sen. In de komende kabinets
periode zijn er 255.000 senio
renwoningen extra nodig.
Wij moeten dus creatiever om
gaan met de woningmarkt.
Het platteland moeten wij re
vitaliseren door mensen te sti
muleren in te schikken op het
eigen erf. Iedereen met meer
dan 600 vierkante meter zou
een schuur, garage of stal
moeten kunnen inruilen voor
een extra huis. Ouders kun
nen zo op het erf van hun kin
deren wonen; kinderen kun
nen een starterswoning be
trekken op het ouderlijk erf.
Wanneer bijbouwen op eigen
erf wordt toegestaan zonder
dat het bouwvolume toe
neemt, is dat niet schadelijk
voor de groene ruimte, wordt
dat gefinancierd door burgers
zelf en bevordert dat de man
telzorg, de leefbaarheid en
evenwichtige bevolkingsop
bouw op het platteland. Het
betekent verder een enorme
impuls voor economie en
werkgelegenheid.
Stalruimte
Eenzelfde regeling moet wor
den ontwikkeld voor het sane
ren van bedrijven in de inten
sieve veehouderij. Bij de
sloop van stalruimte en schu
ren moet de bouw van appar
tementen tot een gelijke to-
taaloppervlakte woi'den toege
staan. Dat biedt mogelijkhe
den tot warme sanering van
een diei'onvriendelijke sector
en extra woonruimte zonder
het groen aan te tasten.
Daarmee wordt de druk op de
stedelijke woningvoorraad
kleiner, omdat minder jonge
ren' én ouderen naar de stad
hoeven voor huisvesting. De
huidige ruimte-voor-ruimte-
regelingen gaan uit van de il
lusie dat de verstening van de
groene ruimte terug tec
gen zou zijn.
Juist door mensen die
groot beslag legg
ruimte te stimuleren
grond en bouwvolume tt
len met anderen, wordtd;
schikbare ruimte betert
en wordt gestimuleerd'
meer generaties bij elkaar,
nen.Inde steden kan hel*
sen van grote woning®
kleinere wooneenheden,
soortgelijk effect hebbed
moet mogelijk worden.
Er zijn meer mogelijk
om het wonen en werkt
het groen te combineren
kan samen met de.omsch
ling van de traditionele^
bouw naar biologisch
marginale opbrengst r:_
guliere veehouderijen
melk, eieren en vlees pree
ren noopt steeds meerfe
tot stoppen. Met name:
natuurgebieden zou deo
heid die boeren uit moeis
pen. De grond vandezets
ven kan aan het natuingj
worden toegevoegd.
Dit plan kan worden gé
cierd uit de opwaa
van landbouwgrond totia
grond, wat zonder sub
een reusachtige impuls!
kent voor de ecologisch
tor. De uitgekochte ta
moeten de eerste rechtens
gen op de nieuwe biolpgs
landbouwgrond.
Het afkondigen van eenki
stop is wensdenken,
helpt niet om de groenen
te te ontdoen van stenemi
moeten we nieuwe oj
gen bedenken om heli-
aangenamer maken vo«
én voor toekomstige ges
ties. Dan krijgen met
de dieren een beter Ie
maar ook boeren, burgas
buitenlui.
Marianne Thieme is lik
de Tioeede Kamer m
Partij voor de Dieren j
De Europese Commissie pleit
deze week voor kernenergie,
een schone en ruim voorradi
ge energiebron. In Frankrijk
gaat het internationale kern
fusieproject Iter nog een stap
verder. De inzet is veilige
energie zonder kooldioxi
de-uitstoot met in overvloed
beschikbare brandstof en min
der kernafval.
door Olivier van Beemen
In een vredig bos in de Fran
se Provence hebben ever
zwijnen en herten hun sporen
in de bevroren aarde achter
gelaten. Even verderop staat
tussen de bomen een vlaggen-
stok in de grond, zonder vlag.
Precies op die plek, in het
glooiende landschap zeventig
kilometer ten noorden van
Marseille, bevindt zich - als
alles volgens plan verloopt -
over tien jaar het centrum
van een kernfusiereaclor die
op den duur voor het eerst
meer energie oplevert dan
verbruikt.
Het project heet Iter, Interna
tionale Thermonucleaire Ex
perimentele Reactor, en zou
een oplossing kunnen zijn
voor de slinkende olie- en
aardgasvoorraden! In huidige
kerncentrales vindt kernsplit
sing plaats: een atoomkern
van uranium splijt in lichtere
kernen, waarbij energie vrij
komt. Bij kernfusie, de ener
giebron van de zon en andere
sterren, moeten de lichte ato
men juist samensmelten. Ook
in dat proces komt energie
vrij
De brandstoffen van Iter zijn
twee vormen van waterstof
(isotopen), deuterium en tiiti-
um. Van deutexium, dat in
zeewater zit, is de wereldvoor
raad vrijwel onuitputtelijk.
Tritium, dat licht radioactief
is, komt op aarde niet voor,
en wordt in een toekomstige
fusiecentrale gemaakt uit lit
hium, bekend van batterijen.
Er is genoeg lithium als ei-ts
beschikbaar voor minstens
duizend jaar energie en in zee
water zit genoeg voor miljoe
nen jaren.
Als een mengsel van beide iso
topen sterk wordt verhit, dan
vormt het een plasma, waarin
de atoomkernen en elektro
nen los van elkaar rondzwe
ven. Pas bij een temperatuur
van 150 miljoen gi-aden ko
men de atoomkernen, die el
kaar afstoten, dicht genoeg
bij elkaar om te fusei'en. Die
temperatuur, tien keer hoger
dan in de kern van de zon,
kan alleen bei'eikt worden
door de brandstof in een mag
netisch veld in de reactor op
te sluiten, zodat contact met
de reactorwanden wordt ver
meden.
De kernfusie in de reactor
van Iter duurt bijna zeven mi
nuten en levert 500 megawatt
energie, met een verbruik van
50 megawatt. Die energie zal
nog niet commercieel ge
bruikt worden. Als Iter
slaagt, dan volgt eerst een
nieuwe experimentele fase,
Demo, die moet aantonen dat
een fusiecentrale zijn eigen
tritium kan maken - Iter doet
dat nog niet - en dat het moge
lijk is om met fusie op groot
schalige manier elektriciteit
op te wekken. Pas dan, vol
gens optimistische schattin
gen over zo'n 35 jaar, kan be
gonnen worden aan de bouw
van commerciële kernfusie
reactoren.
Twee voordelen van kernfu
sie boven kernsplijting zijn
het geringe nucleaire afval,
dat na de relatief korte perio
de van honderd jaar niet lan
ger radioactief is, en de veilig
heid: verrijkt uranium, dat
wordt gebruikt voor kernwa
pens, komt er niet aan te pas.
Het is een van de grootste
mondiale samenwerkingspro
jecten uit de geschiedenis.
Deelnemers zijn de Europese
Unie, die 50 procent van de to
tale kosten (10 miljard) op
zich neemt. Rusland, India,
China, Zuid-Korea en de Ver-
enigde Staten, die ieder 10
procent betalen.
Aan de beslissing tot de bouw
van Iter ging een politieke en
wetenschappelijke strijd voor
af die tientallen jaren duurde.
Uiteenlopende politieke be
langen en wetenschappelijke
twijfel leidden tot jarenlang
uitstel. Mede dankzij de hoge
olieprijzen en het groeiende
besef dat fossiele brandstof
fen ooit opraken, komt Iter er
nu uiteindelijk toch. GPD
(zie ook www.parijsblog.nl)
Terwijl Amerikanen bombarde
menten uitvoeren op mogelijke
schuilplaatsen van islamitische
troepen in het zuiden van Soma
lië, bezinnen strijders in de
hoofdstad Mogadishu zich op te
genacties. „Ik weet dat ik aan
de goéde kant sta, want ik doe
dit voor mijn godsdienst. Ik ver
dedig de islam en mijn land.
door llona Eveleens
De Somalische president Ab-
dullahi Yusuf heeft geen be
zwaar tegen de Amerikaanse
bombardementen op zijn grond
gebied. De Verenigde Staten be
stoken plaatsen langs de grens
met Kenia, waar verdreven mos
limstrijders zich zouden ophou
den. „De Amerikanen hebben
het Somalische volk niets mis
daan, maar een actie uitgevoerd
tegen Somalische en internatio
nale terroristen", zegt Yusuf in
zijn presidentieel paleis in Mo
gadishu, waar hij sinds maan
dag verblijft.
Het staatshoofd, premier Moha-
med Ghedi en zijn adviseurs ge
dragen zich als overwinnaars.
Het Somalische leger verdreef
met steun van Ethiopische strijd
krachten eind vorig jaar de troe
pen van de Unie van Islamiti
sche Rechtbanken (UIC). Zelf
verzekerd en met de nodige arro
gantie wijst president Yusuf on
derhandelingen met de leiders
van de unie af. In een presiden-
tiële kamer, uitkijkend over de
azuurblauwe zee en de oranjege-
kleurde duinen zegt hij kortaf:
„Wij onderhandelen alleen met
de Somalische bevolking."
Abdi Abdullahi Jaarna neemt ze
ker niet deel aan dergelijke be-
spi'ekingen. De 18-jarige woont
in een uiterst bescheiden huisje
langs één van de stoffige straten
in de binnenstad van Mogadis
hu. Hij geneest van verwondin-
gen aan rug en schouder. De jon
geman met een de serene gelaats
uitdrukking en de kalme maar
vastberaden stem is een strijder
van de UIC. Hij is één van de
naar schatting drieduizend
UIC-aanhangers die in de hoofd
stad zijn achtergebleven. Zij
hebben hun uniformen uitge
daan en zijn opgegaan in de 2,5
miljoen inwoners van Mogadis
hu.
„Wij zijn niet verslagen", zegt
hij nippend aan een glas grape-
gedoken zitten in de Somalische hoofdstad.
fruitsap. „Als ik ben opgeknapt,
dan ga ik verder met wat nodig
is. De Ethiopiërs zullen spijt
krijgen dat zij hieiTieen kwa
men. En mijn strijd is ook tegen
de duivel Bush gericht." Hij
trekt zijn lange dunne benen op
onder zijn omslagdoek en ver
volgt: „Ik weet dat ik aan de goe
de kant sta, want ik doe dit voor
mijn godsdienst. Ik verdedig de
islam en mijn land."
Opleiding
Hij meldde zich begin vorig jaar
bij de UIC toen de groepering
jonge mannen rekiuteerde. Hij
volgde twee maanden opleiding
in Somalië en daarna werd hij
met bijna driehonderd anderen
uitgekozen voor een vervolgop
leiding in Eritrea. „Wij vlogen
in een groot vliegtuig naar
Eiitrea. Helikopters vervoerden
ons verder naar een militaire ba
sis ergens bij een hoge berg. Wij
werden getraind door Eritreërs,
maar ook Somaliërs, en leerden
veel over oorlog voeren en bom
men maken."
Na twee maanden keerde hij te
rug naar Somalië waar hij een
baan kreeg als instructeur om re
kruten te trainen. Toen de situa
tie in het land tegen het einde
van het jaar steeds meer gespan
nen werd, kwam de opdracht
om naar het front te gaan bij
Baidoa. In die plaats zetelde
voorheen de regering van Abdul
lahi Yusuf. „Wij kregen de op-
dracht niet de aanval te begin
nen, maar wel terug te schieten
als wij werden aangevallen. En
de Ethiopiërs vielen ook als eer
ste aan. Op de zesde dag van de
oorlog kreeg ik granaatschei'ven
in mijn lichaam en moest naar
Mogadishu voor behandeling."
Toen na enkele dagen de Ethio-
piërs de hoofdstad binnentrok
ken, vluchtten de meeste patiën
ten en medici van het Bena-
dir-ziekenhuis waar hij lag. „Ik
was niet bang. Maar wat had ik
in een leeg ziekenhuis te zoeken.
Ik kreeg er toch niets te eten. Ik
ben naar huis gegaan, naar mijn
moeder. Die is trots op me en
blij dat ik me bij de UIC heb
aangesloten."
Veel van zijn kameraden zijn
dood, anderen zijn gevlucht en
worden gebombardeei-d door
Amerikanen. De unie is versla
gen. Was het allemaal wel de
MINIATUUR - Stichting
Nieuw Walcheren wil in het pa
viljoen Miniatuur Walchei*en
een tentoonstelling creëren
van poppen in Zeeuwse dracht
en gebruiksvoorwerpen die
vroeger gebruikt werden door
(boederij)gezinnen. Via haar
persoonlijke secretaris E.W.
Roëll heeft koningin Juliana la
ten weten dat ze zes poppen be
schikbaar stelt voor de exposi
tie. Miniatuur Walcheren
opent op 18 april de deuren
voor het nieuwe seizoen.
PREMIER - Nog geen achttien
uur nadat sir Anthony Eden
Londen had oveiTompeld met
zijn aftreden, heeft de
koningin Elisabeth i"
MacMillan naar voren ga
ven als nieuwe eerste nu:
MacMillan was ministerï
nanciën in Edens kabicc
benoeming is een vera
omdat iedereen had gei
op R.A. Butler, de lordf
gelbewaarder.
KERKORGEL - Het Of?
vroeger in de kerk
Nieuwstraat in Vis
stond, zal in de Johann*
aan de Bonedijkestres;
den opgebouwd. C
C.P. Oudejans uit Zaa
neemt het karwei opzid
Milities duiken spontaan op in de straten van Mogadishu, terwijl achtergebleven moslimstrijders onder
foto llona Eveleens/GPD
moeite waard? „Ik twijfel geen
seconde aan de juistheid van
mijn daden. Ik geloof in elke
letter van de Koran. Het is mijn
leven." Hoewel zijn wooi'den
vastberaden klinken, lijkt het
alsof hij ideologische lessen ci
teert. „Dit is mijn overtuiging",
benadrukt hij echter. „Ik zag
toch hoe vreedzaam Mogadishu
was toen het onder controle van
de UIC was. Nu verschijnen op
tv weer advertenties met half
naakte mensen, er wordt weer
op straat gerookt. Dat is alle
maal in tegenspraak met de Ko
ran."
Zelfmoordcommando
Hij gelooft niet dat de i-egering
van Yusuf in staat is orde en ge
zag te brengen in Mogadishu,
nu een van de gevaarlijkste ste
den ter wereld. Alleen de UIC
kan dat volgens hem en daarom
moet hij verder strijden. „En als
wij dan uiteindelijke de zege
hebben behaald, dan ga ik stude
ren om imam te worden", zegt
hij met een schuwe glimlach.
Het zou echter niemand verba
zen als zijn strijd eindigt als een
zelfmoordcommando. GPD
Hoofdredactie:
Arie Leen Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax: (0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Lezersredacteur:
Edith Ramakers
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax: (0113)315609
E-mail: lezersredacteur@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax:(0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Het's-Landshuis
Steenstraat 37.
4561 AR Hulst
Tel: (0114)371379
Fax. (0114)371380
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierïkzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierïkzee
Tel: (0111 >454647
Fax: (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren
Goes, Zierikzee
en Hulst:
Maandag t/m vrijdag
van 8.30 tot 17.00 uur
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten: 0800-023123'
Maandag t/m vrijdag vóór 15.00»*
gebeld, nog dezelfde dag nsbaw-"
zaterdag vóór 12 uur
E-mail: lezersservice@ptc.nl
Fax: (076)5312330
Abonnementen: 0800 0231231
autom. afschrijving accept?"
per maand: d 21,50 n.v.l
per kwartaal: 61,50 C W»
per jaar C 236,00 t 233A'
Voor toezending per post geldter
toeslag.
Bankrelaties:
ABN AMRO 52.30.50011
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders vrordenu?
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV
de Regelen voor het Advertencs»
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag: tijdens uw'
zondag: van 16.00 tot 18.00uur
Tel. (076)5312550
Fax. (076)5312340
Personeelsadvertenties:
Tel: (076)5312240
Fax: (076)5312340
Rubrieksadvertenties (kleintjes-
Tel. (076)5312104
Fax. (076)5312340
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0113)315570
Fax:(0113)315571 ,j
Business to Businoss/Onroerf
Tel: (076)5312277
Fax: 1076)5312274
Internet: v
■c nf'serviS-^
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onde
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een best:
(abonnememen)administratie en om u te (laten) informeren over
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of
de derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u
zersservice. Postbus 31.4460 AA Goes
ran het Wegener con®?
cstand dat wordt
:s£Ï5»5{
ihriftelljk
Behoort tot WGGGNGR