Je man is
gecrashed
Zonder werk omdat ze mannen geen handen geeft
Missing
in action
zaterdag 30 december 2006
13 Rest in Peace RAMIT 13 was
de codenaam van jachtvlieger
Donkervoort tijdens die fatale
vlucht. Hij was die ochtend met
zijn F-16 opgestegen van de
thuisbasis Kabul en was onder
weg naar het zuiden om daar de
ISAF grondtroepen te ondersteu
nen. Hij is hoogstwaarschijnlijk
slachtoffer geworden van een on
geval, omdat het toestel op gro
te hoogte vloog.
Volgens deskundigen kan het
niet zijn neergeschoten.
Femke Donkervoort was aan
het werk op de vliegbasis Vol-
kel, toen een collega kwam vra
gen of ze even mee wilde lopen.
Ze dacht even aan een grapje tot
dat ze de kolonel van de basis
zag. Van hem kreeg ze de on
heilstijding te horen. „Je man is
gecrashed." Ze weet nog hoe ver
doofd ze was in de eerste minu
ten die daarop volgden. „Het is
niet meer tot me doorgedrongen
wat er verder nog gezegd is. Tot-
-datmijn hoofd weer begon te
werken en ik dacht: Michael is
neergestort, dus hij is misschien
nog niet dood. Zo heb ik gepro
beerd me vast te klampen aan
die hoop." Ze belde haar
ouders, ze belde zijn ouders om
het vreselijke nieuws te vertel
len. Vervolgens begon het mach
teloze wachten, vele uren lang.
„Er was veel onduidelijkheid",
vertelt ze.
„Men meende dat Michael uit
het toestel was gesprongen. Dat
gaf mij wat moed. Ik dacht: hij
heeft een goede training gehad,
kent de noodprocedures, weet
wat hij moet doen. Hij zal zich
op de grond schuilhouden en
wachten totdat ze hem komen
oppikken." Ze hoorde dat een
collega-vlieger van Michael
rondcirkelde boven het gebied,
speurend naar een teken van le
ven. Reddingsteams waren on
derweg. Hij was neergestort in
een bergachtige streek, moeilijk
te bereiken voor de helikopters.
Uren gingen voorbij.
Rond vier uur 's middags kwam
het bericht dat alles voorbij
was. F-16 vlieger verongelukt in
Afghanistan, meldde Defensie
's avonds in een persbericht.
Wonder
Het militaire vrachtvliegtuig
met zijn stoffelijk overschot
landde op zondag in Eindhoven.
Vier dagen later werd hij in Bar-
neveld begraven, onder overwel
digende belangstelling. Vier
F-16's vlogen over de begraaf
plaats, waarbij een toestel zich
plotseling uit de formatie los
maakte en loodrecht opsteeg
naar de hemel. Als in een won
der brak de zon door, toen Wal
king on sunshine werd gespeeld,
het nummer waarmee vier jaar
geleden hun bruiloft was ge
opend.
Ze putte veel kracht uit de vele
blijken van medeleven. Minister
Kamp van Defensie belde haar
persoonlijk op. Premier Balken
ende stuurde een mooie brief.
Ze kreeg stapels post, van Ne
derlandse militairen in Afgha
nistan maar ook van luchtmach
ten van andere landen. Vaak ver
gezeld van een foto of een ander
aandenken.
Femke Donkervoort vindt in
haar woning in Veghel troost in
de vele tastbare herinneringen
en attenties. De cap van Mi
chael met zijn onderscheidin
gen. Zijn wings. Een kogel uit
het boordkanon van zijn F-16.
De Amerikaanse vlag. Een
schaalmodel van zijn toestel. De
foto van het reddingsteam bij
het staartstuk van Michaels
vliegtuig in de Afghaanse ber
gen.
Jeugdliefde
Michael Donkervoort was haar
jeugdliefde. Ze leerden elkaar
kennen op de dansschool in Bar-
neveld. Hij overwoog logistiek
te gaan studeren maar koos toch
voor zijn droom om piloot bij de
luchtmacht te worden.
Na zijn studie aan de KMA ging
hij in 1999 voor twee jaar naar
de Verenigde Staten voor zijn
opleiding tot jachtvlieger.
Vervolgens werd hij gestatio
neerd op de vliegbasis Twenthe,
totdat de basis sloot en zijn
squadron naar Volkel werd over
geplaatst. Op 25 juli van dit jaar
vertrok hij naar Afghanistan.
Een week voordat hij huis
waarts zou keren, stortte hij
neer met zijn toestel.
Over de risico's van zijn werk
hadden ze zich nooit zorgen ge
maakt. „Het is gevaarlijker om
op de weg te zitten dan in de
lucht", vertelt Femke. „Daar wa
ren we alletwee gelukkig heel
nuchter in. Als je weet hoe goed
zo'n kist wordt nagekeken, voor
dat hij de lucht in gaat, dan kan
er eigenlijk niets mis gaan."
Ze herinnert zich slechts één
keer, dat het slecht met Michael
had kunnen aflopen. In Ameri
ka maakte hij tijdens een vlucht
eens mee dat een gans dwars
door het glas de cockpit binnen
vloog en met de snavel net naast
hem in zijn hoofdsteun bleef ste
ken.
Na de landing kreeg hij van col
lega's het compliment dat hij
niet alleen het toestel veilig aan
de grond had gezet, maar ook
Michael Donkervoort, de 29-jarige piloot uit Veghel die afgelopen jaar in Afghanistan verongelukte.
meteen voor het avondeten had
„Ze maakten geintjes over dat
soort dingen", zegt Femke. „Mi
chael bleef heel rustig onder dat
voorval. Zoiets kon nu eenmaal
gebeuren." Hij beantwoordde
niet aan het standaardbeeld van
een jachtvlieger, vertelt ze.
„Veel mensen denken bij F-16
piloten aan stoere types, zoals
ze die kennen uit de film Top
Gun. Jongens die met veel bra
voure aan de bar staan en sterke
verhalen vertellen over wat ze
in de lucht hebben meege
maakt."
„Michael was totaal anders. Hij
was een nuchtere, rustige jon
gen, die er niet mee te koop liep
dat hij F-16 piloot was. Veel vlie
gers hebben een grote mond en
een klein hartje. Die van mij
had een kleine mond maar een
groot hart."
„Michael vond dat hij een gewo
ne baan had, alleen moest hij
daarvoor regelmatig enkele we
ken van huis weg. Hij voelde
zich gelukkig dat hij van zijn
hobby zijn beroep had kunnen
maken, want hij vond het gewel
dig om te vliegen. Als ik hem
ooit vroeg hoe hij het vliegen be
leefde, kreeg hij een glimlach op
zijn gezicht en zei hij alleen: Het
is gewoon gaaf."
„Misschien was het de snelheid,
de kick om in je eentje boven de
wereld te vliegen, een machtig
gevoel, een soort mystiek. Tij
dens een van de laatste oefenin
gen voor zijn vertrek naar Af
ghanistan was hij over een be
sneeuwde laagvlakte in Noorwe
gen gevlogen en had hij het noor
derlicht gezien. Dan zie je pas
hoe mooi de wereld is, vertelde
hij."
Voor Michael Donkervoort bete
kende Afghanistan zijn eerste
uitzending naar het buitenland.
„Hij was al vaker op oefening
geweest, onder meer naar Cana
da, Noorwegen, Turkije en Fin
land, maar dit was het echte
werk", zegt Femke. „Hij had er
erg veel zin in en was heel en
thousiast. Eindelijk zou hij in
de praktijk kunnen brengen
waarvoor hij al die jaren was op-
Rustig
„Ik probeerde er zo nuchter mo
gelijk tegenaan te kijken en de
missie te zien als een oefening.
Eigenlijk ben ik geen moment
angstig geweest. Michael hield
mij voor dat er hier net zo goed
iets ernstigs kon gebeuren als
ginds. Bovendien was het voor
hem in de lucht nog altijd een
stuk veiliger dan voor de jon
gens op de grond."
„Zelf was hij er heel rustig on
der. Hij was blij dat hij daar
goed werk zou kunnen doen. Hij
ging erheen voor de goede zaak:
de Talibanstrijders wegjagen en
het land weer opbouwen. Hij
stond achter de missie. Daar
was geen discussie over."
„We hielden met elkaar contact
via internet en spraken elkaar
ook via de telefoon. Hij zat op
een relatief veilige basis. Hij
ging bijna elke dag vliegen en
maakte lange zware missies. Hij
voerde voornamelijk verken
ningsvluchten uit om te kijken
waar Taliban-strijders zitten.
Slechts één keer heeft hij zijn
boordkanon moeten gebrui
ken."
„Twee dagen voor het ongeval
hebben we nog een uur met el
kaar zitten bellen. Ik weet zeker
dat hij het ginds naar zijn zin
had, al keek hij er ook naar uit
om weer naar huis te komen."
Femke Donkervoort werkt nog
steeds op de afdeling P&O van
de vliegbasis Volkel. „Ik vind
daar veel steun. Eens een vlie
gersvrouw, altijd een vliegers
vrouw, hoorde ik van andere pi
loten. Ze vinden het fijn als ik
af en toe een biertje met hen
drink, omdat het dan net is alsof
Michael er nog een beetje bij
is." Ze heeft goede dagen en
slechte dagen. Een klein voorval
kan haar soms geweldig aangrij
pen.
Bijvoorbeeld als op de vliegba
sis een belangrijk bericht wordt
omgeroepen. „Dan zit ik meteen
op het puntje van mijn stoel,
komt alles van die ene dag weer
naar boven." Laatst kreeg ze
van iemand een foto, die ge
maakt was toen Michael naar
Afghanistan vertrok. „Een foto
van onze laatste afscheidszoen.
Toen ik dat beeld terugzag, ben
ik de hele dag van slag ge
weest."
Het doet haar geen pijn om op
de basis vliegtuigen te zien op
stijgen en landen. „Dat geeft me
eerder een prettig gevoel", zegt
ze. „Dan kijk ik naar zo'n kist
en stel ik me voor hoe Michael
hoog in de lucht meevliegt op de
vleugels."
Twan van Lierop
fgelopen jaar besloot Samira Dahri, economiedo-
ixcente aan het Utrechtse Vader Rijn College, man-
:en niet langer een hand te geven. Ze werd geschorst,
reeg steun van de Commissie Gelijke Behandeling,
naar dreigt toch ontslagen te worden. Voor het eerst
raat ze over haar omstreden besluit, haar idealen en
aar toekomst.
ïee, ze wordt niet onderdrukt, ze is niet gehersen-
ooeld, en radicaal is ze al helemaal niet. Ze is simpel
weg een jonge, geëmancipeerde vrouw, die vecht voor
aar recht en dat recht ook graag krijgt. Zegt Samira
'ahri, drieëntwintig jaar geleden in Utrecht geboren,
(gestudeerd econome, en straks mogelijk werkloos.
Imdat ze mannen geen hand meer geeft.
.Ik strijd nog stééds voor behoud van mijn baan,
laar niemand kan mij verplichten handen te schud-
iffl. Ik voel me niet begrepen, niet gerespecteerd, ik
woel me aangevallen. Met mij is nooit de dialoog ge
acht."
lp 28 augustus 2006, rond tien uur 's ochtends, in de
torenkamer van het Utrechtse Vader Rijn College,
am Samira Dahri het besluit. Het was, zegt ze vier
taanden later, geen bevlieging. Ze had er geruime
'ijd mee geworsteld. Voelde zich al langer ongemakke
lijk als ze mannen de hand schudde. Ja, als een onge
wenste intimiteit, zó beschouwde ze het.
En, zo had ze ontdekt, haar geloof keurde het ten zeer-
deaf, „Het is zelfs één van de belangrijkste doelstel
lingen van de islam: het behoud der kuisheid van bei
de geslachten." Toch kwam het uiteindelijke besluit
spontaan. „Het was de eerste dag na de zomervakan-
öe. In die lerarenkamer zag ik al mijn collega's el-
taar kussen en elkaar handen geven. Dat voelde niet
goed." Ze liep de lerarenkamer uit, sprak met de afde
ling personeelszaken, en kroop achter een computer
om haar collega's een mail te sturen. Strekking: zij,
Samira Dahri, wenste uit geloofsovertuiging niet lan
ger haar mannelijke collega's de hand te schudden.
Of zij, haar collega's, daar begrip voor op wilden
brengen. Maar vóór ze de mail kon versturen werd ze
geconfronteerd met schooldirecteur Bart Engberts.
Die haar, niet wetend van haar nieuwe overtuiging,
de hand wilde schudden.
„Ik legde mijn hand op mijn hart. Zei: 'Sorry, Bart,
maar ik schud uit geloofsovertuiging je hand niet
meer.' Hij was ontzettend pissig." Het was meteen de
laatste keer dat ze de school van binnen zag. „Ik ben
nog even de lerarenkamer binnengegaan. Had print
jes gemaakt van de mail, die ik inmiddels ook had ver
stuurd. Elke keer als een mannelijke collega mijn
hand wilde schudden, drukte ik hem zo'n mailtje in
de hand. Aan het eind van de dag heb ik zelf nog om
een gesprek gevraagd. Maar de directeur zei meteen:
'Dit pikken we niet'."
Het kwam nooit meer goed. Samira Dahri werd ver
zocht thuis te blijven. Kreeg in oktober gelijk van de
Commissie Gelijke Behandeling, die oordeelde dat
scholen docenten niet kunnen verplichten elkaar de
hand te schudden. Maar dreigt nu toch ontslagen te
worden.
Onbegrijpelijk, vindt de docente. „Beatrix heeft ooit,
bij een bezoek aan een moskee in Den Haag, respect
getoond. Zij knikte naar mannen, in plaats van ze de
hand te schudden. Maar zo'n schooldirecteur denkt
de hele maatschappij weg. Alsof ook al die zwarte
leerlingen die op die school zitten zich aan witte
maatstaven moeten aanpassen. Dat heeft niks te ma-
Samira Dahri: „Ik ben volwassen, weldenkend, ik
leef volgens de wet, maar nérgens in de grondwet
staat dat ik verplicht ben om mannen de hand te
schudden." föto David van Dam/GPD
ken met integratie, dan eis je gewoonweg assimila
tie."
De man naast haar knikt goedkeurend. Het is haar
verloofde. Hij is onnadrukkelijk aanwezig bij het ge
sprek met de jonge vrouw waar hij, naar eigen zeg
gen, 'vreselijk trots' op is. Zijn naam: Suhayb Sa
laam, zoon van de Tilburgse imam Ahmad Salaam.
En die kwam in het nieuws omdat hij minister Ver
donk de hand weigerde. Suhayb Salaam moet er har
telijk om lachen. „Ja, het is besmettelijk dat niet-han-
den schudden." Het is op dat moment dat Samira
Dahri het zegt. Met nadruk. „Natuurlijk ben ik niet
gebrainwashed. Ik ben een geëmancipeerde moslima
die vecht voor haar recht. Natuurlijk ben ik geschrok
ken van de heftigheid van sommige reacties op mijn
besluit. Ook van moslims, die zich afvroegen of ik het
wel bij het rechte eind had."
„Er is zoveel onwetendheid - óók bij moslims. Maar
ik zou deze stap nooit gezet hebben als ik niet zeker
wist dat ik de juiste weg bewandel. Ik heb het niet ge
daan omdat ik mannen wil kwetsen, of omdat ik ze
onrein zou vinden, zoals ik ergens las. Ik respectéér
mijn mannelijke collega's. Maar zoals het hun goed
recht is om mij een hand te willen geven, zo is het ook
mijn recht om dat te weigeren. Ik kan mijn functie
heel goed uitoefenen zónder mannen de hand te
schudden."
Na een korte stilte, in één adem: „Ik ben een volko
men geïntegreerde Nederlandse. Ik ben volwassen,
weldenkend, ik leef volgens de wet, maar nérgens in
de grondwet staat dat ik verplicht ben om mannen de
hand te schudden. Integendeel: de lichamelijke inte
griteit behoort tot mijn basisrechten. Tolerantie bete
kent dat je ook iets dat anders is accepteert. En een
maatschappij die pleit voor vrijheid moet ook de is
lam kunnen accepteren."
De islam. Ze werd er mee opgevoed. Maar de nieuws
gierigheid, de echte zoektocht naar kennis over haar
geloof begon voor Samira Dahri ruim twee jaar gele
den. Ze volgde Arabische lessen, verdiepte zich in de
'onuitputtelijke diepte' van haar geloof. Ze droeg nog
geen hoofddoek toen. „Maar dat was daar wel de
dresscode, tijdens die lessen. Ik weet het nog goed:
die eerste keer dat ik een hoofddoek droeg. Ik durfde
die stap eigenlijk nog niet te nemen, maar het voelde
wel heel goed. Ik heb toen toch maar die stap gezet -
ondanks de mogelijke gevolgen voor mijn werk en stu
die."
Haar vijf zussen lopen nog steeds rond zonder hoofd
doek. „Ze hebben me enorm gesteund. Net als mijn
ouders, die er zelf andere opvattingen op na houden.
Nee, ze hebben nooit gezegd dat ik mijn eigen glazen
heb ingegooid. Ze waren ook niet echt verrast dat ik
op mijn werk geen handen meer wilde geven. Ik gaf
mannen uit mijn familie al enige tijd geen hand
meer." Na een aarzeling: „Mijn ouders hebben altijd
gezegd: probeer zoveel mogelijk te bereiken. Studé
ren, studéren, studéren. Ga ervoor, zeiden ze. Maar
dat betekent niet dat ze nu teleurgesteld zijn. Mijn
ouders zeggen óók dat mijn idealen het waard zijn
om voor te vechten. Ze zijn vreselijk boos dat ik moge
lijk word ontslagen."
Dan mengt haar verloofde, Suhayb Salaam, zich
weer in het gesprek. „Want wij zijn net zo goed Ne
derlanders, en wij gaan hier niet weg. Ook al is mijn
verloofde volgens sommigen pas vrij als ze doet wat
de Nederlandse maatschappij wil. Als ze zich ont
kleedt, en als ze mannen de hand schudt." En dat
goedbedoelde advies dat Samira Dahri misschien
maar eens bij een islamitische school moet gaan solli
citeren? Ze hoort het vaak, maar dat is dus absoluut
geen optie. „Dan zou ik kiezen voor de makkelijke
weg, en daar houd ik niet van. Me eerst laten wegja
gen, en dan de makkelijkste optie kiezen? Dan zou ik
me laten isoleren, me laten beperken in mijn keuze
vrijheid. En daar ga ik niet vrijwillig aan meewer
ken."
Patrick Pouw
Laatst kreeg ze een foto
van hun afscheidszoen
en was ze de hele dag van
streek. Want Femke Donker
voort moet ook leven met
die fatale ochtend van 31 au
gustus, toen het nieuws uit
Afghanistan kwam: Mi
chael is neergestort..
emke Donkervoort, de weduwe van Michael Donkervoort: „Veel
legers hebben een grote mond en een klein hartje. Die van mij had
en kleine mond maar een groot hart." foto Cor de Kock/GPD
Ver van de bewoonde wereld,
op een kale berghelling in
de Afghaanse provincie Ghazni,
staat het staartstuk van het
F-16 jachtvliegtuig van Michael
Donkervoort. Het is een even so
ber als indrukwekkend eerbe
toon aan de 29-jarige piloot uit
Veghel, die daar in de vroege
ochtend van 31 augustus om het
leven kwam.
Later die dag vonden Ameri
kaanse reddingswerkers de vlie
ger en het wrak van het toestel.
Ze richtten ter plekke een monu
ment op voor de piloot door het
staartstuk in de bodem te plan
ten en daar een tekst op te schrij
ven.
31-08-06 In memory of RAMIT
Nederlandse F-16 boven Afgha
nistan foto Hennie Keeris/ANP
