De M had
een magische
uitstraling
225 jaar scheepvaarthistorie
van de Muller-dynastie
zaterdag 30 december 2006
In het naslagwerk Schippers - Reders - Slepers legde au
teur Frederik Muller 225 jaar scheepvaartgeschiedenis
vast, de historie van de varende familie Muller in Temeu-
zen. Frederik Muller overleed voor hij zijn levenswerk kon
afronden; z'n vrouw Brigitte Janik nam die taak over. In
het boek komen de verschillende takken van de familie uit
gebreid aan bod, tot in detail.
De vloot van Multraship in 1988
neuzen en T. Muller Dordrecht)
runt en één binnenschip in de
vaart heeft, de motorspits Alli
antie van schipper/eigenaar
Adri Muller, een nazaat van
Kees Muller uit Nieuwe-Tonge,
de tak van de binnenschippers.
Letter M
Het familiewapen toont molen
stenen (voorvader Teunis pacht
te in de zeventiende eeuw een
watermolen in het Duitse Jahr-
feld aan het riviertje de Au-
bach), hoefijzers (stamvader Jo-
han Christoffel was immers
smid) en gekruiste ankers.
En dan de letter 'M', die decen
nialang op de schoorsteen van
de Muller-slepers prijkte. Fre
derik Muller, bijna lyrisch: „De
'M' als beeldmerk straalt niet al
leen kracht en vermogen, maar
ook evenwicht, harmonie en sa
menwerking uit. Ook staat
hij/zij met beide benen op de
grond. De letter is zowel manne
lijk als vrouwelijk, maar toch
volkomen symmetrisch. Willem
Muller Terneuzen heeft het
merk zelfs gedeponeerd."
Wat valt er verder te vertellen
over zo'n simpele, doch dynami
sche letter? Veel. Muller: „Bij de
meeste rederijen worden de let
ters op een band rond de schoor
steen geschilderd. Bij de Mul-
ler-schepen was de 'M' echter
een losse letter, gemaakt van
plaatstaal. Oorspronkelijk werd
de letter met twee ijzerdraadjes
aan de bovenrand van de schoor
steen opgehangen. Dit had het
voordeel van gemakkelijk onder
houd." En ging de sleper in char
ter varen en werd-ie verkocht,
dan kon de 'M' met een simpele
handeling worden verwijderd.
pers onbetaalbaar werden, toon
de Muller zich van z'n creatieve
kant: de boten werden uit vissen
gestuurd. Want met name op de
Belgische markt was met vis
flink wat geld te verdienen.
Hoewel auteur Frederik Muller
zich bijna nergens in het 340 pa
gina's tellende familie-naslag-
werk laat verleiden tot het beel
dend taalgebruik van het meesle
pende jongensboek, kan hij er
bij de beschrijving van de bele
venissen van de 'Zeeuwse Mul-
lers' niet omheen. Ze raakten in
de beginjaren dertig verwikkeld
in een felle concurrentiestrijd
met de Belgische slepers van
Gerling uit Antwerpen, die in
Terneuzen werd vertegenwoor
digd door agent Aug. De Meijer.
De Mullers traden in die dagen
op als agent van de sleepdienst
Letzer, die uit Zierikzee was ver
huisd naar Antwerpen. Saillant
gegeven: de Letzers en de Ger-
lings verenigden zich later in de
Unie van Reddings- en Sleep
dienst, de Union, een concur
rent die sleepdienst Willem Mul
ler in '91 opslokte.
Frederik Muller verhaalt van de
Westerschelde als een 'vecht-
markt', waarop vrijwel alles
was geoorloofd in de felle strijd
om lucratieve sleep- en bergings
contracten. „Van zee komende
schepen werden al direct bij het
binnenvaren van de Westei-schel-
de benaderd om te zien of zij
voor Antwerpen, Gent of Ter
neuzen bestemd waren. Om ie
der schip moest worden ge
knokt. De schepen werden links
en rechts door boten van Muller
en de concurrenten gepraaid.
Men onderbood elkaar met
steeds lagere prijzen om de
Vandaag de dag zit de letter met
een paar boutjes vast. 't Is maar
dat men het weet.
Ennefantjes
De historie van de 'Zeeuwse
Mullers gaat terug naar het be
gin van de vorige eeuw (1920),
toen Willem voor 14.500 gulden
de stoomsleper En Avant van va
der Leendert overnam. Het was
z'n eerste eigen sleper. Willem,
die in 1913 was getrouwd met
de Terneuzense Sofie van Aalst,
dochter van een bootman-
tijman, opende een kantoortje
aan de Schoolweg in de Terneu
zense binnenstad. In die beginja
ren deed hij vooral sleepwerk
op de Noord-Zuidvaart, van
Dordrecht naar Terneuzen en
Antwerpen. En terug.
Vanaf '22 was er sprake van een
heuse rederij, toen de eerste En
Avant werd verkocht aan De
Schelde in Vlissingen en een
nieuwe En Avant in gebruik
werd genomen. Willem verhuis
de naar de Scheldekade; de Mul
lers zijn er nooit meer wegge
gaan. Slepen, bevrachten... al
les pakte Willem aan. Hij begon
ook assistentie te verlenen aan
de zeevaart op de Westerschelde
en in de haven van Terneuzen.
En de vloot groeide, de ene na
de andere En Avant ('de Enne
fantjes') werd in gebruik geno
men. In 1927 kwam de eerste mo
torsleper in de vaart, ook weer
een En Avant. Een paar jaar la
ter liepen de slepers Leen, Wil
lem en Betsy van stapel. In nau
welijks tien jaar tijd had Willem
zich opgewerkt van sleepbootka
pitein tot reder met een vloot
van acht slepers. Toen tijdens
de Grote Depressie in de jaren
dertig de kolen voor de stoomsle-
sleep binnen te kunnen halen.
Door aantrekkelijke tarieven te
bieden, probeerde men met de
rederijen van de zeeschepen zo
veel mogelijk vaste contracten
te sluiten."
Aan die 'zelfmoord' kwam een
einde toen de sleepdiensten in
1938 een samenwerkingsover
eenkomst sloten voor de duur
van veertig jaar. En jawel...
toen die in 1978 afliep, keerde
de concurrentiestrijd direct
weer terug, feller dan ooit.
Zoon Leendert deed in 1930 z'n
intrede. Na een stage bij een
Londens scheepvaartbedrijf
ging hij in het kantoor op de
Scheldekade aan de slag als 'me
dewerker'. Hij introduceerde er
begrippen als charter, tugboat,
brokerage en no cure no pay.
allemaal opgestoken tijdens die
stage in Londen, waarbij hij
trouwens werd vergezeld door
Govert van der Peijl, zoon van
de oprichter van handelsmaat
schappij De Hoop in Terneuzen.
Nadat Willem zich begin jaren
vijftig terugtrok, bouwde Leen
dert het sleepvaartbedrijf van
zijn vader uit tot een modem
sleep- en bergingsbedrijf.
Radar
Zomaar een detail: op een goede
dag introduceerde hij de radar.
Iedere sleepboot werd ermee uit
gerust. Z'n vader, huiverig voor
al die nieuwigheden, vond het
maar niks. Toen de sleepboot
Schelde in dichte mist met een
veerboot van de Provinciale
Stoombootdiensten (PSD) in
aanvaring kwam, leek hij zijn
gelijk te halen. Tijdens de zit
ting van de Raad van de Scheep
vaart werd de bemanning van
de sleper verweten dat bij het
De Muilerslepers Holland (voor) en Zeeland (linksachter) met een schip voor de Westsluis in Terneuzen
Ze heetten Teunis, Adrianus,
Leendert, Willem, en Corne-
lis.en zo heten de nazaten nog
steeds. Ga maar na. De over
grootvader van de huidige direc
teur van sleep- en bergingsbe
drijf Multraship in Terneuzen
(Leendert) heette Willem. Hij
was in het begin van de vorige
eeuw de grondlegger van het fa
miliebedrijf Willem Muller in
Terneuzen. Diens zoon Leendert
bouwde het bedrijf uit en kreeg
daarbij hulp van z'n zoons Wil
lem en Cornelis (Kees), onder
wier leiding Muller world wide
ging en uiteindelijk ook weer
haastig naar thuisbasis Terneu
zen terugkeerde. En hoe heten
de zoons van Wim en Kees?
Juist: allebei Leendert.
Bij de Mullers kim je zonder aar
zeling spreken van een varende
dynastie, heersers over het wa
ter.
Eeuwenlang drukten ze hun
stempel op de Nederlandse
scheepvaart. Hollands Glorie.
In de periode van de zeilvaart
voeren ze met klippers en types
als de Zeeuwse poon, pavil
joen-, hek- en koftjalken, ze be
schikten al snel over stoomsleep-
boten, waren met de kleinste
vrachtvaarder en de grootste
coaster actief in de kustvaart en
verdienden hun geld ook in de
binnenvaart. De sleepboten as
sisteerden bij de Zuiderzeewer
ken, bij de sluiting van de Braak
man en bij de Deltawerken. Ze
waren betrokken bij nagenoeg
alle waterbouwkundige ontwik
kelingen in Nederland, water
land.
Het begon allemaal met de immi
gratie van de Duitse voorvader
Johan Christoffel Muller, die
zich in 1726 als smid in Amster
dam vestigde en vijf jaar later
verhuisde naar Puttershoek. Z'n
zoon Teunis is, zo blijkt uit on
derzoek, de grondlegger van de
varende familie. En al direct ont
stond er een band met Zeeland.
Teunis trouwde in 1768 met Josi-
na Struijk uit Wissenkerke. In
1779 ging hij varen, als beurt
schipper op het marktveer van
Groote Lindt naar Dordrecht en
Rotterdam. De pionier van de
familie. Zijn nazaten, de volgen
de negen generaties, traden
trouw in zijn voetsporen. Vrij
wel alle mannelijke afstamme
lingen werden schipper, sleper
of reder. Honderd ondernemers
met meer dan driehonderd sche
pen. En het opvallende is dat
ook hun echtgenoten meestal uit
de scheepvaartwereld afkomstig
waren. De Muller-dochters? Die
trouwden vanzelfsprekend met
een schipper, een stuurman of
een kapitein. Althans, dat was
het beeld tot halverwege de
twintigste eeuw. Daarna maak
ten ook 'gewone' walbewoners
hun opwachting in de familie,
die nu nog twee sleep- en ber
gingsbedrijven (Multraship Ter-
Slepers van Muller helpen bij het dichten van de dijk bij Kruiningen na de watersnoodramp in 1953.
De sleper Nederland in actie in 1978 tijdens de berging van de Eleni V op de Noordzee.
gebruik van de apparatuur fou
ten waren gemaakt. Leendert
ontkende dat niet, maar wees
ook direct met de beschuldigen
de vinger in de richting van het
PSD-personeel, dat de radar on
danks de mist had uitge
schakeld...
Spectaculair
Eind jaren vijftig maakten de
zoons Wim en Kees hun opwach
ting. Onder hun leiding groeide
het sleep- en bergingsbedrijf uit
tot een internationaal opereren
de onderneming. Muller ging
world wide en was even de trots
van varend Terneuzen. Dicht bij
huis onderscheidden de bergers
zich bij vele tientallen spectacu
laire scheepsongevallen, aanva
ringen en strandingen. De ramp
met olietanker Mira Flores in fe
bruari '63 in het Nauw van Bath
bijvoorbeeld, de spraakmaken
de brand aan boord van het 'che-
micaliënvrachtschip' Attican
Unity in augustus "77 bij Cad-
zand, de berging van de vastge
lopen ertstanker Melete in au
gustus '78, die door 21 slepers
werd vlotgetrokken, de redding
van de bemanning van het Pool
se vrachtschip Zamosc, in janua
ri '79 bij Terneuzen...
In die dagen liep de samenwer
kingsovereenkomst, die veertig
jaar eerder was gesloten, af. En
prompt laaide de conucurrentie-
strijd weer op. Sleepbootbeman
ningen van Polderman, Muller
en de Union stonden elkaar bij
nagenoeg iedere bergingsklus
op de Westerschelde naar het le
ven, de rechtbank in Middel
burg maakte overuren, maar.
op het Kanaal Gent-Terneuzen
sleepten boten van de Union en
Muller dagelijks ontroerend een
drachtig tientallen zeeschepen
van en naar Gent. Dat was nu
eenmaal bij tractaat geregeld.
Even ging het de Mullers heel
erg voor de wind, maar begin ja
ren tachtig kwam de terugslag.
De zeesleepvaart maakte zware
tijden door en Muller kreeg zwa
re klappen. Het bedrijf kwam in
handen van Wijsmuller, dat de
zaak later weer doorverkocht
aan de Union, die uiteindelijk
werd opgeslokt door Smit Inter
nationale. In 1999 verdween de
'M' definitief van de schoor
steen. Maar de Mullers vochten
terug. Met Multraship begonnen
ze aan een nieuwe zegetocht. En
voorzichtig gaan Leendert, Eli-
ne en Joan, met op de achter
grond vader Kees als adviseur,
weer world wide.
Wout Bareman
Frederik Muller: Schippers-Sle-
pers-Reders, 225 jaar scheep
vaartgeschiedenis van de fami
lie Muller - Uitgeverij Scheldt
Information Service Terneuzen,
340 pag.; met gouaches van Piet
Griep uit Terneuzen. Het boek
kost €39,50.
Sleper Zwitserland
