Je mag je druk maken over de natuur
hhs
Over een paar duizend jaar is er
gewoon een nieuwe ijstijd
Redactie bijlagen: 0113-315680
ivww.pzc.nl
E-mail:redactie@pzc.nl
Postbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
Noord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
Zeeuws-Vlaanderen: 0113-315570;
Nationaal: 020-4562500.
zaterdag 30 december 2006
De Noordpool in 1979
De Noordpool in 2003
foto's NASA/GPD
Dit jaar waren er meer milieu
waarschuwingen dan ooit.
Hoe komt dat. Is hier sprake van
een hype of is er echt iets aan de
hand? Zoja, kunnen we het tij ke
ren?
De boswachter snijdt met zijn zak
mes een stukje boomschors af.
„Ruik je dat, die amandelgeur. Dat is
blauwzuur. Via de bladeren komt dat
gif op de grond. Andere bomen krij
gen zo geen kans." Het is schors van
de Amerikaanse vogelkers.
Die plant houdt verjonging van de bos
sen tegen en zorgt voor saaie houtop
stand. Daarom wordt deze boosdoe
ner regelmatig afgezaagd of met een
lier uit de grond getrokken. „Dat is
veel werk, waarvoor we vaak een be
roep doen op vrijwilligers", zegt Jan
Kluskens van de stichting Instandhou
ding Kleine Landschapselementen
Limburg.
Bij wijze van uitzondering beheert de
club ook een stuk bos van 10 hectare
bij Mierlo, in de Brabantse Kempen.
Dat groen is van energiemaatschappij
Greenchoice uit Rotterdam. Een
groep van veertig klanten en medewer
kers is net langs geweest voor een
werkdag.
Voor volwassenen is buiten spelen
leuk, maar het idee erachter is nobe
ler. Michiel Rexmeijer van Greenchoi
ce: „We willen de mensen de kans ge
ven mee te helpen een stuk bos in
stand te houden. Elke klant heeft ge
middeld 135 groeiende bomen nodig
ter compensatie van de C02 uitstoot
door zijn eigen energieverbruik." Wel
willende klanten kunnen verder maan
delijks nog eens 5 euro bovenop hun
energierekening bijdragen.
Met dat extra geld wordt een stuk re
genwoud beheerd in de Amazone aan
de Uruca rivier in Brazilië.
Daarnaast wordt er nieuw tropenbos
aangelegd in Ecuador. Ook Essent en
NUON hebben her en der klimaatbos-
sen.
Milieusparen bij de ASN bank gaat au
tomatisch gepaard met bosaanleg. Bij
de ABN Amro bank horen inmiddels
weerderivaten en handel in mandjes
zonneschijn, wind en neerslag tot het
gangbare assortiment.
Het bedrijfsleven helpt op die manier
grif mee het geweten van de milieube
wuste consument te sussen.
Dat is schijnbaar hard nodig. Sla de
krant maar open. De milieuwaarschu
wingen zijn dit jaar niet van de lucht.
Skiën in de Alpen kan straks niet
meer, omdat er niet genoeg sneeuw
valt. De poolkappen smelten - in de
zomer van 2040 zou de Noordpool
zelfs ijsvrij zijn - en gletsjers verdwij
nen.
De zeespiegel stijgt en een vloedgolf
dreigt. De biodiversiteit holt achteruit
met het uitsterven van meer dan een
miljoen soorten dieren en planten. De
oceanen zijn over veertig jaar leegge
vist en de koraalriffen verdwenen.
Kortom, de dreigingen hangen als ve
le zwaarden van Damocles boven ons
hoofd.
Serieus
Hoe serieus moet je die berichten ech
ter nemen? „Milieuwaarschuwingen
steken sinds de jaren zestig regelma
tig de kop op", zegt Tuur Mol, hoogle
raar Milieubeleid aan de Wageningen
Universiteit. „Zulke golven in de me
dia hangen vooral samen met de be
schikbaarheid van mooie plaatjes.
Soms hebben alarmerende rapporten
en ongelukken, zoals Tsjernobyl, een
stuwende werking."
„Het zijn veeleer sociale processen die
leidend zijn dan daadwerkelijk fysie
ke milieuveranderingen. In die zin
kun je spreken over een hype, die van
zelf weer over gaat, zoals op dit mo
ment het broeikaseffect. Overigens,
na de hype vallen we niet terug in de
oude staat, maar zijn alerter en meer
paraat."
Apocalyptische visies zijn van alle tij
den en bestonden al voordat er radio
en televisie was. Reeds in de bijbel
wordt in het Boek der Openbaringen
beschreven hoe de wereld ten onder
zal gaan aan vuur. Ook wordt uitge
breid verhaald over de alles vernieti
gende zondvloed.
De Griekse wijsgeer Plato voorspelde
als eerste de ondergang van de wereld
door overbevolking. Dat werd nog
eens dunnetjes overgedaan door de Ro
mein Tertullianus in de tweede eeuw
en Giovanni Botero in de zestiende
eeuw.
Thomas Malthus waarschuwde voor
hetzelfde gevaar in zijn wereldberoem
de Essay on the principle of popula
tion uit 1798. Volgens hem nam de be
volking sneller toe dan de voedselpro
ductie. Hongersnoden, oorlogen en
ziektes zouden het gevolg zijn. Geen
van zijn voorspellingen kwam uit.
Meer recent zijn de - gelukkig - even
eens niet uitgekomen catastrofes zoals
aangekondigd door de Club van Ro
me, begin jaren zeventig. Door het op
raken van de grondstoffen werd ons
rond het jaar 2000 ramp na ramp be
loofd. Nog niks van gemerkt.
Door de lagere temperaturen eind ja
ren zestig, begin jaren zeventig dach
ten wetenschappers zelfs dat er een
nieuwe ijstijd voor de deur stond.
Sommigen stelden voor maar wat
extra te stoken, om het tij te keren.
Die nieuwe ijstijd is, ten tijde van de
Koude Oorlog, tot op het hoogste ni
veau besproken. De Amerikaanse pre
sident Nixon overlegde met zijn Russi
sche collega om de Beringstraat tus
sen Siberië en Alaska af te sluiten, zo
dat de gevolgen zouden worden inge
damd.
aarde veranderen in een soort broei
kas, waardoor het klimaat wereldwijd
verandert.
Bij ons wordt het warmer, gaat het va
ker stormen en er komen grotere over
stromingen, denk aan New Orleans.
Dat is het schrikvoorbeeld van een kli
maat dat op hol slaat. Wij mensen zou
den de hoofdschuldige zijn, aldus de
milieubeweging en politici.
Daarom is het tijd om zelf actie te on
dernemen, met premier Balkenende
voorop. Hij beperkt zich niet tot een
spaarlamp boven zijn werkbureau,
maar ontpopte zich vlak voor de ver
kiezingen tot een ware milieuactivist.
Na het zien van de film van Al Gore,
An inconvenient truth, over de gevol
gen van klimaatverandering belde hij
zijn Britse collega Tony Blair met het
voorstel om samen het broeikaseffect
hoog op de Europese agenda te zetten.
Ook Blair was om. Beide heren schre-
dering te stoppen zijn trouwens peper
duur, zo berekende de Britse topeco-
nooom Nicholas Stern. In een 700 pa
gina's dik rapport brengt hij de econo
mische gevolgen van klimaatverande
ring in kaart. De schade loopt in de
duizenden miljarden euro's. Tevens
voorspelt hij dat over veertig jaar 150
tot 200 miljoen mensen moeten verhui
zen vanwege overstromingen, hongers
noden en droogte. Critici verwijten de
econoom een veel te pessimistische vi
sie.
Dat het klimaat verandert staat bui
ten kijf. Talloze metingen hebben dat
aangetoond. De hamvraag is alleen
hoe dat komt en of er iets aan is te
doen. Milieubewegingen, zoals Green
peace en Milieudefensie, zijn er heilig
van overtuigd dat wij mèt zijn allen
het milieu flink hebben verpest. De
mens is hoofdschuldige van het broei
kaseffect en moet dat probleem zelf
Zure regen is ook een misgeslagen
plank. Bossen, vooral naaldbossen,
zouden massaal sterven door ammoni
ak, zwaveldioxide en stikstofoxide in
de lucht. Die hele heisa in de jaren
tachtig over bossterfte was zwaar
overdreven. Het probleem beperkte
zich tot de driehoek Tsjechië, Polen en
Duitsland.
Het gat in de ozonlaag is ook zoiets.
Midden jaren tachtig veroorzaakte
het gat in de ozonlaag boven de Zuid
pool grote opschudding in weten
schap en politiek. Er werd een direct
verband gelegd met CFK's, stoffen die
als drijfgas in spuitbussen zitten en
als koelmiddel in koelkasten.
Toenmalig minister EdNijpels ver
bood in rap tempo het gebruik van
CFK's. In de jaren negentig is echter
aangetoond dat het ozongat een na
tuurlijke reden heeft en samenhangt
met klimaatprocessen. Het gat sluit
zich vanzelf in december. Nu hoor je
er (bijna) niemand meer over.
Nu is er dan het broeikaseffect. Door
toename van koolzuurdioxide (C02)
in de lucht, door industrie en autover
keer, ontstaat een luchtlaag die de
aardwarmte vasthoudt. Dat zou de
ven samen een brief naar de andere
EU-leiders met de mededeling dat Eu
ropa het voortouw moet nemen bij het
debat over klimaatverandering. Vol
gens beide premiers gaat het om een
historisch politieke keuze, voor het te
laat is.
Echter, de politici bewijzen slechts lip
pendienst aan het milieu, zolang het
hen uitkomt en stemmen oplevert. De
roep om actie leverde het CDA trou
wens geen extra stemmen, zoals we nu
weten. Het electoraat in Nederland
blijkt gevoeliger voor de vloedgolf
waar Wilders op doelt.
Hummer
De film van Al Gore heeft ook in zijn
eigen land politieke gevolgen. In Cali-
fornië slaat de rechtse gouverneur en
oud acteur Arnold Schwarzenegger
om als een blad aan de boom. Om te
worden herkozen laat hij zijn energie
verslindende Hummers staan en is be
reid tot investeren in schone energie.
Ook de Australische premier John Ho
ward is na tien jaar leiderschap in
eens wél bereid het klimaat aan te
pakken. Hij wil graag nog een termijn
extra. Maatregelen om klimaatveran
„De deskundigen twijfelen al lang
niet meer. Klimaatverandering wordt
mede door de mens veroorzaakt", zegt
Liesbeth van Tongeren, directeur van
Greenpeace, „maar klimaatverande
ring is te stoppen. Daarvan is de mi
lieubeweging ook overtuigd. Daar
voor is het nodig dat we het gebruik
van fossiele brandstoffen afbouwen
en overstappen op schone energie zo
als wind en zonne-energie."
Deze mening wordt ook omarmd door
het KNMI, de Wetenschappelijke
Raad voor Regeringsbeleid en het mi
nisterie van VROM. De kritiek stapelt
zich echter op.
Het blijven hameren op koolzuurgas
(C02) als grote boosdoener van kli
maatverandering, lijkt ondertussen
achterhaald. De bedenker van het be
grip broeikaseffect, James Hansen,
maakte onlangs een ommezwaai. De
aardse opwarming komt volgens deze
vooraanstaande wetenschapper niet
door het gebruik van fossiele brand
stoffen, maar door de toename van me
thaan en cfk's.
Die zijn makkelijker en goedkoper te
bestrijden. De jaarlijkse uitgave voor
het Kyotoprotocol, om C02 terug te
dringen, kan dus in de knip blijven,.
Dan hebben we het over 150 miljard
euro per jaar voor de hele EU.
De basis van het Kyotoverdrag, de
acute stijging van temperatuur in de
20e eeuw, is inmiddels ook weten
schappelijk onderuitgehaald. De mo
dellen die gebruikt zijn om te verkla
ren dat de mens bezig is een oven van
zijn planeet te maken kloppen niet, al
dus klimaatscepticus Hans Labohm,
onderzoeker van het Clingendael insti
tuut.
„De klimaatgroep van de VN sugge
reerde dat de opwarming die nu
plaats vindt uniek is, maar de middel
eeuwen kenden hogere temperaturen
dan thans. Toen vond er nog geen
door de mens veroorzaakte uitstoot
van broeikasgassen plaats."
Ook Salomon Kroonenberg denkt dat
de invloed van de mens op het klimaat
te verwaarlozen is en het hele Kyo-
to-verdrag pure geldverspilling. „Het
klimaat is niet te redden", zegt hij re
soluut. „We kunnen alleen inspelen
op de gevolgen van klimaatverande
ring, maar op de oorzaak hebben we
absoluut géén grip."
Het gaat volgens de Delftse geoloog
om natuurlijke cycli die elkaar opvol
gen als dag en nacht, waar wij niets
aan kunnen veranderen. „Het heeft
geen zin om te voorspellen wat er over
honderd jaar gebeurt. Dat is veel te
kort."
Toendrasteppe
„We moeten verder kijken dan die
menselijke maat. Dan weet je dat er
over een paar duizend jaar een nieuwe
ijstijd voor de deur staat. Dan ligt er
een ijskap over Scandinavië, Siberië
en Canada met daaromheen een toen
drasteppe waar Nederland in ligt. De
zeespiegel is dan meters gedaald en de
Noordzee ligt droog."
„Wanneer die precies begint weten we
niet. In elk geval kan de mens zich te
gen die tijd alleen aanpassen door
zich warmer te kleden. We hebben het
al eerder meegemaakt en overleefd."
Een ding is duidelijk. De natuur is
flink in de war, omdat het klimaat ver
andert. De natuur trekt zich niets aan
van wie schuldig is, de mens of de as
tronomische cycli. De extreem warme
herfst dit jaar zet de natuur op zijn
kop, weet boswachter Jan Kluskens.
Hij wijst naar uitbottende bomen die
denken dat het al lente is en een zeilen
de buizerd in de lucht. „Die had al
lang vertrokken moeten zijn. Vorige
week telden we in Nederweert liefst
achtduizend overvliegende
kraanvogels, normaal zitten die al
lang in Spanje. Gister nog zag ik een
stel jonge houtduiven, en het is decem
ber!"
Peter de Jaeger
:'4
■m: -Mi
m
De aarde warmt op, maar of dat aan de mens ligt is zeer de vraag.
foto Ron Pichel/GPD
