Het lekkende leven gaat door
Steeds dichter bij
de ware toedracht
PZC
bruna
22
15 KOPSTUKKEN UIT DE NEDERLANDSE
LITERATUUR IN ÉÉN MEESTERLIJKE SERIE
o
vrijdag 8 december 2006
Lezersredacteur A. J. Snel is
bereikbaar per post op het
adres van de
Centrale Redactie van de PZC,
Stationspark 28,
Postbus 31,
4460 AA Goes.
Telefonisch: 0113 - 315660.
E-mail:Lezersredactew@pzc.nl
Het forupi waarop lezers zich
kunnen uiten over actuele
zaken is bereikbaar via
internetwww.pzc.nl.
Een weerkerende vraag in de pe
riode dat we een aanloop nemen
tot de vervaardiging van de
PZC op tabloidformaat, met in
gang van 6 februari 2007:
„Blijft de lettergrootte gelijk of
wordt de letter kleiner?"
Het antwoord: de broodletter
(dat wil zeggen: de letter die
voor teksten wordt gebruikt) zal
zeker niet kleiner worden. Wel
licht zelfs wel ietsje groter, al
zal dat zo miniem zijn dat geen
lezer, ook geen graficus, dat met
het blote oog zal kunnen zien.
De keus voor een lettertype voor
de krant in een nieuwe vorm is
niet makkelijk te maken. Toen
begin oktober het Eindhovens
Dagblad ovei'ging op tabloid,
kwamen er nogal wat klachten
over de leesbaarheid van de
broodletter. Daar is onmiddel
lijk op gereageerd door op een
iets groter formaat letter over te
gaan. Daarna kwamen er bijna
geen klachten meer binnen.
Niettemin: binnen het Wegener
concern, waarvan de Provincia
le Zeeuwse Courant deel uit
maakt, wordt door experts be
studeerd welke broodletter de
PZC krijgt. Bij het streven naar
een zo goed mogelijk leesbare
krant speelt overigens niet al
leen de lettergrootte een rol.
Ook het lettertype, de kwaliteit
van het papier waarop de krant
wordt gedrukt en de gekozen ko
lombreedte spelen een rol bij de
leesbaarheid.
door A.J. Snel
Er is de afgelopen weken binnen het
justitieel apparaat weer eens nijver
gepoogd een lek te vinden en er is van
uit de journalistiek fier aan bronbe
scherming gedaan. Twee verslaggevers
van De Telegraaf kregen inzage in docu-
meuten van de inlichtingendienst AIVD
over de topcrimineel Mink K. Ze gingen
over tot publicatie en weigerden hun
bron te noemen. Daarom werden ze een
paar dagen vastgezet, tot de raadkamer
van de Haagse rechtbank besloot dat
die gijzeling te gek was.
De kleine affaire heeft in meerdere op
zichten geleid tot een positief of tenmin
ste toch verhelderend resultaat. De gij
zeling van de twee journalisten leidde
ertoe dat De Telegraaf het beeld van de
gevangenissen in dit land, als waren dat
comfortabele rustoorden, in elk geval
voor het moment bijstelde. Het is wel
aardig te schrijven over de luxe waar
mee misdadigers worden omgeven,
maar de praktijk heeft nu geleerd dat
het in de bajes gewoon naar zeik ruikt.
Daarmee is kennis gewonnen.
Verhelderend was de manier waarop
een van de joux-nalisten zich bejegend
voelde. De situatie deed hem denken
aan het fascisme. Wellicht zou op acade
mies voor de journalistiek iets ïxxeer aan
dacht kunnen worden besteed aan de
betekenis van dat woox'd. Mogelijk zou
dat het besef doen groeien dat het in on
ze gevangenissen soms wel naar pis
ruikt, maar dat van marteling, stelsel
matige onderdrukking of dood geen
sprake is.
Achter de deur
Zonder meer positief was de slotsom
van de raadkamer van de Haagse i'echt-
bank: er was sprake van disproportie.
De x'echter-commissaiis die besloot dat
de verslaggevers achter de deur verdwe
nen, ging te ver. Het belang van Justitie
om het lek te kennen was niet zo groot
dat om die reden journalisten in gijze
ling mochten worden gehouden. Daar
mee werd een element toegevoegd aan
de toegepaste rechtspraak, de jurispra-
dentie. Met elke negatieve uitspraak
over de vraag of of gijzeling gerecht-
vaardigd is, krijgt het verschonings
recht wat meer contour. Dat recht mag
dan voor journalisten niet in een aparte
wet zijn vastgelegd, naarmate er meer
uitspraken over worden gedaan ten gun
ste van journalisten die hun bron be
schermen, raakt het wél steviger veran
kerd. Als Justitie de bedoeling heeft ge
had de pers eens mores te leren, dan
heeft ze de zelf gelanceerde boemerang
in de nek gekregen.
Het recht van de journalistiek om
bronnen te beschermen, moet zwaar
worden gewogen. Natuurlijk gelden bin
nen de wereld van de pers niet uitslui
tend edele motieven. Iedere journalist
kent de beroepsdeformatie die hem in
staat van opwinding brengt als hij als
enige met een onthulling kan komen.
Dat is goed voor zijn marktwaarde en
het is goed voor het aanzien van het me
dium waarvoor hij werkt. Maar los daar
van; de journalistiek dient een hoger be
lang. Ze is een van de radertjes van de
democi'atische machine. Haar rol moet
niet worden overdreven, maar hoeft
ook niet te worden onderschat. Als via
de media in voorkomende gevallen fa
len van overheid en overheidsinstanties
aan het licht gebracht kan worden, is
dat winst. Als de mogelijkheden daar
toe worden beperkt, lijdt de samenle
ving verhes.
'Vertrouwen
Ook als de affaire rond de twee gegijzel
de journalisten anders was verlopen,
dan was in de praktijk van het lekken
de leven weiixig veranderd. De journalis
ten zouden zijn blijven zwijgen tot ze
aan de stank gewend geraakt zouden
zijn. Het belang van bescherming van
de bron en dus het behoud van vertrou
wen is niet absoluut, maar wel zeer ver
strekkend. Op enig moment zou de gijze
ling wel zijn beëindigd, zonder dat de
bron in gevaar gebracht zou zijn. En
hét lekken zou onverminderd zijn door-
Personen en instituties kunnen dat nu
eenmaal niet laten. Ze hebben er veel
en heel uiteenlopende redenen voor om
illustratie Cor de Jonge
informatie aan de media door te geven.
Ook hier zijn de motieven niet altijd
even hoogstaand. Een politicus kan bij
de media kx'ediet willen opbouwen door
informatie te lekken. Hij kan ook als
oogmerk hebben dat de concurrentie
beentje wordt gelicht. Bestuurders en
politici kunnen zich eenvoudig door ij-
delheid laten drijven en lekken om te de
monstreren dat ze iets te vertellen heb
ben op aarde.
In de tientallen jaren dat ik in de journa
listiek doende ben, heb ik ook wel eens
heel zuivere motieven ontwaard. In de
jaren zeventig had in in Den Haag dik
wijls te maken met Maarten Schakel,
voorzitter van de vaste Tweede Kamer
commissie voor Verkeer en Waterstaat.
Schakel lekte bij mijn weten zelden of
nooit. Hij mocht zich graag warmen in
de zon van de openbaarheid: hij gaf ge
woon correcte antwoorden op vragen
die hem werden gesteld.
Ooit schreef een redacteur van deze krant een artikel over iemand
die naar zijn inschatting 'niets anders in de melk te brokkelen had
dan lege briefjes'. De schrijver van die wonderbaarlijke zin heeft
daarna nog heel wat briefjes moeten inleveren voor hij iets in de
xxxelk te brokkelen kreeg. Hij was trouwens met de verhaspeling vat
gezegden wel zijn tijd ver vooruit. Zou hij in deze krant in het afge-
lopen jaar de taal zo losjes hebben gebruikt, dan had hij een redelij.
ke kans gehad dat delexx van zijn werk thans zouden zijn ge
boekstaafd. Van Heide Aalbrecht en Pyter Wagenaar verscheen on
langs een bundeltje met versprekingen en verschrijvingen/Het is ge.
titeld Een blind paard, kan de was doen. Allicht dat het liefhebbers
van de taal, nu de dagen zo kort zijn, enig vertier kan bezorgen,
De samenstellers van het boekje hebben zich niet beperkt tot het
eenvoudig opsommen van contaminaties of malapropismen die zij
bij elkaar hebben gesprokkeld, ze geven in een aardige inleiding
aan hoe woorden als 'ovex'werkt' en 'gestrest' zijn vermengd tot hel
veel gehoorde 'overstrest' en hoe een 'insinuatie' al snel een 'insemi
natie' kan worden. Een slecht verstaander kan van een wet van 'Me-
den en Pex-zen' zomaar een wet van 'meten en persen' maken en
voor je het weet vex'andert een staande 'ovatie' in een staande 'ovu
latie'. Als binnen een uitdrukking woorden worden verwisseld, kan
dat zinnen opleveren als 'koppen met spijkers slaan'. Ik ken een fa
milie waarvan de leden zich uitputten in het door elkaar hutselen
van delen-van woorden. Ze roepen daar altijd dat ze dat met 'ver
krachte eenden' doen. Zijn ze eenmaal op dat punt aangeland, dan
kan het bezoek beter afscheid nemen want 'meligheid is des duivels
oorkussen'.
Badwater
In het bundeltje wordt een greep gedaan uit versprekingen door
mensen die geregeld in de publiciteit staan. Schaatser Erben Wenne-
mars, die tijdens een wedstrijd eens werd aangemoedigd en toege
juicht, vindt het na afloop 'zo mooi, dat publiek dat je voortdurend
aanjuicht'. Pi'esentator Matthijs van Nieuwkeik had het over 'alle
ernst op een stokje' en journalist Frits Wester was er tegen 'met hel
kind ook het hele badwater weg te gooien'. Johan Cruijff, vaak
gejuicht' als voetballer en filosoof overtrof zichzelf toen hij zei: 'Als
wij de bal hebben, kunnen hun niet scoren, da's logisch als glas'.
Ferry Mingelen is niet de enige journalist die in de war raakt als
Ayaan Hirsi Ali ter sprake of in de buurt komt. Tijdens het debat
over haar Nederlanderschap rommelde de immer in de plooi verke
rende commentator de gezegden 'flinterdun bewijs' en 'niet over
een nacht ijs gaan' door elkaar. Hij vond de hele argumentatie zo
dun als ijs
De Volkskrant meldde op enig moment; 'Fred Teeven wil zijn stok
paardje Veiligheid een nieuw politiek leven inblazen'. Lief Ixoor,
een stokpaardje dat Veiligheid heet en politiek is overleden. Maar
conform il faut lijkt het niet.
Leuk boekje, al zal het de mensen die erin figureren 'het lachen
doen vei'gaan als kiespijn'.
'Een blind paard kan de was doen' is uitgegeven door Sdu Uitgeven
Den Haag. Prijs 9,95 euro. Wie over internet beschikt, kan meer
tergronden vinden en zelf verhaspelingen inzenden. Op ivww.vi
haspeling.nl.
Citaat
De ivaarheid is zelden zuiver en nooit eenvoudig.
Oscar Wilde
Onder de naam
'Kopstukken'
presenteert de PZC
een 15-delige serie
uitgaven van
literaire boeken.
Vandaag deel 8: de
roman 'De aanslag'
van Harry Mulisch.
Harry Mulisch
foto Evert-Jan Daniels/GPD
door Hans Gulpen
De Tweede Wereldoorlog
speelt een hoofdrol in het le
ven en werk van Hairy Mu
lisch (Haarlem, 1927). Zon
der die ooxiog zou de auteur,
zoon van een Oostenrijkse le
gerofficier en een Belgische
bankiersdochter van joodse
afkomst, niet het oeuvre heb
ben geschreven dat hem tot
een van de-belangrijkste Ne
derlandse auteurs van de
twintigste eeuw heeft ge
maakt. „Ik heb de oorlog
niet zo zeer 'meegemaakt', ik
ben de Tweede Wereldoor
log", aldus hij ooit.
Mulisch schreef een aantal
romans die zich geheel of ge
deeltelijk tijdens de oorlog
afspelen, waaronder Het ste
nen bruidsbed (1959) en Sieg
fried (2001). De aanslag
(1982) is de bekendste. Mu
lisch brak er ook internatio
naal mee door. Het werd de
eerste Nederlandse bestsel
ler waarvan wereldwijd
meer dan een nxiljoen exem
plaren zijn verkocht.
Het is een virtuoze roman
over schuld en verantwoorde
lijkheid. Het boek gaat over
de represailles op een Haar
lemse familie naar aanlei
ding van een aanslag op een
collaborateur. De jongste
zoon, Anton Steenwijk, over
leeft die als enige en in de
loop van zijn leven tracht hij
via ontmoetingen met met
mensen die betrokkenen wa
ren bij de aanslag de ware
toedracht te achterhalen.
De aanslag wordt vaak beti
teld als een oorlogsboek,
maar gebeurtenissen in de
Tweede Wereldoorlog be
slaan slechts een klein deel
van het verhaal. Wel is het
zo dat het na-oorlogse leven
van Anton bijna geheel in
het teken van de oorlog
staat. De roman laat zich
misschien beter omschrijven
als een zoektocht. En wel
een zoektocht naar het hoe
en waarom van de aanslag.
En naar identiteit.
Het verhaal, met de van
Mulisch bekende mytho
logische ondertonen, telt
vijf episoden, die plaatsvin
den tussen de laatste oorlogs
winter eft 1981, de tijd van
de anti-kernwapendemon
straties. Per episode komt
Anton steeds dichter bij de
ware toedracht van de mis
daad.
'De aanslag' van Harry Mu
lisch is vanaf vandaag ver
krijgbaar bij de boekhandel
en Free Record Shop. Lezers
van de PZC krijgen korting
op vertoon van de bon uit de
krant.
GENIET VAN 15 KOPSTUKKEN
UIT DE NEDERLANDSE
LITERATUUR!
De boekenredactie van de PZC
selecteerde voor u 15 kopstukken
uit de Nederlandse literatuur.
Meesterlijke boeken van schrijvers
die nationaal en internationaal
hun sporen meer dan verdiend
hebben. Kortom, de Kopstukken Collectie mag niet in uw
boekenkast ontbreken! Daarom is er exclusief voor
abonnees een éénmalige korting van 3,00 per
titel (normale prijs 8,95). Vanaf 21 oktober
verschijnt er gedurende 15 weken elke week een nieuw
Kopstuk. U kunt de boeken los kopen bij Bruna, Free
Record Shop, The Read Shop of één van de deelnemen
de boekhandels met de bon in deze advertentie. Kijk
voor online bestellingen of een distributiepunt bij u in de
buurt op www.15kopstukken.nl.
THE READ SHOP"
Verkrijgbaar bij:
en alle deelnemende boekhandels
KORTINGSBON
Winkelprijs 8,95
Actieprijs voor abonnees
slechts AC per deel
