PZC
Alsof al die rollen
me op het lijf
We roepen al jaren dat we een klucht gaan spelen
Nelly Frijda in Oud vuil
Literair variété
van Hella en
Freek de Jonge
Redactie bijlagen: 0113-315680
«vw.pzc.nl
:.mail:redactie@pzc.nl
'ostbus 314460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
\loord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
7eeuws-Vlaanderen: 0113-315570;
Vationaal: 020-4562500.
woensdag 6 december 2006
Give Way geeft eenmalig concert
Nelly Frijda: „Er komt natuurlijk een dag waarop ik mijn tekst niet meer
kan onthouden." foto Maartje Blijdens'téln/GPD
ij het grote publiek is actrice Nelly Frijda vooral be
kend als de sigaren rokende Ma Flodder. Maar dat is
slechts een van de vele rollen die zéin de afgelopen
vijftig jaar heeft gespeeld. Vandaag is ze in Middelburg te
zien in de komedie Oud vuil, in een topbezetting met Inge
borg Elzevier, Jules Croiset en Cas Enklaar.
De cast van Oud vuil: (vlnr) Jules Croiset, Nelly Frijda, Ingeborg Elzevier en Cas Enklaar.
De komedie Oud Vuil van de
(toneel)schrijvers Thomas
Verbogt en Flip Broekman laat
de vrije val zien van twee geluks
zoekers. De twee senioren, ver
tolkt door Nelly Frijda en Jules
Croiset, willen ergens in een
dorp in pais en vree genieten
van hun pensioen.
Een zwerver (Cas Enklaar) gooit
roet in het eten, het dorp keert
zich tegen het echtpaar. De
buurvrouw (Ingeborg Elzevier)
en de buurjongen (de jonge ac
teur Abel Nienhuis) drijven de
boel verder op de spits.
„In deze komedie wil het echt
paar genieten van zijn oude dag,
maar daar komt dus weinig van
terecht", licht Nelly Frijda toe.
„Die twee werken zich steeds
verder in de nesten. De ene leu
gen stapelt zich op de andere."
„Het stuk gaat over mensen die
zich anders voordoen dan ze
zijn. Er is ook veel dat onuitge
sproken blijft. Dat zie je bij echt
paren wel vaker, dat ze van el
kaar niet weten dat ze liever iets
anders hadden willen doen."
Nelly Frijda is in Oud vuil on
der regie van Anny van Hoof te
zien. „Ik speel een vrij slaafse
vrouw. Haar man gaat helemaal
in zichzelf op, je kent ze wel, die
zakentypes. Zij moest altijd inle
veren, veertig jaar lang. Einde
lijk gaan ze iets leuks doen.
Hoopt ze."
Staat deze rol dicht bij haar
zelf? Nelly Frijda last een korte
pauze in, zegt dan: „Ik heb gi
gantisch veel verschillende per
sonages gespeeld. Mensen den
ken altijd dat wat ik speel dicht
bij mezelf staat. Of zeggen dat
het op mijn lijf is geschreven.
Dan denk ik, als al die rollen op
mijn lijf zijn geschreven, wie
ben ik dan? Geen idee, dus het is
onzin. Je probeert je in te leven
in iemand. Je vergroot een aan
tal dingen uit, verdiept het ka
rakter. En hoe je dat dan verder
doet, weet ik ook niet. Ik ben
niet zo'n bewuste denker wat
dat betreft."
„Meestal speel ik de steviger ty
pes, geloof ik. En toch ook weer
niet. In deze rol moet ik veel rea
geren op anderen in plaats van
zelf actie ondernemen."
Terugblik
Nellv Frijda (Amsterdam, 1936)
kan terugblikken op een veelzij
dige carrière van ruim een halve
eeuw. Ze begon in het cabaret
van Wim Kan, speelde toneel (in
het lichte genre en klassieke
stukken), musicals, tv-series en
films. Als zangeres trad ze on
der meer op in Vara-radiopro-
gramma's. Door het grote pu
bliek wordt zij echter vooral ge
associeerd met Ma Flodder, het
archetype van de slonzige
(volks)vrouw uit het kassucces
van de immens populaire
(tv-)film Flodder van Dick
Maas. „Ach", zegt ze met lichte
tegenzin, „dat is van 1986 hè.
Twintig jaar geleden, toen be
gon het."
Heeft die rol veel veranderd in
haar leven? „Het heeft zo zijn
voordelen. Heel veel mensen
zijn erg aardig tegen me. Maar
ja, verder... heb je er veel aan?
Het is een rol die ik speelde, ik
heb er verder niks mee. Het is
alweer zo lang geleden."
Nelly Frijda staat bekend als
een vrijgevochten vrouw. „Dat
komt natuurlijk door die Flod
der. Ik begrijp het wel, hoor,
mensen trekken toch zo hun ei
gen conclusies. Dat is heel grap
pig. Ze denken dat je heel stevig
bent, dat je van je af weet te bij
ten, nou goed, dat kan ik soms
ook wel, maar op zich ben ik
een redelijk bescheiden ie
mand."
Avontuurlijk
Als meisje was ze een avontuur
lijk ingesteld type. „Vlak voor
dat ik naar de toneelschool
ging, ben ik naar Parijs gelift."
Ze kijkt dromerig voor zich uit,
spreekt de namen weemoedig
uit: „Juliette Gréco, Georges
Brassens... ik heb daar twee we
ken gezeten. Dag en nacht
zwierf ik er rond, zag allerlei op
tredens. Fantastisch. Nee, mijn
ouders waren toen niet blij met
me."
„Het was de hang naar avon
tuur, denk ik. Ik wou naar Pa
rijs. Ik had geld verdiend met va
kantiebaantjes. In Parijs was de
jeugdherberg dicht, het was mid
den in dé nacht. Een politie
agent zei toen tegen me: kom
maar mee naar het bureau. Toen
heb ik daar in de cel geslapen.
Als je ouder wordt, weet je wat
er allemaal kan gebeuren. Al
ben ik nog wel iemand die in
haar eentje naar Barcelona
rijdt. Vroeger ging ik op de bon
nefooi, nu ga ik bij die en die
langs. In het begin van de jaren
negentig heb ik vier maanden in
m'n eentje door Indonesië en
Thailand gezworven. Ik moest
naar Japan, daar woont mijn
zoon. Op de heenweg stapte ik
uit in Bangkok, op de terugweg
in Jakarta. Ik dacht: die kans
krijg ik nooit meer."
Waar kijkt ze met genoegen op
terug? „Je laatste productie is
de leukste, dat blijft zo, dat
staat je het best bij, dat is nog
levend."
Intussen is zij de gepensioneer
de leeftijd royaal voorbij, maar
aan stoppen denkt ze voorlopig
niet. „Er komt natuurlijk een
dag waarop ik mijn tekst niet
meer kan onthouden. Ik ben nu
70. Ik heb geen pensioen, al
thans nauwelijks. En als je toch
je geld moet verdienen, is deze
manier een uiterst leuke. Ik
werk graag, al is het in dit vak
hollen of stilstaan. Soms heb je
anderhalf jaar geen werk, soms
komt alles tegelijk. Dat zijn on
zekerheden en zorgen die ik ver
velend vind."
Nico de Boer
Oud vuil: theater van Flip Broekman
en Thomas Verbogt. RegieAnny van
Hoof. Met Jules Croiset, Ingeborg El
zevier, Cas Enklaar, Nelly Frijda en
Abel Nienhuis. Te zien: vandaag
(woensdag) in de Stadsschouwburg
van Middelburg (20.00 uur), vrijdag
8 december Rotterdamse Schouw
burg (20.15 uur).
Het wordt voor het eerst dat Hella een
belangrijke rol óp in plaats van achter
Mt podium speelt. „Nou, niet helemaal voor
iel eerst", nuanceert zij. „We hebben dit af
gelopen jaar ook in Amerika al gedaan en
onlangs nog in Naarden. En de reacties die
we daar op kregen, het feit dat we echt iets
iosmaakten, heeft ons doen besluiten om er
een kleine tournee van te maken. Wat overi
gens niet eenvoudig was, want theaters zijn
tegenwoordig al anderhalf tot twee jaar van
tevoren volgeboekt. Het is lastig om daar
tussen te komen."
Maar dat is toch gelukt en dus staat het echt
paar De Jonge de komende maand twaalf
lieer in kleine theaters, boekhandels en bi
bliotheken met hun Literair variété. Een
combinatie van voorlezen, improviseren en
muziek. Hella leest uit haar eerder dit jaar
uitgekomen boek Los van de wereld, waarin
zij vertelt over haar jeugd en de moeizame
relatie die zij had met haar door de oorlog
getraumatiseerde ouders. Freek leest uit en
tjuproviseert op basis van De toeschouwer,
een net verschenen bundeling van theater
teksten over de periode 1969 tot 2006. En
daartussendoor speelt Emmy Verhey op
baar viool Bach - 'zo ongelooflijk mooi' - en
begeleiden Cok van Vuuren en Bart de Rui
ter op gitaar en bas de liedjes die Freek en
Hella zingen.
to Los van de wereld verhaalt Hella over
baar joodse ouders Eli en Eva Asser die in
de oorlog bijna iedereen die hun dierbaar
Hella en Freek de Jonge
was verloren. Zij krijgen drie kinderen,
maar zijn niet in staat de oorlogservaringen
achter zich te laten. Naar de buitenwereld
tonen zij een vrolijk gezicht, maar binnens
huis heerst beklemming. Een spontane knuf
fel is er niet bij, vrolijk zijn lijkt een dood
zonde. Vooral de spontane spring in 't veld
Hella botst daardoor geregeld met haar
ouders, maar begrijpt niet wat ze fout doet.
Als zij bij de begrafenis van haar moeder
dan ook nog het verwijt krijgt schuldig te
zijn aan haar dood besluit zij haar gevoe
lens op te schrijven. „Maar dit boek is meer
dan alleen een terugkijken op mijn jeugd",
verduidelijkt ze. „Het gaat ook over liefde.
Over Freek en mij. Over laten zien dat je
blij mag zijn, ondanks moeilijke omstandig
heden." Dat haar boek door sommige lezers
gezien wordt als een afrekening met haar
ouders, verbaast haar. „Die mensen lezen
niet goed. Die blijven hangen in de nare mo
menten die ik beschrijf. Ik schreef dit boek
als een soort missie, om te laten zien wat de
gevolgen zijn als je mensen geen bestaans
recht gunt. Zeker niet als afrekening. Maar
ik heb me voorgenomen om me met dat
soort reacties niet bezig te houden. Voor mij
is vooral bijzonder dat ik het nu heel goed
heb met mijn vader. Nu begrijpt hij einde
lijk wat ik bedoelde. En ik denk dat ik voor
een hele groep sta. Veel naoorlogse kinde
ren van joodse ouders zullen iets herkennen
in wat ik beschrijf." Dat merkte ze vooral in
Amerika. „Daar heb ik lezingen over mijn
boek gegeven. De tweede generatie joden
die daar woont, wil over deze achtergron
den horen. Hier in Nederland zal het zwaar
tepunt van wat ik voorlees veel meer liggen
op hoe we nu met elkaar omgaan, op de lief
de. En doordat Freek meedoet, wordt het
hoe dan ook vrolijker. We roepen al jaren
dat we - als we allebei de 65 gepasseerd zijn
- nog eens samen een klucht gaan spelen.
Dit is alvast een voorproefje."
Voor Freek de Jonge is dit kleine program
ma louter ontspanning. „Ik vind het leuk
om met die oude teksten opnieuw aan de
gang te gaan. Het is ook een beetje uitprobe
ren. Ik overweeg om in het voorjaar op basis
van De Toeschouwer een nieuwe show te
maken en ik kan nu alvast testen wat wel of
niet werkt. Dat weet ik pas als ik het een
keer gedaan heb. De helft van wat ik doe
ontstaat in die wisselwerking met mijn pu
bliek. Net zoals je pas weet hoe de tempera
tuur is, als je je teen in het water gestoken
hebt. En door die veertig jaar ervaring heb
ik wel genoeg aan die ene teen."
Teksten van veertig jaar oud, wat blijft daar
van over? „Ik sta er nog wel achter, maar ik
zou de meeste ervan niet meer durven bren
gen. Wij, Bram Vermeulen en ik, deden des
tijds gewoon iets en dat bleek impact te heb
ben. Ik weet niet of het goed was, maar het
was wel overrompelend. We hadden geen
showbizz trucjes, het was gewoon wat het
was, soms kneuterig, soms echt leuk." Hella
vult aan: „En eigenlijk later pas werd duide
lijk dat er ook een sterke spirituele kant aan
zat."
Blijft de vraag: is er na zoveel jaar voldoen
de over om eën nieuwe grote show op te ba
seren? „Dat weet ik niet. Met Het Damestas
je is het in feite ook zo gegaan. Dat begon
als voorleesvoorstelling en resulteerde in
een compleet nieuw programma. Het wordt
zeker geen herhaling van wat ik eerder heb
gedaan. Dat doe ik nooit. Maar het voorle
zen geeft ook weer nieuwe ideeën en soms
gebeuren er onverwacht dingen die je er
dan inhoudt. Zoals in De Stemming met die
losse knoop. Dat was de eerste keer niet ge
pland, maar pakte zo leuk uit dat we die
knoop er daarna expres losjes aangezet heb
ben."
En misschien, geeft hij toe, komt er volgend
jaar wel helemaal geen show rond De Toe-
schouioer, maar iets totaal anders. „Het is
in zekere zin ook een soort geruststelling
voor mezelf. De gedachte: daar kan ik altijd
op terugvallen als ik voor die tijd niks an
ders heb. Want in maart en april moet ik
een show brengen, de theaters zijn geboekt.
Aanvankelijk zou dat De Stemming wor
den, maar daar moet nu iets anders voor in
de plaats komen."
Sonja de Jong
Literair variété, met Freek en Hella de Jonge: zat.
9 dec. Luctor et Emergo in Rilland; zo. 17 dec. Bi
bliotheektheater Rotterdam, do. 21 dec. Het Arse
naaltheater Vlissingen.
