Nederland vormde
geschiedenis Taiwan
Vader snapt ophef over Madonna niet Indonesiërs leren
PZC
Nederlands met
hits van Gordon
EU verdeeld over BASF-aardappels
7
Zendelingen VOC introduceerden alfabet
Bewaking voor kerstbok
dinsdag 5 december 2006
doorErwin Tuil
TAIPEI - Verscholen in een
kleurloos, doorsnee flatgebouw
achter de Roosevelt Road in Tai
pei, ligt één van de beste
VOC-bibliotheken ter wereld.
Trotse eigenaar van de meer
dan 20.000 banden is de 86-jari-
ge historicus Tsao Yung-ho. Als
lid van de prestigieuze Acade-
ïnia Sinica doet Tsao onvermoei
baar onderzoek naar het Neder
landse aspect in de historie van
Taiwan.
„Het VOC-verleden is fascine
rend en vormt de basis voor de
geschiedschrijving van dit ei
land. Zonder de Nederlanders
hadden we geen geschreven
bronnen gehad over de tijd voor
dat de Chinezen naar het eiland
kwamen", zegt Tsao, onder het
felle licht van tl-buizen.
Wat opvalt is het ontbreken van
een computer of schrijfmachine.
„Ik werk nog steeds met pen en
papier", lacht Tsao. „Ik kan niet
tikken en een computer heb ik
dus met. Als ik denk, denk ik in
Taiwanees, Japans en Neder
lands tegelijk. Zo'n computer is
er volgens mij nog niet." De
hoogleraar is een buitenbeentje.
Als een van de weinigen ter we
reld spreekt hij vloeiend in
oud-Nederlands, doorspekt met
Engels en Taiwanees. Tsao is
hoogleraar maar zakte voor zijn
toelatingsexamen hoger onder
wijs. Hij is ook de eerste die de
VOC-geschiedenis in Taiwan zo
boeiend vond dat hij er een stu
die van maakte.
Entrepot
„Het boeide mij mateloos. De
Nederlanders zijn nog geen 40
jaar op Taiwan geweest. Het ei
land vormde niet meer dan een
entrepot voor de handel met Ja
pan en China. Het lag daarvoor,
ideaal", stelt Tsao.
„Taiwan was een winstgevende
kolonie, maar er kwam ook veel
voor terug." Hij haalt een uitga
ve uit 1933 van de Taihoku Im
perial University in Tokio van
de plank.
„De zendelingen die met de
VOC meereisden introduceer
den het alfabet", doceert Tsao.
Het boek bevat afbeeldingen
van zendelingen en brieven in
het Nederlands, geschreven
door iemand van de Sin-
kan-stam. Achterin staat een
lijst van Nederlandse woorden
met de vertaling in Sinkan-taal.
De zendelingen leerden Taiwa
nese stammen het Nederlandse
alfabet te schrijven. Via de VOC
kwamen suiker en rijst het land
in en kreeg Taiwan een gestruc
tureerd bestuur.
De intellectuele uitdaging van
Tsao begon toen hij 20 was. Hij
was gezakt bij het toelatingsexa
men hoger Onderwijs, maar dat
weerhield hem niet van studie.
Taiwan was destijds een Japan
se kolonie, dus lag een reis naar
Tokio voor cle hand. Daar vond
Tsao professor Iwai Seiichi die
bereid was hem Nederlands te
leren. „De sleutel tot kennis lag
in het kunnen lezen van de
VOC-documenten die in de ar
chieven lagen. Ik moest wel."
Na de Tweede Wereldoorlog
ging Tsao naar Taiwan terug en
begon hij met zijn levenswerk:
het verzamelen, laten uittikken,
vertalen en bewerken van alle
dagregisters die door de VOC op
Taiwan geschreven waren. Deze
documenten gaven een beeld
van de dagelijkse activiteiten
van de handelscompagnie. Tsao
is er nog steeds mee bezig. „Hoe
veel uur ik er in heb gestoken
weet ik niet. Ik héb het nooit bij
gehouden. Het ging mij om het
resultaat." Dat resultaat staat
op de bovenste plank in zijn bi
bliotheek: 56 dikke, in blauw le
ren omslag gebonden boeken.
Er is plaats voor nog een stuk of
vijftien delen.
Door Tsao is het Nederlandse
verleden op het eiland nu goed
gedocumenteerd en geniet Ne- professor in 2002, benoemd tot
derland een uitstekende reputa- officier in de Orde van Oranje
tie. Als dank werd de selfmade Nassau. GPD
STOCKHOLM - Zweedse
brandstichters die het ieder
jaar hebben voorzien op de
traditionele strooien kerstbok
in de stad Gavle, komen dit
jaar waarschijnlijk bedrogen
uit.
Het is hun sport om de bok
binnen enkele dagen in vlam-
men te laten opgaan, zodat
het nieuwe jaar niet haalt. De
gemeente heeft het beest ech
ter ondergedompeld in brand
werende chemische middelen
en iedereen kan de bok boven
dien via een webcam 'bewa
ken'. De kerstbok wordt sinds
1966 jaarlijks gebouwd op
het plein van de stad, maar
slechts tien van de strooien
dieren hebben ongedeerd het
het 13 meter hoge gevaarte nieuwe jaar begroet. ANP
De 86
wan.
■jarige Taiwanese historicus Tsao Yung-ho geldt sinds 1945 als pionier op het gebied van het Nederlandse koloniale verleden op Tai-
foto Erwin Tuil/GPD
van onze redactie buitenland
BRUSSEL - De EU-landen bleken gisteren
te verdeeld om te beslissen over toelating
van genetisch aangepaste aardappelteelt in
Europa.
Deskundigen van de landen laten een be
sluit over aan een vergadering van minis
ters, die over enkele maanden plaatsvindt.
Het Duitse concern BASF had de aardappel
soort ontwikkeld, omdat die meer zetmeel
oplevert dan andere soorten. Het bedrijf wil
de soort laten telen voor industriële produc
ten, zoals papier. Het EU-agentschap voor
veilig voedsel EFSA vindt de genaardappel
even veilig als gewone. De milieugroep
Friends of the Earth, waarbij Milieudefen
sie is aangesloten, vindt de verwachte teelt
een ramp. De organisatie voorziet dat de ge
netisch aangepaste plant zich kruist met an
dere aardappelrassen. Het sluit ook niet uit
dat de aardappel uiteindelijk toch op het
bord van consumenten belandt. ANP
China wil af van draak als symbool
PEKING - Na duizenden jaren wil China af van de draak
als nationaal symbool, omdat die op andere landen te
agressief zou kunnen overkomen. Dat heeft de krant Chi
na Daily gisteren gemeld op gezag van professor Wu You-
fu die aan het hoofd staat van een commissie, die onder
zoek doet naar een nieuw symbool om China internatio
naal te presenteren.
De Chinese draak is in het Aziatische land een symbool
van onder meer geluk en macht. Al 7000 jaar geleden
dook de draak op in een Chinese legende. Volgens Wu be
schouwen veel niet-Chinezen de Chinese draak als een
symbool van macht en agressie. ANP
EU begint zes hightechprojecten
BRUSSEL - De EU gaat zes grote technologieprojecten
oppakken. Met miljarden euro's EU-steun moet grondig
onderzoek komen naar vooral milieuvriendelijkere vlieg
tuigen, waterstofenergie, satellieten die aardlagen bekij
ken, nanotechnologie en snellere methoden om het effect
van medicijnen te voorspellen.
Staatssecretaris Van Gennip (Economische Zaken) heeft
dat gisteren gemeld na een EU-vergadering. „Dit geeft
aan waar we over twintig jaar willen staan met de Europe
se techniek", aldus Van Gennip. „We hebben steun be
tuigd, maar wel aangedrongen dat we nu snel doorpak
ken. We willen gauw concrete voorstellen zien." ANP
Bouwen door Chinese Muur beboet
HOHHOT - Een Chinese bouwonderneming heeft een boe
te van bijna 50.000 euro gekregen voor het bouwen van
een snelweg door de Chinese Muur in de noordelijke regio
Binnen-Mongolië. Dat heeft het Chinese staatspersbu-
reau Xinhua gisteren gemeld.
Een Chinese regeringsfunctionaris zei dat door de bouw
van de weg grote schade is aangebracht aan de Chinese
Muur en drie oude dorpen die een beschermde status heb
ben. Het bouwbedrijf was in maart zonder toestemming
van Peking begonnen met de bouw van de snelweg. ANP
Rechter ziet buitenlands strafblad
BRUSSEL - Rechters krijgen bij een strafzitting voor
taan ook informatie over buitenlandse veroordelingen
van een verdachte. Ministers van Justitie van de 25
EU-landen hebben gisteren ingestemd met een voorstel
daartoe.
De x-echters krijgen nu veelal alleen het binnenlandse
strafblad te zien. Rechters geven soms een hogere straf
aan hardleerse verdachten die al eerder zijn veroordeeld.
„Dit is een erg belangrijk besluit, dat de gelijke behande
ling van overtreders vooruit helpt", zei de Finse minister
Leena Luhtanen die de vergadering voorzat. ANP
Douaneregels worden simpeler
BRUSSEL - Bedrijven hoeven vanaf 2010 aanzienlijk
minder tijd te besteden aan formulieren Voor invoer of ex
port van en naar landen buiten de Europese Unie. De EU
moet de gegevens flink versimpelen en elektronisch ma
ken, zo stelden staatsscretaiis Van Gennip (Economische
Zaken) en haar collega's van andere EU-landen gisteren
in Brussel. ANP
Seksschandaal
bedreigt Poolse
regeringspartij
WARSCHAU - De top van de
Poolse regeringspartij Sebeor-
brana (Zelfverdediging) is in ver
legenheid gebracht door een
seksschandaal.
Partijleider Andrzej Lepper en
het vooraanstaande Kamerlid
Stanislaw Lyzwinski zouden
jonge wouwen in ruil voor seks
baantjes in het partij-apparaat
hebben gegeven. Eén van de be
trokkene, Aneta K., heeft dit in
de krant Gazeta Wyborcza ont
huld. Aneta K. was hoofd van
het partijbureau in de Tweede
Kamer.
Lepper heeft de aantijgingen
van Aneta K. van de hand gewe
zen. Hij heeft de procureur-gene
raal gewaagd een onderzoek in
te stellen. Daarnaast eist hij ex
cuses van de journaliste die het
verhaal optekende. Lepper gaf
toe Aneta K. te kennen, maar
ontkende ook maar enige seksu
ele relatie met haar te hebben.
„Het is een belediging voor mijn
gezin", aldus Lepper.
In 2001 kreeg Aneta K. naar ei
gen zeggen een tip van een vrien
din die bij de partij werkte,
maar seks afwees. Zij diende
een vervangster te zoeken en
kwam op Aneta. Een dag latei-
werd ze met een auto opgehaald
en naar een hotel gebracht waar
ze de nacht met Lepper door
bracht. Twee dagen later kreeg
ze een baan bij het partijbureau
in de Tweede Kamer. Eerst als
plaatsvervangend hoofd; later,
nadat ze seks had gehad met
Lyzwinski, werd ze hoofd van
het bureau. Aneta werd uiteinde
lijk ook Kamerlid. Vorige
maand raakte zij bij de verkie
zingen haar zetel kwijt. „Vijf
jaar lang dacht ik: 'Duizenden
vrouwen doen het, dus waarom
ik niet?' Maar ik heb er nu ge
noeg van", aldus Aneta.
In de krant worden nog vier an
dere vrouwen opgevoerd die
allen in ruil voor seks een baan
bij Sebeorbrana kregen. GPD
Tyfoon Durian
HANOI - De Vietnamese autori
teiten zijn gisteren wegens de
verwachte komst van de tyfoon
Durian begonnen met de evacua
tie van tienduizenden inwoners
van kustprovincies.
Durian eiste het afgelopen week
einde veel levens in de Filipij-
nen. De wervelstorm koerst on
dermeer af op de populaire bad
plaats Nha Trang. ANP/AFP
Madonna's adoptie van de een
jaar oude David Banda uit Mala
wi is al wekenlang wereld
nieuws. Vader Yohane Banda
(32), die zijn zoon uit pure ar
moede weggaf aan de popster,
begrijpt niks van alle ophef. Hij
is boos op de mensenrechtenor
ganisaties die de adoptie aan
vechten. „Als Madonna David
moet teruggeven, wie zorgt er
dan voor mijn zoon?"
door Ferdi Schrooten
LIPUNGA - Op het stoepje van
het witte hutje met rieten dak
zit een trots en gelukkig man.
Ja, Yohane Banda is zijn zoontje
David kwijt. Maar het jongetje
verblijft nu alweer bijna twee
maanden bij Madonna in
Groot-Brittannië. Vader heeft
niks meer van zijn zoon ge
hoord. „Maar hij heeft het
goed", zegt de boer, net terug
van zijn lapje grond waar hij
maïs verbouwt.
Alleen al de school waar David
straks naartoe gaat, kost vol
gens zijn vader jaarlijks drie mil-
joen kwacha, bijna 17.000 euro.
Een godsvermogen voor een ar
me boer, tot voor kort weduw
naar bovendien. Davids moeder
stierf zeven dagen na de geboor
te. „Ze had te veel bloed verlo
ren", vertelt de vader, die David
na de dood van zijn vrouw naar
het nabijgelegen weeshuis Ho
me of Hope bracht.
Geen toekomst
In zijn dorpje Lipunga, tussen
de tabaksvelden bij de grens
met Zambia, dat achter de heu
vels ligt, zag Yohane Banda
geen toekomst voor David. „Ik
kon niet voor hem zorgen. Ik
moet elke dag werken op het
land." Door ondervoeding - en
ziektes als malaria halen veel
kinderen hier in Mchinji Dis
trict van Malawi hun vijfde ver
jaardag niet. Een lot dat ook
voor David dreigde. „Hij was
niet sterk", zegt zijn vader, be
deesd.
Lipunga, vijftig kilomter verwij
derd van de asfaltweg naar Zam
bia, heeft geen elektriciteit of
stromend water. Douchen en ko
ken gebeurt in de open lucht.
Een stenen mini-hutje met een
gat in de vloer is de wc. Nu en
dan zijn er in Malawi, verhalen
over moeders die hun pasgebo
ren baby's in deze 'pit-latrines'
gooien, omdat ze niet voor het
kind kunnen zorgen. De kinde
Yohane Banda (r) over zijn zoontje David: „Ik hoop dat hij een beleefde, nederige man wordt. Meer vraag ik niet van God."
foto Ferdi Schrooten/GPD
ren verdrinken in de stront. Yo
hane Banda ontkent dat de
adoptie zonder zijn toestem
ming is gebeurd, zoals diverse
media hebben gemeld. Madonna
koos David in oktober uit tij
dens een toernee langs een aan
tal weeshuizen in Malawi. Op
de rechtbank in de hoofdstad Li
longwe heeft Yohane Madonna
ontmoet en de adoptiepapieren
getekend. „Een mooie, aardige
vrouw", herinnert de vader zich
de popdiva.
Diezelfde rechtbank in Lilong
we is al wekenlang het toneel
van een twist over de rechtma
tigheid van de adoptie. Volgens
een oude wet mogen buitenlan
ders geen kinderen uit Malawi
adopteren, tenzij ze er al ander
half jaar verblijven. Madonna
was slechts een paar dagen in
Malawi. Klassenjustitie en ille
gale adoptie, is het oordeel van
mensenrechtenorga nisaties
„Onzin", zegt de vader van Da
vid. „De adoptie is voorlopig.
Over vier jaar riioet Madonna te
rugkomen met David. Als dan al
les goed met hem is, mag ze hem
weer mee terugnemen, voor
goed."
Voor de mensenrechtenorganisa
ties heeft Yohane Banda geen
goed woord over. „Mensenrech
ten? Voor de adoptie hebben de
ze organisaties zich nooit over
ons ontfermd." De vader snapt
dan ook niet dat de rechters in
Lilongwe deze week hebben be
sloten de mensenrechtenorgani
saties te horen in het proces
over 'Madonna-gate'. „De orga
nisaties denken alleen aan zich
zelf. Ze maken veel lawaai om
geld van donoren binnen te ha
len. Maar als Madonna straks
van de rechters David moet te
ruggeven, wie zorgt er dan voor
hem?" Davids adoptie heeft Yo
hane Banda financieel genoeg
lucht gegeven om te kunnen her
trouwen, met de tien jaar jonge
re Flora Kamanga. Ze willen
graag een nieuw kind. Maar Yo
hane is geen rijk man, zoals som
mige media beweren, „Ik heb
geen geld gekregen voor de
adoptie." Alleen wat huwelijks
cadeaus: een paar metalen bor
den en mokken, dertig euro aan
kwacha's en een shirt, met de
Eiffeltoren erop.
Mapje met foto's
In Yohanes hut van drie bij vier
meter zijn de muren beplakt
met kleurige krantenadverten
ties van Game, een Zuid-Afxl-
kaanse elektronicaketen. De af
gebeelde camera's.en tv's zal Yo
hane nooit kunnen betalen. Een
aandenken aan zijn zoon heeft
hij niet. Aan de muur hangt een
doorzichtig mapje met foto's,
maar op geen daarvan is David
te zien. In de hoek staat het ge
raamte van een paraplu.
Yohane hoopt zijn zoon nog
eens te ontmoeten als die over
vele jaren volwassen is. Het
maakt de vader niet uit wat
voor beroep David straks heeft:
dokter, boer, leraar, misschien
wel popster of profvoetballer.
Hij moet er om lachen. Dan, se
rieus: „Ik hoop dat David zich
zelf en zijn gezin kan onderhou
den. En dat hij een beleefde, ne-
dex'ige man wordt. Meer waag
ik niet van God." GPD
door Esther de Jong
JAKARTA - In de donkere zaal
houden mensen lichtgevende sta
ven omhoog, het publiek deint
mee op de oude hit Kon ik maar
even bij je zijn van Gordon. Men
sen klappen uitzinnig wanneer
de zangeres de laatste regels
zingt. Het lijkt een zangwed
strijd in Nederland, maar niets
is minder waar: buiten is het 35
graden, dit is de hoofdstad van
Indonesië, Jakarta.
De zangeres is een van honder
den jonge Indonesiërs die hier
Nederlands studeert en meedoet
aan een zangwedstrijd. Ze ho
pen allemaal op een goede baan
als vertaler of leraar. Anderen
volgen Nederlands als bijvak.
Voor rechten- en geschiedenis
studenten is dat een vereiste. Zij
hebben het nodig om het voorna
melijk Nederlandse bronnenma
teriaal te begrijpen. Tussen
1600 en 1950 zijn meer dan hon
derdduizend boeken in het Ne
derlands verschenen, die een ba
sis vormen voor de hedendaagse
wetgeving van Indonesië en een
deel beschrijven van de geschie
denis van het land.
De dertigjarige Irev Chaniago is
na haar studie Nederlands gaan
werken op de Nederlandse Inter
nationale School in Jakarta.
„Mijn ouders vonden het leuk
dat ik Nederlands ging stude
ren. Zij hebben mij nooit ver
teld over de slechte dingen die
de Nederlanders hebben ge
daan."
Moderne taal
Het Erasmus Taaicentrum in Ja
karta, dat deze zang- en taai
wedstrijd organiseert, werd 25
jaar geleden opgericht als insti
tuut om het Nederlands als
vreemde taal te onderwijzen in
Indonesië. „Dat is namelijk wat
de Nederlandse taal hier nu is,
een moderne vreemde taal", ver
telt Hans Groot, projectleider
van het centrum. Toch geeft ook
hij aan dat het koloniale verle
den niet is uit te vlakken. „In
het Nationaal Archief staat ze
ventien kilometer aan Neder
landstalige boeken. Dat is niet
te vex'talen."
Met de zang- en spreek'wedstrij
den in het Nederlands probeert
het Taaicentrum meer cursisten
te trekken. „We zitten al een
paar jaar op zo'n 1500 cux'sisten
per jaar. Na een lichte daling
zijn we bij onszelf te rade ge
gaan en tot de conclusie geko
men dat het hardere immigratie
beleid van Den Haag ook ons
parten speelt", legt Gx-oot uit.
Voor een aantal Indonesiërs is
Nederlands leren nog steeds uit
den boze. „Toen ik aan mijn
ouders vertelde dat ik Neder
lands ging studeren, was hun
eerste reactie: waarom wil je de
taal van de onderdi'ukker le
ren?", vertelt Sarah Sayekti, ver
taalster en televisiejournalist
voor de KRO.Sayekti wint de
spreekwedstrijd met een voox'-
dracht van zestig seconden over
de verschillen tussen de Neder
landse en Indonesische vrouw.
„Ik voel veel meer vrijheid in de
Nederlandse taal, ik kan mij er
beter in uiten", verklaart ze. De
meeste studenten denken ook
niet meer aan de koloniale tijd
al ze Nederlands horen. „Na
tuurlijk bestaat er een histori
sche band tussen Nederland en
Indonesië", zegt vierdejaars stu
dent Fa jar Nugraha. „Maar dat
moet los gezien worden van de
taal. Voox-bij is voorbij." GPD
Amerikaanse
ambassadeur
VN stopt ermee
WASHINGTON - De omstreden
Amerikaanse ambassadeur bij
de Verenigde Naties, John Bol
ton, stopt binnen enkele dagen.
Volgens woordvoerster D. Peri-
no van het Witte Huis heeft pre
sident George Bush met tegen
zin ingestemd met de beslissing
van de diplomaat temg te tre
den wanneer het Congi*es met re
ces gaat. Dat gebeurt vermoede
lijk eind deze .week. De presi
dent ziet in dat het een zinloze
strijd is om de diplomaat door
het Congres geaccepteerd te krij
gen.
Bush benoemde in de zomer van
2005 Bolton per presidentieel de
creet tot ambassadeur bij de vol-
kerenox-ganisatie en omzeilde
daarmee het Congres dat niets
wilde hebben van Bolton.
ANP/AFP
