Mona Lisa was ongeneeslijk ziek
PZC
Casper Hobbes
Reumatoloog speurt naar ziektebeelden op oude schilderijen
2
morgen in Vlissingen:
gratis parkeren - overdekt winkelen
www.winkelcentrumvlissingen.nl
Cadeautje
puzzel
Heer Bommel en de uitvalsels
weer
At
M
recept
Gebraden rosbief
Wm
zaterdag 25 november 2006
-
De beroemde Mona Lisa op het
schilderij van Leonardo da Vin
ei leed aan een gevaarlijke ziek
te.
door Johan Lamoral
Hoe komt iemand er toe in
een periode van dertig jaar
alle belangrijke musea in Euro
pa en de VS te bezoeken, om op
schilderijen te speuren naar
ziektebeelden? Het is een oude
droom van Jan Dequeker, emeri
tus-hoogleraar reumatologie
aan de universiteit van Leuven.
„Ik las ooit in een wetenschap
pelijk tijdschrift dat reumatoï-
de artritis, dat is de meest agres
sieve vorm van reuma, een mo
derne ziekte is, omdat er voor
1800 geen bewijs van terug te
vinden is in de medische litera
tuur of in kunstwerken. Ik had
daar zo mijn bedenkingen bij."
Dat was het begin van een zoek
tocht die tientallen jaren zou du-
(Advertentie)
kijk ook eens op:
ren en die zich niet zou beper
ken tot reuma. Dequeker geeft
toe dat het al langer een traditie
is om gebruik té maken van
schilderijen in de medische lite
ratuur maar hij heeft zo zijn ei
gen methode ontwikkeld.
„Ik ga in mijn boek eerst op
zoek naar de hoofdafwijking bij
een personage op een schilderij.
Op basis daarvan formuleer ik
een voorlopige klinische diag
nose. Die wordt dan getoetst
aan een definitie in een medisch
woordenboek en tenslotte laat
ik als een soort tweede controle
ook één van mijn eigen klini
sche foto's zien. Bovendien stel
ik bij een aantal kunstwerken
een alternatieve diagnose
voor."
Propje
Wat heeft hij dan zo allemaal
ontdekt? Neem nu de Mona Li
sa in het Louvre. Bij aandachtig
toekijken is in haar linkeroog
hoek een klein propje choleste
rol te zien en er is een verdik
king of gezwel op haar rechter
hand. Deze symptomen kunnen
volgens Dequeker wijzen op es
sentiële hyperlipidemie, dat is
een gevaarlijke stoornis van het
vetmetabolisme.
„Meestal krijgen alleen oudere
mensen te maken met deze ziek
te, maar als ze voorkomt op jon
gere leeftijd is ze vaak dodelijk.
Wij weten dat de Mona Lisa of
La Joconde 24 was toen Da Vin
ei haar schilderde en 37 toen zij
stierf", aldus de hoogleraar.
Een van Dequekers lievelings
voorbeelden is het bekende
schilderij van Van Eyck, De Ma
donna en kanunnik Van der Pae-
le. „Het haarverlies aan de
wenkbrauwen en de slapen kan
wijzen op arteritis temporalis,
dat is een ontsteking van de
slaapslagader. Bij oudere perso
nen gaat deze ziekte vaak ge
paard met spierpijn in de schou
ders en de heupen, waardoor de
handen gaan zwellen en dat
kan je duidelijk merken bij Van
der Paele." In het Prado in Ma
drid hangt een schilderij van Ja
cob Jordaens waarop hijzelf en
zijn familie staan afgebeeld. De
queker wijst op de huismeid in
het midden die duidelijk gezwol
len knokkels en een vorm van
atrofie op de hand heeft.
Bij onze eigen Erasmus (afge
beeld door Quinten Matsijs en
door Dürer) staat zijn duim
scheef en er is een zwelling van
de hand, wat op gewrichtspij
nen wijst. Hij had een vorm van
reactieve artritis en een ontste
king van het onderbeen. GPD
Jan Dequeker, De kunstenaar en
de dokter. Anders kijken naar
schilderijen, Davidsfonds'/Leuven
en Schuyt Co, 's-Graveland, IS
BN 90 5826 414 9, 74,50 euro..
Cadeautjes! Ik ben er dol op. Maar toch, bij
het klimmen der jaren wordt het er niet een
voudiger op a. voor leeftijdgenoten originele pre
senten te verzinnen en b. antwoord te geven op
de vraag: 'wat wil je hebben?'
Wat wil ik hebben? Ik heb alles al, dat wil zeg
gen spullen. Spullen genoeg. Ik ben aan het af
bouwen, geef mijn kinderen op verjaar- en ge
denkdagen stukken uit mijn huishouden, dingen
aan de muur, boeken die ik uit heb. Dus geef mij
geen spullen.
Soms gaat de vraagstelling dieper: 'Is er dan he
lemaal niets meer waar je naar verlangt?'
O ja, ik verlang naar van alles en nog wat. Naar
Novemberochtenden, waarbij je wakker wordt
en de zon ziet opgaan na een nacht vol nacht
vorst die neerslaat in wittigheid op de bomen.
Naar het piepkleine stemmetje van kleindochter
Belle, drie jaar, die met haar schorre stemmetje:
Marjan Berk
'hallo oma' roept. Naar het bericht van de ver
koopafdeling van mijn uitgeverij, waar de meis
jes enthousiast vertellen dat er al een tweede
druk van Zout is opgelegd. Naar een van mijn
verse-weduwe-vriendinnen, met wie het niet zo
best ging en die me nu vertelt dat ze 'zo'n leuke
dag heeft gehad, met een nichtje in het mu
seum!Voor het eerst weer een positief geluid
uit haar mond sinds de dood van haar man. Na
een huwelijk van vijftig jaar sta je ook wel een
poosje met je mond vol tanden. De enige troost
die ze van mijn kant accepteerde waren de pan
netjes zelfgemaakte, in restjes wijn gekookte on
bespoten appelmoes! Daar knapte ze van op.
Goed. De vraag: 'wat wil je hebben?', laat zich
door mij slechts vertalen in abstracte momen
ten, die niet afdwingbaar zijn. Maar toch wist
een aantal vrienden, geliefden en kinderen mij
bij de presentatie van mijn laatste boek Zout tot
opperste verbazing te brengen door de originele
presenten waar ze mee kwamen aanzetten. Zo
als de enorme kaars in.de vorm van een kikker,
met een gebruiksaanwijzing waarop nadrukke
lijk wordt vermeld: 'slechts BUITEN branden!
De kikker wacht op de lente, want in november
ga ik geen kikkerkaarsen in de tuin of het bal
kon aansteken. En dan het stukje Mesopotami
sche bruidszeep, met het opschrift: 'Bruiden uit
het Midden-Oosten gebruiken deze zeep op de
avond vóór hun bruiloft!' Nu, dat zeepje leg ik
dan maar in de la voor een eventuele toe
komst... Als extra aanbeveling lees ik ook nog,
dat het 'totally biodegradable' is en niet op die
ren getest. Nog een origineel cadeau: van Dorry
Massee, de topbibliothecaresse van de Nijmeeg
se bibliotheek kreeg ik: Nijmegen kookü En als
je dat uit hebt, weet je precies waar Abraham in
Nijmegen de mosterd haalt. En niet alleen de
mosterd, maar ook de lekkerste chocolaatjes, de
beste wijn en kaas en ga zo maar door.
Het volgende cadeau slaat bijna alles: een Tibet
aanse gebedsmolen. Ik draai het ding iedere dag
in de rondte, het helpt tegen en voor alles! Maar
the very best waren toch de kakelvers uit Brus
sel geïmporteerde 'Manons blancs', de aller-de-
cadentste smerig-lekkere witte bonbons, waar
Ludwig van Beieren indertijd zijn gebit door
kwijtraakte. Ach, les Manon Blancs, niet meer
dan één tegelijk, anders ga je spugen!
HORIZONTAAL:
1. Legervoertuig; 4. zacht; 7.
spil; 8. wees gegroet; 10. per
soonlijk vnw.; 13. kliekje; 16.
muzieknoot; 17. persoonlijk
vnw.; 18. bedrieglijk; 19. inge
wand; 20. persoonlijk vnw.; 22.
voertuig; 23. besteden; 25. bij
woord; 27. bergweide; 29. sym
bool van barium; 30. voor de
helft; 31. putemmertje.
VERTICAAL:
1. Groen edelgesteente; 2. loof
boom; 3. familielid; 4. per
soonlijk vnw.; 5. landbouw
werktuig; 6. bouwloods; 9. kle
dingstuk; 11. liever; 12. oud; 14.
zwerver; 15. tuinkamer; 21.
nobel; 23. Perzische titel; 24.
akelig; 26. deel van een
bureau; 27. gereed; 28. fami
lielid; 29. dierengeluid.
10 11 12 13
©Toonder Studio's
De edelman stond op en hief zijn face-a-main. „Tiens",
sprak hij. „Nog nimmer is een De Canteclaer van Barne-
veldt van stom gelach beschuldigd zonder dat het ernstige
gevolgen heeft gehad. Maar ik zal u verontschuldigen. Wel
licht is het een term, die door de zelfkant gebruikt wordt
om divertissement aan te duiden."
„Dat neem ik niet", riep de burgemeester verhit. „Dat neem
ik niet. Wat verbeeld je je wel? Ik heb meer waardering
voor een eerlijke werker dan voor een slappe giechelaar
met dure praatjes. Ik... Ik... eh... Ik geef jou geen hand
meer."
„Heren toch!", vermaande de voorzitter. „Dit is niet aan de
orde. Het gaat om de schorsing van het lid Bommel, en ik..."
„Ge hebt het onderhoud niet goed gevolgd", onderbrak de
markies. „Deze heer is te ver gegaan. In beschaafde tijden
zou ik hem mijn secondanten sturen. Maar thans regeert
het janhagel. Eh bien. Ik wens niet aan één tafel te zitten
met dit personage. En wat amice Bommel betreft, geen
woord meer."
„Het gaat niet over Bommel!", tierde de magistraat. „Het
gaat over deze windbuil, die met alle winden meedraait.
Het gaat over meneer Barneveldt. Als er iemand uit deze
club moet, is hij het. Eruit met hem!"
De edelman had hem echter reeds de rug toegedraaid en de
bestuurskamer verlaten.
„Eruit", herhaalde de burgemeester hijgend. Hij keek ver
wilderd rond en stormde toen eveneens het vertrek uit, zo
dat de voorzitter vereenzaamd achterbleef.
„De eh... de vergadering is geschorst'", mompelde de heer
Fanth, terwijl hij zijn hamer liet neerdalen.
De Mona Lisa van Leonardo da Vinci in het Louvremuseum in Pa
rijs. Het schildersmodel leed aan een zware stoornis van het vetme
tabolisme. foto GPD
Zo
Ma
Di
Wo
Do
weer
min. temp.
8/11
6/8
9/10
8/10
7/9
max.temp.
11/14
11/15
12/14
11/13
10/11
wind
ZW3
Z4
Z4
ZW4
ZW4
uren zon
4
4
3
4
3
neersl.kans
10%
10%
10%
20%
10%
Waterstanden
zaterdag
Vlissingen
Terneuzen
Cadzand
Roompot Buiten
Roompot Binnen
Zierikzee
Krammersluizen West
Hansweert
Stavenisse/Yerseke
zondag
Vlissingen
Terneuzen
Cadzand
Roompot Buiten
Roompot Binnen
Zierikzee
Krammersluizen West
Hansweert
Stavenisse/Yerseke
maandag
Vlissingen
Terneuzen
Cadzand
Roompot Buiten
Roompot Binnen
Zierikzee
Krammersluizen West
Hansweert
Stavenisse/Yerseke
Hoog
uur cm
4.20 219
4.39 243
3.53 207
4.17 166
5.45 132
5.45 155
5.25 166
5.07 253
5.34 158
5.05 203
5.22 227
4.37 191
5.01 154
6.16 126
6.20 147
6.06 158
5.52 239
6.26 151
5.55 184
6.16 206
5.29 171
5.55 137
7.05 119
7.10 137
7.05 146
6.45 220
7.21 142
water
uur cm
16.37 234
16.57 259
16.11 222
16.37 182
18.10 145
18.10 169
17.45 178
17.27 271
18.04 171
17.25 219
17.45 245
16.59 207
17.25 170
18.56 141
19.00 164
18.39 170
18.15 257
19.00 166
18.25 199
18.45 223
17.55 186
18.30 154
19.46 135
19.55 157
20.17 163
19.15 238
20.06 158
Laag water
uur cm uur cd
10.39 184 23.00 19
11.16 191 23.31 18
10.21 181 22.38 18
10.25 1 39 22.49 1!]
11.45 123 23.55 f
11.45 140
11.44 141 --
11.36 203 23.56 181
11.56 140
11.36 181 23.50 lil
11.58 190
11.08 178 23.28 lï
11.20 140 23.45 KI
12.36 126
0.05 116 12.35 IJ
0.10 119 12.35 U
12.20 202
0.17 116 12.33 IJ
12.25 176
0.16 155 12.5011
12.05 171
12.14 137
0.44 93 13.20 12
0.55 1 08 1 3.25 11
1.06 112 1 3.35 11
0.42 169 13.12 IS
1.00 110 13.3611
HORIZONTAAL:
1. Zintuig, vervoermiddel; 2. kinderziekte,
wikkelen; 3. staat van de USA, looistof;
4. elk, kleine kerkelijke groep; 5. begin
nen, hondenverblijf; 6. metselspecie,
deel van een verhaal; 7. behoeftige, boek-
verhaal, deel van een trap; 8. doodlo
pende straat, gedeeltelijk; 9. dwaas,
wereldwijd netwerk van computers.
VERTICAAL:
1. Uitvlucht, halfaap; 2. tijding, schaak
stuk; 3. prooi zoeken, strijdmacht; 4. zee
god, vluchtheuvel; 5. schippersboom,
peulvrucht; 6. troep, harde trap; 7. wand-
pilaster, pakken; 8. zuivelproduct, deel; 9.
vreemde taal, slot; 10. incasseren,
hemellichaam; 11. azijn, soort schaatsen;
12. kampeerverblijf, man van adel; 13.
snijwond, schoenvorm.
De letters van naam en woonplaats
van deze man, vormen in een andere
volgorde de naam van zijn beroep. Wat
doet hij voor de kost?
Oplossing van gisteren:
Zweeds raadsel:
-r-t--d-g
voorhoede
-trio-leg
-tg-china
gei-k--id
-rebel-mi
ad-lyon-g
-a-ee-end
amourette
gamelan
Cryptogram:
Horizontaal: 4. Zomaar; 6. drum; 7.
beslag; 8. vochtvrij; 10. rekels.
Verticaal: 1. Motel; 2. randgeval; 3.
dreun; 5. gehoor; 9. hak.
Zoekwoord:
Filmcarrière
D Puzzelland.com
Een beetje kok weet door even in het
vlees te knijpen precies hoe ver het
gegaard is, maar dat vergt wel enige
routine. Als je dat niet hebt is de enige
manier om te kijken hoe rood het vlees
is, er met de punt van een mes een
gaatje in te snijden, met het onvermij
delijke gevolg dat veel van de vleessap
pen verloren gaan. De oplossing is de
vleesthermometer. Vooreen paar tien
tjes heb je een exemplaar dat je in het
vlees steekt voordat het de oven in
gaat en gaat piepen als de gewenste
temperatuur en gaarheid bereikt is.
Ingrediënten
50 gr. bloem, 2 el. mosterdpoeder,
1 el. gedroogde basilicum, peper
en zout, 1 kg rosbief, 2 el. Worces-
tershiresaus, 1 gehakte ui, 200 gr.
wortel, in kleine blokjes, 2 sten
gels bleekselderij, in kleine blok
jes, 2 el. olijfolie, 2 glazen rode
wijn, water
Verhit de oven voor op 160 graden.
Vermeng de bloem met het mosterd
poeder, de gedroogde basilicum, de
peper en het zout. Wrijf de rosbief hier
Klaas Kasma
stevig mee in. Verhit de olie in een
ovenschaal en fruit hierin 1 minuut de
ui, de wortel en de selderij. Leg de ros
bief er op. Besprenkel het met Worces-
tershiresaus. Giet de wijn er bij en vul
aan met water tot de groenten onder
staan. Bak de rosbief circa 1 uur in de
oven. Of, met de vleesthermometer,
tot het van binnen 62 graden is. Laat
het vlees 10 minuten rusten op een
warme plek en snijd het in plakken.
Doe het braadvocht met de groenten
in de staafmixer en pureer tot een glad
de saus. Giet de saus over de rosbief.
AAR6H/ KK/FT0HIBT!
door Bill Watterson
surencArra; Ktesr
HET LUCHTRUIM!
Vreemde combi
Z\6
Een vreemde combinatie van weer
en temperatuur vanochtend. Het
is zwaar bewolkt en af en toe valt
er nog wat regen. Daarbij waait
er een stevige zuidenwind,
krachtig tot hard en op zee
tippend aan stormachtig.
Ondanks dat gaat de
temperatuur verder
omhoog naar waarden
tussen 14 en 16 graden!
Dat zijn temperaturen
die in september niet
misstaan! Vanmiddag
is het droog en klaart
het voorzichtig op.
Vlak aan ze blijft
de kans op een bui
bestaan, op de meeste
plaatsen blijft het droog. De wind draait bij naar de zuidwesthoek,
maar blijft stevig waaien, is zelfs vlagerig van karakter. Pas vanavond
en vannacht neemt de wind af en wordt het rustiger. De opklaringen
worden breder en het kwik daalt naar 9 graden. Morgen is het een
stuk rustiger dan vandaag. Er waait een matige zuidwestenwind, kracht
3 a 4. Het blijft droog en de zon laat zich wat vaker zien. Door de aan
voer van iets minder zachte, maar zeker geen koude lucht wordt het
morgenmiddag 12 graden. Begin volgende week blijft het weer vrij
rustig en overwegend droog. Met een matige zuidwestenwind wordt
nog steeds vrij zachte lucht over het Kanaal en de Noordzee naar onze
regio aangevoerd waarin een enkele bui voorkomt, maar het meesten-
tijds droog zal zijn met zeker wat ruimte voor de zon. Dagelijks komt
het kwik overdag in de dubbele cijfers en ook 's nachts is het niet koud
Weersverwachtingstabel
Plaats
morgen
overmorgen
Plaats
morgen
own*
Alicante
A
12
20
a
IP
21
Mallorca
a
10
23
A 11 1
Athene
12
19
10
19
Malaga
A
11
18
A 8
Barcelona
a
14
21
a
13
19
Nice
Sk
12
19
a 12
Berlijn
A
9
16
ik
6
12
Oslo
A
7
9
A 3
Boedapest
A
6
13
4
6
11
Parijs
a
9
13
a 7!
Bordeaux
A
11
16
ik
10
17
Praag
a
4
9
a 5
Brussel
A
9
13
ik
8
14
Rome
10
20
8'
Faro
A
10
19
ik
14
20
Stockholm
a
8
11
a 5
Genève
ik
9
18
a
6
15
Warschau
a
6
13
a 4
Hamburg
a
11
13
A
7
11
Wenen
A
7
12
a 8
Helsinki
a
6
9
A
6
7
Bangkok
a
26
34
A 26
Heraklion
a
13
19
A
13
18
Johannesburg
a
11
22
a 12
Istanbul
10
15
9
14
Los Angeles
a
11
19
a 13'
Kopenhagen
A
10
11
ik
6
10
Melbourne
10
19
8'
Las Palmas
a
17
23
A
17
23
New York
a
7
13
a 8'
Londen
ik
8
14
a
10
14
Peking
0
8
a "I
Luxemburg
a
8
10
a
7
13
Tokyo
a
9
15
a 10'
zonnig
opklaring
4È,
bewolkt
4$.
regen
buien
