PZC
ormatie wordt hondsmoeilijk
M»
m
1
Eind in zicht voor D66
Opnieuw hoge
Zeeuwse opkomst
Terug naar het rode potlood en de kleine lettertjes
Hier gaat het gewoon
om Zeeuwse items
leeuwse Kamerleden weten niet wie met wie moet regeren
Koppejan,
Blom en
Luijben
0113-315680
(WW.pzc.nl
:,m3il:redactie (ffipzc.nl
iijstbus 314460 AA Goes
idvertentie-exploitatie:
\oord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
?eeuws-Vlaanderen: 0113-315570;
gjonaal: 020-4562500.
jonderdag 23 november 2006
loorErn:
ir Ernst Jan Rozendaal
DEN HAAG - De gekozen
leiiwse Kamerleden hebben
jeen idee welke regeringscoali-
kan worden gevormd.
.Schiet mij maar lek", zegt
PvdA-Kamerlid Luuk Blom. „Ik
seet het echt niet."
De analyses over de verkiezings-
lopen uiteen. Het nieuw
in CDA-Kamerlid Ad
Üoppejan vindt dat de kiezer
ït leiderschap van premier Bal
kende heeft beloond. „Het
[DA had een leider en de WD
«s verdeeld."
Middelburger André Bosman,
5e als 29ste op de lijst van de
7VD buiten de boot is gevallen,
aeent juist dat zijn partij is af-
sstraft 'vanwege het duidelijke
ieleid en de moeilijke beslissin-
jen' van de afgelopen jaren.
beleid was streng. Daar
ajn we op afgerekend."
Hij denkt niet dat de WD het
ne! Verdonk aan het roer beter
ad gedaan door Wilders klein
■e houden.
Öe gekozen Fons Luijben (SP)
i Walsoorden constateert dat
Balkenende niet echt is afge-
sjraft. „Je kunt moeilijk conclu
déren dat de kiezer heeft ge
il Balkenende en Verhagen,
julie moeten weg." Naar zijn
mening heeft de kiezer wel de
oppositie van de PvdA als
'zwak' beoordeeld en die van de
'uitermate sterk'.
Blom vond de campagne van de
SP sterker dan de manier waar
op oppositie is gevoerd. „Ik heb
Marijnissen de afgelopen twee
;sar nauwelijks gezien in de Ka-
Hij feliciteert de SP wel.
Ik zit met een dubbel gevoel. Ik
blij dat het kabinet van
DEN HAAG - Ad Koppejan
ICDA) uit Zoutelande, Luuk
Blom (PvdA) uit Sint Annaland
ffl Fons Luijben (SP) uit Wals
oorden zijn de Zeeuwen die vol-
5«nde week donderdag in de
tweede Kamer worden geïnstal
leerd. Titus Frankemölle (CDA)
uit Axel mag nog enkele maan-
den hopen.
Kamerlid Blom stond 29e op de
van de PvdA en keert dus te-
nig, Koppejan volgt Siem Buijs
ÉWissenkerke op, die de afge
lopen acht jaar voor het CDA in
de Kamer zat. Als het CDA gaat
legeren, doet Frankemölle mis
schien ook zijn intrede in de Ka
mer. Hij staat 57e op de lijst.
Luijben is als nummer 17 van de
SP direct in de Kamer gekozen.
Hét ligt niet voor de hand dat
gezelschap krijgt van Fons
van Limpt uit Sas van Gent. Plij
dond weliswaar 25e op de lijst,
maaralleen in Zeeland. De num
mers 25 uit andere regio's zullen
hem voorgaan. WD'er André
nan, nummer 29, heeft het
gehaald. Iiij moet hopen op
labinetsdeelname van de WD,
maar daar is weinig zicht op.
CDA en WD is weggestemd. Ne
derland kan er alleen maar op
vooruit gaan. Links heeft goed
gescoord, maar wij hebben het
niet goed gedaan. Daar moeten
we ook niet omheen draaien."
Geen van de Zeeuwen durft te
speculeren over de samenstel
ling van het volgende kabinet.
Allen verwachten een uitermate
gecompliceerde formatieperio
de.
Koppejan acht een combinatie
van CDA, PvdA en Christen-
Unie mogelijk. „Qua standpun
ten zie ik niet zoveel problemen,
qua personen wel. Bos en Bal
kenende zullen een goed ge
sprek met elkaar moeten voe
ren. Een stabiel kabinet staat of
valt natuurlijk met een goede sa
menwerking tussen de leiders
van de partijen."
Een samenwerking tussen CDA
en SP, de grootste partij en de
winnaar, acht Koppejan onwaar
schijnlijk. „De verschillen zijn
zo groot dat zo'n combinatie
niet erg stabiel zal zijn."
Ook Luijben vindt een kabinet
waarin CDA en SP zitten niet
voor de hand liggen. „Het zal on
gelofelijk moeilijk worden een
stabiele regering te vormen.
Links, rechts of midden, er is
nauwelijks een coalitie te vor
men. Wij zijn bereid regerings
verantwoordelijkheid te dragen,
maar dat zal dan waarschijnlijk
in een minderheidskabinet moe
ten."
Bosman put hoop uit de moei
lijkheid een stabiel kabinet te
vormen. „Binnen vier jaar krijg
ik weer een kans."
Ook in Gapinge moest er met het rode potlood gestemd worden.
door Joeri Wisse
KOUDEKERKE - In de ge
meente Veere werd gisteren
ouderwets met het rode pot
lood gestemd. Voor een enke
ling een waar feest, maar de
meeste inwoners van de ge
meente is het om het even.
07.30 Koudekerke
Het stof is van de grijze stem
bus afgeveegd, maar de roest
aan de randen verraad dat hij
al langer meegaat dan van
daag. Een vergeeld stickertje
aan de bovenkant met de tekst
'Borssele 8' waagt om nadere
uitleg. Voorzitter van bureau
acht A. Walraven: „De stembus
sen komen van het waterschap,
volgens mij dateren ze uit de ja
ren dertig.
De bussen hadden ze nog in de
opslag, de laatste keer zijn die
nog gebruikt voor de water
schapsverkiezingen, die wer
ken ook nog met van die ronde
stembiljetten."
In dorpshuis de Couburg hui
zen zowel stembureau acht als
negen. Dat komt omdat de Im-
manuelkerk, waar stembureau
acht normaal gesproken zat, ge
sloten is. Aan de leden van
stembureau negen de taak om
af en toe een kiezer door te stu
ren naar acht, die enigszins ver
stopt zit in een zijkamertje van
de Couburg. Een klapbord van
een ijsfabrikant wordt uit de
kast gehaald. Een 'groot papier
dat wijst op de aanwezigheid
van stembureau acht, wordt
over de tekst'Wilma 50 jaar'
aan de ene kant en 'Schoenen
verboden in de zaal' aan de an
dere kant geplakt.
12.00 Gapinge
Om twaalf uur is het in Gapin
ge etenstijd, dus ook voor de le
den van het stembureau. Een
dampende kop tomatensoep
staat klaar voor de drie vrijwil
ligers klaar in dorpshuis de
Spil. Maar zodra een kiezer bin
nenloopt, staat het trio reso
luut op om de plaatsen achter
de stapels stembiljetten in te
nemen.
Voorzitter van het kleinste bu
reau van de gemeente Veere is
M. Wattel „Ik zit al zeker der
tig jaar op het stembureau. De
ouderen vinden het leuk om
met het potlood te stemmen.
Het gaat in elk geval sneller,
want met de stemmachine
moesten we ze wel eens helpen.
Stemmer S. van Elsacker ziet
in de stembiljetten juist een na
deel voor de ouderen. „Het zijn
van die kleine lettertjes, dat is
alleen maar lastig om te lezen
voor ouderen. Ik vind het so
wie so een beetje onzin om
weer op de ouderwetse manier
te stemmen."
18.00 Biggekerke
Om zes uur hebben in Biggeker
ke 449 van de ongeveer 670
stemgerechtigden een rood
kruisje geplaatst. „Dat is dik
zeventig procent", concludeert
L. Jobse van het plaatselijke
stembureau. „Maar af en toe
moeten we flink schudden met
de stembus, anders passen die
grote biljetten er niet allemaal
in."
21.00 Koudekerke
Het klapbord met de verwij
zing naar het 'extra' stemlo
kaal acht mocht niet baten,
blijkt uit het opkomstpercenta
ge van bureau negen: 120%.
foto Ruben Oreel
Acht heeft dan misschien min
der stemmers gehad dan de bu
ren van negen, maar bij de
ruim 700 kiesgerechtigden zat
wel één heel bijzondere, vertelt
Walrave trots. „Een wouw uit
Vlissingen hoorde dat hier met
het rode potlood werd ge
stemd. Dat vind ze zo fascine
rend, dat ze speciaal naar het
stadhuis is gegaan om een stern-
pas te bemachtigen waarmee
ze in heel Nederland, dus ook
in de gemeente Veere magt
stemmen."
De Vlissingse is niet de enige
aanhanger van het potlood.
„Een ouder man uit het dorp
vertrouwt de computers niet,
dus had hij de afgelopen jaren
niet gestemd. Nu er weer ge
stemd mocht worden met het
ouderwetse stembiljet, was hij
er weer", zegt Walrave
al l
CDA
13
11
11
©PvdA
10
8
7
7
6
5
EJ
6
5
3
ChristenUnie
3
2
2
GROENLINKS
2
2
1
SP.
2
1
6
a
1
1
0
PARTIJ VOOR
ZEELAND
2
2
ZEEUWS
BELANG
1
1
Overige
üaafti
3
Infographic: Kees Lammers/PZC
door Ben Jansen
GOES - D66 verdwijnt uit de
Zeeuwse Staten, de SP wordt
een grote fractie en GroenLinks
gaat verder als een eenmansfrac
tie. Dat zou het resultaat zijn
als de verkiezingen van gisteren
voor Provinciale Staten be
stemd zouden zijn.
De brede samenwerking van
CDA, PvdA, WD en SGP in het
dagelijks provinciebestuur
komt op basis van de verande
ringen die de Kamerverkiezin
gen te zien geven, niet in gevaar.
Met zes fictieve zetels is de SP
hard op weg ook in Zeeland zich
te ontwikkelen tot een partij
waarmee rekening moet worden
gehouden.
Kiesdeler
D66 haalde gisteren nog niet de
helft van de kiesdrempel die no
dig is voor een zetel in de Sta
ten. Het heeft er de schijn van
dat het einde in zicht is van de
periode waarin deze partij deel
uitmaakte van het provinciaal
bestuur. GroenLinks zat ruim
duizend stemmen boven de pro
vinciale kiesdeler.
Een regelrechte vergelijking
van de uitslag Statenverkiezin
gen 2003 met de naar Statenze-
tels omgerekende uitslag van de
Kamerverkiezingen van giste
ren is lastig. Aan de Kamerver
kiezingen deden partijen mee
die bij provinciale verkiezingen
waarschijnlijk niet naar de
gunst van de kiezer zullen mee
dingen, zoals Nederland Trans
parant, de Partij voor Neder
land en de Verenigde Senioren
Partij.
En andersom: de Zeeuwse kie
zer heeft gisteren op stembiljet
en stemcomputer vergeefs ge
zocht naar de Partij voor Zee
land en Zeeuws Belang.
De twee niet landelijke partijen
die nu in de Staten zitten, heb
ben samen drie zetels. Dat is uit
gedrukt in Statenzetels ook de
positie die Wilders' Partij voor
de Vrijheid en de kleinere nieu
we partijen in Zeeland hebben
verworven.
Hoop
Uit het resultaat van Wilders en
bijvoorbeeld de Partij voor de
Dieren valt af leiden dat par
tijen met een beperkte politieke
agenda aantrekkelijk zijn voor
de kiezer. Daar kunnen de Par
tij voor Zeeland en Zeeuws Be
lang hoop uit puttten.
De vergelijking met de Staten
verkiezingen van 2003 is boven
dien lastig, omdat na de verkie
zingen van volgend jaar maart
nog maar 39 Statenleden de Sta
tenzaal in de Middelburgse Ab
dij bevolken. Nu zijn het er 47.
Het parlement heeft besloten
het aantal Provinciale Statenle
den te verminderen in de veron
derstelling dat dit leidt tot meer
bestuurskracht en slagvaardig
heid van het provinciaal be
stuur.
Ook werd ervan uitgegaan dat
kleinere Staten zich meer tot be-
door René Schrier
MIDDELBURG - Gelukkig gaat
het hier bij de Provinciale Sta
tenverkiezingen van maart vol
gend jaar over Zeeuwse items.
Want de landelijke uitslagen
zijn niet één op één naar de Pro
vinciale Statenverkiezingen
door te vertalen, wel de tenden-
Zo is de x-eactie van de fractie
voorzitters in de Zeeuwse Sta
ten op de landelijke verkiezings
uitslagen samen te vatten. I. Vo
gelaar van de WD was teleurge
steld, maar de Zeeuwse WD
heeft items waarmee ze zich kan-
onderscheiden. Vogelaar: „Ik
heb er vertrouwen in dat de kie
zer dat goed gezien heeft. Maar
je hebt nu eenmaal te maken
met het feit dat de uitslag bij de
Statenverkiezing sterk beïn
vloed woi'dt door datgene wat
landelijk ondei"werp van ge
sprek is."
CDA-fractievooi'zitter C. van
Beveren in de Zeeuwse Staten
vei-wacht dat zijn partij de lan
delijke tendens wel vast kan
houden, waarmee zijn partij ook
in Zeeland de grootste kan blij
ven, al sluit hij niet uit dat het
CDA in Zeeland wellicht wat
kwijtraakt aan de Christen-
Unie.
Hij gaat er niet van uit dat de ka
binetsformatie zo lang duurt,
dat die van invloed zal zijn op
de Statenverkiezing: „Balkenen
de zal zijn best doen om er uit te
komen en dat te doen wat het
beste is voor het land." Met de
uitslag die gisteravond is neerge
zet kan hij wel wat, voegde hij
aan zijn reactie op de uitslagen
toe.
Zijn collega P. Holtring van de
PvdA was meer teleurgesteld.
Hij constateerde evenwel dat
Balkenende ook verloren heeft
en dat de kiezer het beleid van
het kabinet afgewezen heeft.
Verder stelt hij een verschuiving
naar links bij de kiezer vast,
met een wens voor een meer so
ciaal beleid. Kijkend naar de
Provinciale Statenverkiezingen
van maart volgend jaar consta
teert Holti'ing dat het CDA en
de PvdA de grote partijen in Ne
derland blijven. Dat biedt vol
gens hem perspectieven voor de
Statenverkiezingen.
Mocht de formatie van een
nieuw kabinet zich lichting
maart 2007 bewegen dan zal de
kiezer daar ook op ï-eageren, is
de verwachting van Holtilng.
CU-fractievoorzitter J. van Gin-
kel was duidelijk positiever.
Met het oog op de naderende ka
binetsformatie stelde hij vast
dat het wel eens leuk is om als
partij op de wip te zitten met de
mogelijkheid van doorslaggeven
de betekenis te zijn.
Hij tekent voor een uitslag bij
de Statenverkiezing, die verge
lijkbaar is met de landelijke ver
kiezingen. Maar hij realiseert
zich ook dat zijn partij de laat
ste keer bij het samengaan van
RPF en GPV een behooilijk pak
slaag heeft gekregen. „De erva
ring leert echter wel dat we bij
de Statenvei-kiezingen redelijk
meegaan met de landelijke
trend. Dus dat ziet er wel posi
tief uit."
M. Wiersma van Gi'oenLinks is
'eigenlijk wel teleurgesteld'. „Je
hoopt altijd op winst. Ik zie
voor Zeeland gelukkig nog wel
perspectief wat onze partij be
treft. Hier gaat het over de
vraag of de provincie groen of
grijs moet worden en niet over
verkrampte reacties op de vraag
of iemand wel of geen burka
mag dragen. Hier liggen de the
ma's voor het grijpen."
Borsele 84,2 62,6 E
Goes 80,1 57,0
Hulst 78,2 66,0
70,7 j]
Kapelle 87,1
Middelburg 82,2 "fi3.fi »:MTl
Noord-Beveland 84,0 62,0 nu
Reimerswaal 85,0 74,6 E33
sturen op hoofdlijnen zullen be-
perken. Een overweging was ver
der dat meer evenwicht moet
worden gebracht in de samen
stelling van Staten en gemeente-
raden, gezien de takenpak
ketten die beide organen heb
ben.
Een omrekening van de uitslag
van de provinciale verkiezingen
2003 geeft te zien dat behalve
D66 alle partijen die nu in de
Staten zijn vertegenwoordigd er
ook op basis van 39 zetels in zou
den zijn gekozen. CDA en PvdA
leveren in de kleinere Staten
twee zetels in; WD, SGP en
ChristenUnie één.
Lijstverbindingen
In de berekeningen van de verde
ling in de Zeeuwse Staten met
39 zetels is geen rekening gehou
den met lijstverbindingen. Bij
de vorige Statenverkiezingen,
waarbij 47 zetels waren te verde
len, leverde die verbinding de
SGP en de ChristenUnie beide
een restzetel op.
door Rinus Antonisse
GOES - Net als bij de vorige
Tweede Kamerverkiezingen was
in Zeeland sprake van een hoge
opkomst. Provinciebreed ruim
80 procent. Dat is iets meer dan
in 2003. Veere scoorde met 87,6
procent opnieuw het hoogst, op
de voet gevolgd door Kapelle
met 87,1 procent en Schou-
wen-Duiveland met 85,2 pro
cent.
Met deze opkomst is de stijgen
de belangstelling voor de Twee
de Kamerverkiezingen doorge
trokken.
Nadat in 1970 de opkomstplicht
werd afgeschaft, was sprake
van een dalende lijn, die in 2003
weer omhoog ging.
In alle gemeenten kwam giste
ren meer dan driekwart van de
kiezers naar de stembureaus.
Vlissingen zat daar als laagste
met 75,8 net boven. In zeven van
de 13 gemeenten lag de opkomst
ruim boven 80 procent.
De top-vijf van de gemeenten
met het hoogste opkomstpercen
tage was bij de Kamerverkiezin
gen in 2003: Veere, Kapelle, Rei
merswaal, Schouwen-Duive-
land en Borsele. Opmerkelijk
was dat de eerste grotere ge
meente, Middelburg, pas op
plaats acht opdook, terwijl de
gemeente met de meeste inwo
ners, Terneuzen, met net geen
driekwart van de stemmen de
laatste plaats innam.
Bij de raadsverkiezingen van af
gelopen voorjaar kwam de op
komst in geen enkele gemeente
boven 75 procent uit. Reimers
waal eindigde als eerste met
74,6 procent, gevolgd door Ka
pelle, Veere, Hulst en Terneu
zen. In drie gemeenten bleef de
opkomst onder 60 procent: Goes
(57), Terneuzen (54,6) en hekken
sluiter Vlissingen (52,2).
De eerstvolgende verkiezingen
zijn 7 maart volgend jaar voor
Provinciale Staten. Die kennen
sinds het afschaffen van de op
komstplicht traditioneel het
laagste opkomstpercentage. In
2003 kwam dat voor de pi'ovin-
cie met 51,1 uit op net iets meer
dan de helft van de stemgei-ech-
tigden. Vlissingen was toen de
allerlaagste met slechts 42,1 pro
cent; de hoogste score viel in
Veere met 63,7 procent.
