zc
I
Ook in de provincie kun je de wereld zien
TCieater in, voor en over Zeeland
25
Een Zeeuwse meid gaat op tournee
De brieven
van Pietje
oensdag 22 november 2006
Sanne Wallis
de Vries
in Terneuzen
Gonny Gaakeer (links) en Mieke De Groote in Een Zeeuwse meid foto Lex de Meester
De eerste reizende voorstel- ook een breder gegeven in: men- komen. Maatje citeert herhaal- kracht ervan is. Dat vraagt een wen elkaar ontmoeten in de be- Zeeland, maar gaat daar tegelij- inhoud en bij het Zeeuwse pu
ling van het Theaterpro- sen die uit Zeeland vertrekken, delijk uit de brieven van Pietje bepaalde interpretatie van het lofte van een vriendschap." kertijd tegenin. Ook zonder uit bliek, spreekt hun aan. Mal-
ductiehuis Zeelandia, Een maar er toch altijd naar blijven Willemse, die zijn voorzien van spel. Je ziet wat er met de perso- „Het is allemaal heel fragiel", de provincie weg te gaan kun je lems: „We hebben gezocht naar
Zeeuwse meid, gaat vrijdag in terugverlangen", zegt Mallems. een Zeeuwse klank. nages gebeurt, zonder dat het vindt ook Mallems van het stuk. inzicht krijgen in hoe de wereld iets wat qua beeldtaal beant-
De eerste reizende voorstel
ling van het Theaterpro
ductiehuis Zeelandia, Een
Zeeuwse meid, gaat vrijdag in
het dorpshuis van Scherpenisse
in première. Het is ogenschijn
lijk een stuk van eenvoud: een
bijna abstract decor omgeven
door een forse lijst en verder al
leen twee wouwen en hun dia
loog: taal, lichaamstaal en beeld
taal. Maar onderhuids woelen
de emoties.
Het uitgangspunt van Zeelandia
is dat theatermakers zelf met
een voorstel komen, maar van
wege de korte aanloopperiode
heeft het Zeeuwse productie
huis nu zelf het initiatief geno
men. Artistiek leider Alex Mal
lems gaf de aanzet, nadat hij de
ruim 130 jaar oude brieven van
de Thoolse dienstbode Pietje
Willemse had gelezen.
„Ik vond het heel mooi materi
aal, over vrouwenvriendschap
in de negentiende eeuw. Er zit
ook een breder gegeven in: men
sen die uit Zeeland vertrekken,
maar er toch altijd naar blijven
terugverlangen", zegt Mallems.
„Tegelijkertijd besefte ik dat de
brieven op zieh niet konden die
nen als toneelstuk."
Hij benaderde Nirav Christop-
he, die.eerder voor het Zeeland
Nazomerfestival de producties
Kabaal (2001) en De oranje ka-
suaris (2004) schreef. Hij maak
te er een eigentijds stuk van:
Een Zeeuwse meid, over de mo
derne vrouw Marga (een rol van
Gonny Gaakeer, wier ouders uit
Stavenisse komen) die naar Tho-
len afreist om een huis te zoeken
waar ze tot rust kan komen. Ze
bezichtigt een leegstaande wo
ning en; komt in gesprek met ei
genaresse Maatje (gespeeld door
de Vlaa!mse actrice Mieke De
Groote), die altijd in Zeeland is
blijven wonen. Tussen de twee
ontvouwt zich een aanvankelijk
moeizaam gesprek, waarbij de
vrouwen steeds nader tot elkaar
komen. Maatje citeert herhaal
delijk uit de brieven van Pietje
Willemse, die zijn voorzien van
een Zeeuwse klank.
Als regisseur is Marijke Bever
sluis aangetrokken. Ze had zich
bij Zeelandia gemeld met een
idee voor een voorstelling, dat
vooralsnog in portefeuille blijft.
„Er schijnt een Zeeuwse Bever
sluis-tak te zijn. Een oud-oom,
Martien, was dichter en heeft in
Zeeland gewoond, waar hij
NSB-burgemeester was. Hij
was dus fout in de oorlog. Zijn
broer was predikant in Zutphen
en zat tijdens de oorlog gevan
gen in Kamp Amersfoort, waar
Martien na de oorlog heen werd
gebracht. Met dat tegengestelde
verleden wil ik iets doen."
De tekst van Nirav Christophe
sprak haar gelijk aan. „Er zit
een zekere kwetsbaarheid in,
waar je voorzichtig mee moet
omgaan. Het is een heel subtiel
stuk. Als regisseur moet je rus
tig laten bovenkomen wat de
kracht ervan is. Dat vraagt een
bepaalde interpretatie van het
spel. Je ziet wat er met de perso
nages gebeurt, zonder dat het
allemaal direct wordt benoemd.
Het gaat veel over herinnerin
gen, over Zeeland, maar met een
reikwijdte die veel breder is. Ik
ben ook heel gelukkig met het
einde, met het feit dat de vrou
wen elkaar ontmoeten in de be
lofte van een vriendschap."
„Het is allemaal heel fragiel",
vindt ook Mallems van het stuk.
„Er zit heel veel achter, bijvoor
beeld de vader-dochterrelatie.
De beide vrouwen zijn daar nog
niet klaar mee. Ze moeten er
mee in het reine zien te komen.
Het stuk speelt met clichés over
Zeeland, maar gaat daar tegelij
kertijd tegenin. Ook zonder uit
de provincie weg te gaan kun je
inzicht krijgen in hoe de wereld
in elkaar steekt."
De ploeg van Een Zeeuwse meid
verblijft al sinds begin vorige
week in het dorpshuis van
Scherpenisse. Het maken van
theater op zo'n plek, dicht bij de
inhoud en bij het Zeeuwse pu
bliek, spreekt hun aan. Mal
lems: „We hebben gezocht naar
iets wat qua beeldtaal beant
woordt aan professioneel thea
ter, maar wat kan spelen op
plaatsen waar professioneel
theater doorgaans niet komt.
Rolf Bosboom
Een Zeeuwse meid gaat vrijdag in Scherpenisse
in première en wordt daarna tot eind januari -
met een onderbreking van vijf weken - nog 22
keer opgevoerd, in de hele provincie:
Do 23/11 Scherpenisse, dorpshuis Holland Huis
(try-out)
Vr 24/11 Scherpenisse, dorpshuis Holland Huis
première
Za 25/11 Heinkenszand, De Stenge
Di 28/11 Vlissingen, Arsenaaltheater
Wo 29/11 Baarland, dorpshuis The Cameronian
Do 30/11 's-Heer Hendrikskinderen, dorpshuis
Heer Hendrikhuis
Vr 1/12 Domburg, ontmoetingscentrum Schut
tershof
Za 2/12 Westkapelle, dorpshuis Westkapelle
Herrijst
Wo 6/12 Wemeldinge, dorpshuis De Wemel
Do 7/12 Rilland, dorpshuis Luctor et Emergo
Vr 8/12 Renesse, Dorpshuis Renesse
Za 9/12 Kerkwerve, dorpshuis 't Zuudènde
Ma 11/12 Nieuwerkerk, Ons Dorpshuis
Di 12/12 Goes, podium 't Beest
Di 16/1 Terneuzen, Scheldetheater
Wo 17/1 Oostburg, Ledeltheater
Do 18/1 Serooskerke (W), verenigingsgebouw
De Zandput
Vr 19/1 Hidst, cultureel centrum Den Dullaert
Za 20/1 Sluis, multifunctioneel centrum De Keu-
re
Di 23/1 Hansweert, dorpshuis Kaj Munk
Wo 24/1 Wissenkerke, zaal Onder de Toren
Do 25/1 Arnemuiden, ver.gebouiv De Ame
Za 26/1 Axel, cultureel centrum De Hal-Ie
Za 27/1 Middelburg, activiteitencentrum Dau-
wendaele
Aanvang alle voorstellingen: 20.00 uur
Kaartverkoop: zie wwiv.theaterzeelandia.nl, via
telefoonnummer 0900-3300033 of op de speel-'
dag zelf vanaf. 15.00 uur aan de zaal.
Jet Zeeland Nazomerfestival
brengt jaarlijks vier theater-
foducties op bijzondere locaties in
provincie, geconcentreerd in an-
ialve week eind augustus en be-
september. Met de omvorming
Theaterproductiehuis Zeelandia
dt de basis verbreed: naast het
lival gaat het productiehuis elk
!n twee kleinschalige voorstel
len brengen. Deze reizen door de
incie, langs vooral dorpshuizen
verenigingsgebouwen.
initiatief kwam niet direct van
Nazomerfestival zelf, maar van
landelijke Fonds voor Amateur-
rt en Podiumkunsten. „Dat wil
theater-infrastructuur in Zeeland
sterken", zegt directeur Ruud
Meijel van Zeelandia. „Het
'ds had geconstateerd dat er op
'gebied van professioneel theater
Nederland drie witte vlekken
i: Drenthe, Flevoland én Zee-
N." Het fonds en de provincie fi-
leieren Zeelandia in eerste instan-
tot en met 2008. In die periode
it het theaterproductiehuis zich
te bewijzen. „Met de reizende
oorstellingen moeten we een pu-
lok opbouwen. Het is zeker niet zo
^thetfestivalpubliek nu ook auto-
^tisch naar de dorpshuizen komt.
De Leger des Heils-pandèn in de Hoogstraat in Middelburg, het nieuwe onderko
men van Theaterproductiehuis Zeelandia. foto Lex de Meester
Een handicap is dat we nog niet
meelopen in de theaterprogram
ma's. Dat kan pas volgend seizoen."
De twee producties door het jaar ko
men wezenlijk anders tot stand dan
de festivalvoorstellingèn. „Bij het
festival zijn we als organisatie heel
erg sturend. Bij Zeelandia gaan we
juist uit van een plan van de ma
kers. Zij moeten een goed verhaal
hebben en dat in Zeeland voor een
specifiek publiek willen uitwer
ken."
Een oproepje op de website van
Theater Instituut Nederland heeft
al verheugend veel reacties opgele
verd, aldus Van Meijel. „In de thea
terwereld blijken toch veel meer
mensen een band met Zeeland te
hebben dan je zou denken."
Er liggen al meer en minder uitge
werkte plannen voor de komende
tijd. In het voorjaar van 2007 komt
er een remake van de kameropera
Kabaal van de Middelburgse compo
nist Douwe Eisenga. Het wordt een
aangepaste, langere en eigentijdsere
variant op de versie zoals die in
2001 tijdens het Nazomerfestival is
opgevoerd.
Heieen Verburg heeft een schrijfop
dracht gekregen voor een stuk over
Johan Hendrik van Dale, dat over
een jaar wordt opgevoerd. Verder
zijn er contacten met onder anderen
de uit Zeeland afkomstige regis
seurs Annechien Koerselman en Ju
dith de Rijke.
Zeelandia verhuist binnenkort van
het huidige kantoor in de binnen
stad naar de Leger des Heils-pan-
den in de Hoogstraat, eveneens in
Middelburg. „Toen ik las dat het Le
ger des Heils naar de 'reliboulevard'
zou gaan, ben ik er meteen heel bru
taal op afgestapt", zegt Van Meijel.
„Ik was direct enthousiast over hoe
het in elkaar stak en over de maat
voering."
Het kerkje wordt repetitieruimte,
met als voordeel dat er voldoende
daglicht is. In het pand ernaast is
plaats om medewerkers aan een
nieuwe voorstelling te laten over
nachten. Onder het complex zit een
grote kelder, waardoor er voldoende
ruimte is voor de kantoren van Zee
landia. Het is de bedoeling het repe
titielokaal, als het niet in gebruik is
voor eigen producties, open te stel
len voor anderen. „We hebben het al
aangeboden aan de Roosevelt Aca
demy en ook bijvoorbeeld Theater
Kwark heeft er wel belangstelling
voor." Het geheel is aangekocht
door woningcorporatie Woongoed,
die het verhuurt aan het theaterpro
ductiehuis. Ingrijpende aanpassin
gen zijn niet nodig. Het wordt al
leen wat opgefrist en geschilderd.
De overdracht heeft wat vertraging
opgelopen door allerlei formele
kwesties, maar die zijn inmiddels op
gelost. Van Meijel heeft ook geen
grote haast. „De volgende productie
is pas over een half jaar. Voor ons is
van belang dat we er in elk geval
vanaf half april kunnen repeteren."
Rolt Bosboom
Vit/ a j.. ,c sïr/ -/
r/u> er;*"/
Nirav Christophe heeft zich bij
het schrijven van Een Zeeuw
se meid mede laten inspireren
door de 53 brieven die Pietje Wil
lemse (1840-1878), een uit Tholen
afkomstige dienstbode, tussen
1861 en 1873 schreef aan Maatje
Weijler (1840-1924) in Tholen.
Tien jaar geleden kwam de corres
pondentie in het bezit van het Ge
meentearchief Schouwen-Duive-
land.
Pieternella Katharina Willemse
was een dochter van Elizabeth
Koopman en Ary Willemse, die in
de Dalemsestraat in Tholen een
grutterij had. Het huwelijk was
weinig gelukkig en in 1860 verhuis
de Ary Willemse daarom naar Am
sterdam, waar al twee dochters uit
een eerder huwelijk woonden.
Pietje Willemse ging vrijwel gelijk
tijdig aan de slag als dienstbode in
Zierikzee. In 1862 trok ook zij
naar Amsterdam, om dichter bij
haar vader en halfzussen te zijn.
Twee jaar later trouwde ze met
Jan van den Boom uit Haarlem,
waar ze gingen wonen. Samen kre
gen ze vier kinderen. Van den
Boom overleed in 1873, enkele
maanden na de geboorte van hun
jongste kind.
Ruim een jaar later huwde Pietje
de tien jaar jongere Jan Willem
van Huizen uit Haarlem. Uit het
huwelijk werden drie kinderen ge
boren. Op 15 januari 1878 over
leed Pietje, slechts 37 jaar oud.
De brieven beslaan de periode van
de scheiding van Pietjes ouders en
haar bestaan als dienstbode in Zie
rikzee tot en met het overlijden
van haar eerste echtgenoot. Ze zijn
in 2000 gebundeld en door het Ko
ninklijk Zeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen uitgegeven on
der de titel Aachtingswaardige
vriendin'. Drieënvijftig brieven
van een dienstbode uit Tholen, on
der redactie van en van een inlei
ding voorzien door Betty Blik-
man-Ruiterkamp.
eeuwser kan het bijna
niet. Theater in en voor de
provincie, met een Zeeuw
se invalshoek en gemaakt door
mensen die een band hebben met
de streek. En dat allemaal op pro
fessioneel niveau. Een Zeeuwse
meid is de eerste proeve van Thea
terproductiehuis Zeelandia buiten
het Zeeland Nazomerfestival om.
