Bouillon
bekoort meteen
PZC
Museum toont armoede immigranten
ReisMoeken
Vroege
Vogelspad
Verborgen
Frankrijk
zaterdag 11 november 2006 W17
leerzaam,
Omgeven door groene
bossen strekt het stadje
de Kluizenaar, een monnik die in Jeru
zalem is geweest en heeft gezien hoe
de christenen daar onderdrukt wor
den. Hij houdt een daverend betoog.
Godfried voelt zich aangesproken en
verkoopt zijn kasteel voor een enorm
bedrag aan het Prins-bisdom Luik. Met
het geld bekostigt hij zijn deelname als
een van de leiders aan de kruistocht die
op 15 augustus 1096 begint. Jeruzalem
wordt op 15 juli 1099 veroverd. Een
jaar later sterft Godfried, mogelijk als
gevolg van een vergiftiging.
Onneembare vesting
Wij verlaten de Archeoscope enwande-
len via de brug over-de Semois, die
Bouillon in tweeën deelt, richting het
kasteel. Het is niet moeilijk voor te stel
len dat dit een bijna onneembare ves
ting geweest moet zijn. Wie het kasteel
in wilde moest eerst een kantelbrug en
vervolgens twee ophaalbruggen over.
Tussen de twee forten die in het kas
teel te onderscheiden zijn, is er ook
nog een zware ijzeren valhek. Voor de
directe verdediging zijn er overal in
het kasteel op strategische plekken
schietgaten voorzien.
De oudste delen van het kasteel wer
den letterlijk uit de rots gehouwen. Dat
is .bijvoorbeeld nog goed te zien in de
Godfried van Bouillonzaal. Het onder
ste gedeelte van de dikke muren be
staat hier uit de oorspronkelijke rots.
Nadat Godfried het kasteel verkocht,
kende het kasteel door de eeuwen
heen verschillende eigenaars, waaron
der ook Franse en Nederlandse. De Ne
derlanders bezetten het kasteel nadat
Napoleon in 1815 in Waterloo wordt
verslagen en Bouillon voortaan onder
de Nederlanden valt. De Hollandse Ge
vangenissen, piepkleine cellen waarin
ongehoorzame soldaten werden opge
sloten, herinneren hier nog aan.
Wij dwalen verder door onderaardse
gangen en stuiten op een kerker waar
in gevangenen alleen via een schuine
pijp die in het plafond uitkomt, nog
enig daglicht konden zien. De tentoon
gestelde marteltuigen in de folterka
mer, waren waarschijnlijk ook voor
hen bedoeld.
Op het ereplein, vroeger was dit de wa
penplaats, geeft een valkenier een
show met onder meer uilen, gieren en
Bouillon in de Belgische
Ardennen zich uit langs de
oevers van de Semois.
Strategisch gelegen op een
heuvel in een bocht van de
rivier staat het Kasteel van
Bouillon. Imponerend en
beeldbepalend torent deze
burcht boven de stad uit.
itnnr BORIS PFTFRS
Globe beste reisbureau
Globe Reisburo, onderdeel van Oad, is als bes
te uit de bus gekomen in een onderzoek van
de Reisgids van de Consumentenbond naar de
kwaliteit van adviezen van reisbureaus. De
Toerkoop reisbureauketen werd nipt tweede.
Het onderzoek strekte zich uit over een perio
de van ruim een halfjaar. De afgelopen maan
den vroeg de Reisgids van de Consumenten
bond tot vijf maal toe een advies over een
steeds weer verschillende reis. In de beoorde
ling werd naast de kwaliteit van het advies
ook gelet op zaken als wachttijden, de ver
strekte informatie en de sfeer waarin het ad-
viesgesprek verliep. Voor directeur Cor van Eij-
den van Globe dubbel feest: eerder dit jaar
werd hij gekroond tot beste manager van de
reisbranche.
Als er een naam verbonden is
met Bouillon, dan is het die
van Godfried van Bouillon.
Godfried, sinds 1089 hertog
van Neder-Lotharingen, verkocht in
1096 zijn kasteel en het hertogdom
Bouillon om een van de leiders te wor
den van de eerste kruistocht. Datzelfde
kasteel, dat in de loop der eeuwen vaak
van eigenaar veranderde, zien wij nu
vanuit het centrum van Bouillon voor
ons op de heuvel liggen.
Het verhaal van Godfried van Bouillon
en de eerste kruistocht wordt verteld
in de 'Archeoscope Godeff oid de Bouil
lon'. In dit museum, ondergebracht in
een voormalig klooster van de Zusters
van het Heilig Graf, word je als bezoe
ker met behulp van video en speciale
driedimensionale effecten meer dan
duizend jaar terug in de tijd geslin-
gerd.Op een scherm maken we kennis
met Godfried van Bouillon. Gezeten
aan een rijke dis in zijn kasteel kondigt
een dienaar een monnik aan die zich
bij de poort heeft gemeld. Het is Pieter
Kajaken op de Semois.
Bouillon ligt in de zuidpunt van België, dicht tegen de Franse Grens aan.
iij: Veel informatie is te verkrijgen bij het Maison de Tourisme du Pays de Bouillon
aan de Quai des Saulx 12 in het centrum van Bouillon www.bouillon-touris-
me.be
Bij het Maison de Toerisme is een wandelkaart voor de omgeving te koop.
Het kasteel is elke dag open vanaf 10.00 uur. In januari, februari en december vanaf
13.00 uur. De entree is 5,20 euro voor volwassene en 3,50 euro voor kinderen van
6-12 jaar oud. Vanaf maart zijn er weer roofvogelshows.
De Archeoscoop is van maart t/m november dinsdag t/m zondag geopend vanaf
10.00 uur. In januari alleen in de schoolvakanties. In februari en december gaat de kas
sa door de week pas om 13 00 uur open Tickets voor volwassen 5,95 euro en voor kin
deren 4,80 euro.
Het is al weer drie jaar geleden dat het Vara-ra-
dioprogramma 'Vroege Vogels' 25 jaar be
stond, toch kwam er dit jaar alsnog een jubi
leumcadeautje op de markt: het Vroege Vogels
pad, ofte
wel wande-
len langs de
nulmeter-
tien namur- VOGELSPAD
enmilieuor-
niet.
De nulme-
denkbeeldi- SaaiqHjpIggggggg
in twee helf
ten verdeelt: datgene wat onder en datgene
wat boven de zeespiegel ligt. Een hoogtelijn
zonder hoogteverschillen. De lijn - en dus ook
de te belopen route - begint bij het Zwin (beter:
bij het plaatsje Retranchement) en eindigt met
een wadlooptocht van Lauwersoog naar Schier
monnikoog. Deze laatste toch wordt echter
niet beschreven, de samenstellers verwijzen
daarvoor door naar diverse wadlooporganisa-
ties - die overigens niet genoemd worden.
Het lange afstandspad van ruim 630 kilometer
voert de lezer/wandelaar door prachtige land
schappen waar, hoe kan het anders, het water
centraal staat. Zoals Oosterschelde, Biesbosch,
Kinderdijk, Hollandse Waterlinie, Oostvaar-
dersplassen, Wieden Weerribben, Friese ter
pen en de Waddenzee..Om ook de niet-ervaren
wandelaar te kunnen bedienen worden rond 8
hoogtepunten van de nulmeterlijn dagtochten
beschreven.
Maar 't meest bijzondere aan dit boek zijn toch
wel de talrijke ditjes en datjes die ons spelen
derwijs worden toegestopt. Je komt van alles
te weet over het ontstaan van ons land, de stij
ging van de zeespiegel, bodemdalingen en be
dreigingen: 'Nederland houdt ooit op te be
staan'.
Het vroege Vogelspad, ontdek de nulmeterlijn, door
Alphons van Winden en Keesjan van den Herik. Uit
gave van Elmar, 191 blz., 12,90 euro, ISBN
90-389-1704-X, www.uitqevereiielmar.nl
Ook zo'n bijzonder boek is 'Verborgen Frank
rijk, een zoektocht naar geheime geschiede
nis'. 'Een boek dat verder gaat waar de Da Vin
ei code op
houdt', grapt
de kaft ons
toe. Flauw,
want het
boek, al is
het nog zo in
teressant en
Als de Europese immigranten
rond 1900 eenmaal New York had
den bereikt, belandden ze in
krappe appartementjes, waar het
leven ongezond en zwaar was.
Een van die huurkazernes is nu
een museum.
door ASING WALTHAUS I
Het Tenement Museum is zo'n apparte
mentengebouw met huurwoninlcjes,
waar, in de tijd dat Henry Clay Frick,
Vermeers en Rembrandts, uit Europa
liet opsturen, de arme immigranten be
landden, als ze eenmaal op Amerikaan
se bodem waren toegelaten. Dat waren
er nogal wat: in de hoogtijdagen van
1907 kwamen er 11.000 mensen per
dag New York en het reusachtige land
erachter binnen.
Velen gingen direct naar de Lower East
Side, begin vorige eeuw een van de
meest dichtbevolkte plekken ter we
reld. Lange tijd was het een achter
buurt en nog steeds is ongeveer een
kwart van de inwoners van deze wijk
werkloos. Het is zo'n wijk van hoge,
bakstenen huizen met de brandtrap
pen aan de voorkant. In Nederland zou
dat ondenkbaar zijn, maar het is een ty
pisch New Yorks gezicht, datje het au
tomatisch mooi vindt.
Zo'n gebouw is ook Orchard Street 97,
waar het Tenement Museum gehuis-
vest is. Rondleidingen gaan hier, omdat
bet allemaal zo nauw is, in kleine groep
jes, De bezoekers zijn meest Amerika
nen, en ze vertellen waar ze vandaan
komen. Dat wil zeggen, uit welke staat,
maar ook uit welk Europees land hun
voorouders ooit vertrokken. Rusland.
Italië. Hongarije. Duitsland. Het maakt
de emigrantenoorsprong van dit land
volkomen duidelijk. Ilc zeg dat ilc uit Ne-
Newyorker achterbuurtstraat rond 1890.
derland kom. 'Aha!', zegt de rondleid-
ster. 'Jullie waren hier het allereerst.'
Dit was in de zeventiende eeuw im
mers allemaal Nieuw Amsterdam.'
Bedompt
Vier appartementen per verdieping:
dat is niet veel ruimte. Een bedompt
slaapkamertje, een keuken met tafel,
een woonkamer, waar de enige ramen
zijn. Zo is het appartement van de Prui
sische familie Gumpertz, het eerste dat
we te zien krijgen. Ze woonden hier
voor er gaslicht kwam. 's Winters sliep
iedereen in de keuken, waar de kachel
stond, 's zomers sliepen bewoners
meestal op de daken, omdat het binnen
niet te harden was.
Het leven was zwaar voor de Gumpertz,
vooral nadat de heer des huizes moeder
met drie dochters had achtergelaten.
Foto Jacob Riis
'Ik wil dat jullie je in haar verplaatsen',
zegt de rondleidster. 'Wat zou je doen
om de kost te verdienen?' Er waren
geen sociale vangnetten, beschrijft ze,
hooguit liefdadigheidsorganisaties
waar mensen na een uitgebreide keu
ring kolen of voedsel konden krijgen.
We raden het niet. Mevrouw Gumpertz
ging jurken naaien van stof die mensen
haar brachten. Verdiende ze 3 dollar
per jurk mee, de huur van het apparte
ment was 12 dollar.
Later krijgt ze een kleine erfenis uit
haar vaderland. Wat zou ze daarmee
hebben gedaan, vraagt de rondleidster.
'Verhuizen', zeggen de bezoekers haast
tegelijk. Dat heeft iedereen goed.
New York werd een van de rijkste ste
den van de wereld en de inwoners be
gonnen zich te bekommeren om onge
zonde armenwijken zoals deze, waar
Een blik in Orchard Street (links) waar het museum is, in een nu hippe wijk van New York. Foto GPD
elk jaar achtduizend mensen aan de te
ring stierven. Op elke verdieping moest
een wc komen, in elke keuken een
kraan en elk vertrek moest een raam
hebben, ook al was dat tussen twee ver
trekken in.
Zo is het in het appartement van de fa
milie Baldizzi uit Palermo, die hier van
af 1928 woonde. Vader Baldizzi was kas
tenmaker, moeder hep de hele dag het
huis te poetsen. Dat vertelt hun doch
ter, op een cd die ze hier afspelen.
Sinds het een museum is, is die dochter
zelf ook wel eens wezen poetsen. Haar
moeder zou zich in haar graf om
draaien als ze wist dat er toeristen in
haar huis rondlopen terwijl het een
bende is.
Woningwetten
In 1935 kwamen er nieuwe woningwet
ten. Er moesten vuurbestendige brand
trappen komen, en elk appartement
kreeg een eigen wc. De Verenigde Sta
ten zaten middenin een reusachtige de
pressie, de huiseigenaars hadden geen
zin in die investeringen. Dus gooiden
ze iedereen eruit, alleen de winkels ble
ven ze verhuren. Zo bleef het pand leeg
staan, en omdat de Lower East Side lan
ge tijd niet de beste buurt was, was er
ook geen belangstelling voor. Tot een
groep historici het in 1988 terugvond,
bouwvallig, maar bijna helemaal in
tact.
Het had ook anders gekund, vertelt de
rondleidster. Het huis hiernaast ziet er
van buiten net zo uit, maar dat is gemo
derniseerd en daar gaan deze apparte
menten weg voor zo'n 2000 dollar per
maand.
www.tenement.orq
heeft niets,
maar dan
ook niets
met Da Vinei.
Al komen in
dit boek ver
wante zaken
aan de orde:
kruistoch
ten, Tempe
liers, Katha
ren etcetera.
Je moet een
hele echte
liefhebber zijn, van bij voorbeeld religieuze ge
schiedenis, wil dit boek je kunnen bekoren.
Tweemaal veertien dagen heb je nodig om al
die verborgen en mystieke plekjes in een stuk
je Noord- en een stukje Zuid-Frankrijk te kun
nen ontmaskeren. Maar dan openbaren plaat
sen als Reims, Troyes, Narbonne, Avignon, Car
cassonne, Toulouse en Chartres een geheel ei
gen achtergrond. Anders dan in de traditionele
reisgids staat vermeld. 'Overal liggen lagen
van betekenis verborgen', schrijven de au
teurs, 'Het ligt er maar aan hoe je kijkt. Maar
wie niet kijkt, ziet helemaal niets.' Snel iets op
zoeken in dit boek lukt helaas niet; daarvoor is
de index veel en veel te summier.
een jonge condor. Een dapper jongetje
uit het publiek krijgt een pan op zijn
hoofd en een leren handschoen aan,
waarna een valk een stukje vlees uit
zijn hand pikt.
Kajakken
Naast een boeiende geschiedenis is er
in Bouillon de natuur waar het goed
wandelen, fietsen en spelevaren is. Wij
kiezen voor een kajalctocht over de Se
mois en stappen net buiten het cen
trum van Bouillon in een tweeper
soons kajak voor een tocht van 15 kilo
meter stroomafwaarts naar Poupehan.
Het is nog vroeg in het seizoen en het
heeft in de voorafgaande dagen veel ge
regend waardoor de rivier sneller
stroomt dan normaal.
Uiteindelijk doen we slechts twee uur
over een tocht die normaal zo'n vijf
uur duurt.
Bij het eindpunt heeft de verhuurder
een frietkraam gezet zodat er even
tueel eerst nog iets gegeten kan wor-
Bouillon omge
ven door groene
bossen.
Foto's Maison de j
Tourisme du pays
de Bouillon
NEDERLAND
ebaMRIJK
den, alvorens met een busje terug naar
Bouillon te worden gebracht. Wij be
dwingen ons nog even om straks in
Bouillon te kunnen genieten een stevi
ge maaltijd vergezeld van een van de
stevige biertjes van de lokale artisanale
brouwerij Brasserie de Bouillon.
1
