Vet cool: een hekkie in je bekkie
Zo zo, jouw kind zit in de gevangenis!
/.//«.balans
Donderdag 9 november 2006
Zo'n veertig jaar geleden liep je
te kijk met een beugel in je
mond. Had je hazentanden met
dank aan jarenlang duimzuigen
of kon je moeiteloos een pot
lood tussen je voortanden par
keren? Nou en! Maar tegen
woordig wemelt het van de
beugelbekkies en niemand die
zich daaraan stoort. Vanwaar al
die staalkaakjes? We vroegen
het aan de orthodontist.
Heb jij een beugel, of krijg je er binnenkort
een? Dan ben je in goed gezelschap! De ene
na de andere beroemdheid laat zich namelijk
een hightech beugel aanmeten. Madonna had er een,
want ze liep met een flinke kier tussen haar voortan
den en die paste niet bij haar sexy imago.
Tenniskanon Serena Williams had maar liefst acht jaar
een beugel, omdat ze tot haar veertiende verslaafd
was aan haar speen. En ook mensen met een konink
lijke achtergrond hebben zo hun gebitsproblemen: de
Britse Prins Harry heeft een jaar of twee slotjes nodig
gehad. Niet dat hij daarmee zat: het leverde hem sta
pels fanmail op van tienermeisjes, die die slotjes wel
vet vonden. Geen mens hoeft zich dus nog te scha
men voor zijn ijzerkanis. Integendeel, met een
schroothoop ben je cool.
Oermens
Dat was ooit wel anders: kinderen met een fietsenrek
werden vaak gepest. En aangezien de ouderwetse
modellen niet muurvast op het gebit werden
bevestigd, was het dus wel heel verleidelijk om ze zo
vaak als maar kon uit je mond te halen. Zo kwam er
van gebitscorrectie natuurlijk niet veel terecht. Maar
wat is nu de oorzaak van scheve tanden en kiezen?
Daarvoor gaan we terug naar de oertijd. De oermens
had brede, krachtige kaken met genoeg ruimte voor
alle tanden en kiezen. Hij at bovendien vrij grof voed
sel, waar wel eens wat zand of een steentje tussen zat.
Dat veroorzaakte forse slijtage, maar creëerde tegelij
kertijd ruimte voor de rest van zijn gebit. Maar het
voedingspatroon van - vooral de Westerse - mens ver
anderde. We gingen steeds verfijnder voedsel eten en
na verloop van eeuwen werden de kaken alsmaar
smaller en kreeg het gebit steeds minder ruimte. Die
ontwikkeling zet zich nog steeds voort; over een paar
duizend jaar zal de mens waarschijnlijk minder gebits
elementen hebben dan nu. Hoe dan ook, die tweeën
dertig stuks van tegenwoordig moeten we voorlopig
nog even zien kwijt te raken in onze smalle kaken. Dat
lukt niet altijd en daarom is het beroep van orthodon
tist de laatste jaren met stip gestegen in de
Specialisten Top Tien.
Sleutelen
Vincent Gavel is zo'n specialist. Hij werkt behalve in
zijn praktijk in Gent ook anderhalve dag per week in
gezondheidscentrum De Pijlers in Goes. Vincent
houdt van zijn vak. "Het is een heel mooie combinatie
van 'sleutelen' en werken met mensen. Het geeft me
veel voldoening als de cliënt gelukkig is met zijn 'nieu
we' gebit. Met een mooi, recht gebit voel je je toch
zelfverzekerder. Een rommelig gebit is tegenwoordig
echt een sociale handicap. Maar orthodontie is er niet
alleen voor het mooie. Het voorkomt ook functionele
problemen waar op latere leeftijd vaak niet veel meer
aan te doen is." Tot de jaren '70 van de afgelopen
eeuw bracht de gemiddelde Nederlander pas een
bezoek aan de tandarts als hij flink pijn had. De boos
doener was vaak niet meer te redden en werd getrok
ken. Jammer, maar tegelijkertijd ontstond er wel extra
ruimte voor de overige tanden en kiezen. Toen kwa
men de tandpasta's met fluor op de markt. Die voor
kwamen veel ellende, maar leverden ook een nieuw
probleem op: door de wanverhouding tussen de
grootte van de kaken, de grootte van de tanden en
hun aantal ontstond krapte in de kaken, met als
gevolg scheve gebitten. De opmars van de orthodon
tie kon beginnen.
Beugelevolutie
Dertig jaar geleden zaten beugels vrij eenvoudig in
elkaar, met een plaatje voor tegen het gehemelte en
een draad rond de tanden. We zeiden het al, die
waren geen succes. Er werden nieuwe oplossingen
bedacht, comfortabeler, efficiënter en preciezer. Op
een dag was daar de vaste beugel met de slotjes.
Die doet heel goed en snel zijn werk, onder andere
omdat hij niet uit de mond kan worden genomen.
Een nadeel van de slotjesbeugel is dat de cliënt min-
stens een keer per maand 'naar de ortho' moet,
soms wel twee jaar lang. "Dat komt doordat de
draad die langs alle slotjes loopt maar een tijdelijke
trekkracht heeft. En zonder trekkracht kun je de
stand van de tanden nu eenmaal niet corrigeren",
legt Vincent uit. "Soms willen we trouwens maar een
korte, dan weer langere tijd aan de tanden trekken.
We houden het dus allemaal goed bij, voor zoveel
mogelijk resultaat in zo min mogelijk tijd." Een gebit
corrigeren is een ingewikkeld proces en geen
kwestie van 'even een tandje rechtzetten', vertelt
Vincent. "Het hele gebit én de kaken zijn erbij
betrokken. Besteed je aan een van beide niet
genoeg aandacht, dan ben je binnen de kortste
keren terug bij af. Daarom duurt de behandeling
vaak ook zo lang. Maar de ontwikkelingen gaan snel.
Er is alweer een nieuw type beugel in de maak, dat
in de kaak wordt vastgeschroefd en nog sneller zijn
werk doet. Het zal voornamelijk de buitenboordbeu
gels vervangen, meestal modelletjes die niet al te
aantrekkelijk worden gevonden. De medewerking
van de patiënt is hierbij minder bepalend en dat
scheelt al gauw een paar maanden."
/.//«.balans
Donderdag 9 november 2006
ImÉ
!«ll
j
De familie Flodder worden ze genoemd. Of schorem.
Makkelijk verkregen titels, gebaseerd op vooroordelen en halve waarheden.
"Zo zag een buurvrouw mij een tijdlang 's morgens thuiskomen.
Al gauw ging de roddel: 'Ze zit de hele nacht in de kroeg'. Maar het echte verhaal was,
dat ik van vijf tot acht schoonmaakwerk deed."
Aan het woord is Franka, 43 jaar, moeder van
vier kinderen. Het gaat allesbehalve goed in
haar gezin, haar omgeving merkt dat ook. De
politie staat wel eens voor de deur en verschillende
hulpverleningsinstanties komen er over de vloer. "Die
veelbetekenende blikken en opmerkingen in je buurt
maken je niet alleen moe, maar ook heel verdrietig."
Ondanks dat verdriet, zijn er in haar ogen pretlichtjes
te zien. Die verraden dat Franka van oorsprong een
vrolijke, positieve vrouw is. Alleen bij haar verhaal
over haar verleden doven de lichtjes flink. Ze heeft als
kind geen enkele basis meegekregen. Na haar twaalf
de verdwijnen zelfs alle waarden en normen als zij van
haar moeder na schooltijd mannen moet vermaken.
Op die manier brengt ze brood op de plank voor het
hele gezin.
Met deze negatieve ervaringen stapt Franka op haar
21e in een grillig huwelijk. "In het begin ging het nog
wel, maar toen er kinderen kwamen, vielen er klap
pen." Het vervolg is dat zij en haar kinderen een leven
leiden waar menig hulpverlener zich op stuk bijt.
Vooral het derde kind, Lisa, heeft een complex karak
ter waar tot op de dag van vandaag geen protocol op
kan worden losgelaten.
Doelwit
In 1993 vlucht Franka met haar kinderen van Noord-
Holland naar Zeeland. Lisa is dan ruim twee jaar. "Een
vrolijke peuter die veel lachte en zich goed ontwikkel
de", vertelt Franka, nu weer met vrolijke ogen. Maar
vanaf groep 2 zien leerkrachten dat Lisa geen
'standaardkind' is en binnen enkele jaren volgt de dia
gnose: ADHD, hechtingsstoornis, labiel en bordeline-
trekken. Voor geen enkele ouder een eenvoudige
boodschap. Tel Franka's heftige achtergrond bij de
stoornissen van Lisa op en het leed is niet te overzien.
Lisa glijdt jaar na jaar af. Ze is buiten het gezinsleven
vaak het doelwit van pesterijen. "Na schooltijd wordt
ze regelmatig bont en blauw geslagen, buiten het
gezichtsveld van volwassenen", betreurt Franka. Maar
ook binnen het gezin is Lisa regelmatig de pineut.
Moeder, broer en zus reageren hun eigen frustraties
op haar af. "Je kunt het kind niet de schuld geven,
maar Lisa kan je met haar gedrag net over het randje
helpen. Niet goed, ik weet het, maar het gebeurt."
Het pleit voor Franka dat ze dit durft toe te geven. Je
kind geen veilige basis kunnen bieden, daar rust een
enorm taboe op.
Respect
Franka trekt zelf aan de bel voor hulp. Samen met
Bureau Jeugdzorg werkt het gezin aan een betere
situatie. Meer structuur, respect voor elkaar en boven
al: respect voor de ouder. Want Franka weet heel
goed waar de schoen wringt. "Wat ik als kind heb
meegemaakt, wil ik mijn eigen kinderen absoluut niet
aandoen." Ze houdt dit zo stellig voor ogen, dat haar
kinderen alles krijgen wat in haar vermogen ligt. Ze
hoeven niets te doen, ze mogen bijna alles! Een gren
zeloze opvoeding is het resultaat. "Er zijn nagenoeg
geen regels. Niet ik, maar de kinderen zijn hier de
baas", geeft ze toe en wacht bijna uitdagend op een
belerende reactie.
Hulpverleners doen hun best. Met de één klikt het
beter dan met de ander en de één 'scoort' meer resul
taat dan de ander. Franka blijft openstaan voor iedere
vorm van hulp. Gezinsvoogd Kees van der Vliet
bewondert dat in haar: "Het is een heel bijzondere
vrouw. Met haar verleden en alle ellende die ze samen
met haar kinderen heeft meegemaakt, vind ik het
knap dat ze haar best blijft doen. Ze kent haar beper
kingen en leert er zo goed en zo kwaad mee omgaan,
met een nooit aflatende positieve energie. Dat is
bewonderenswaardig."
Franka doet haar best om haar gezin op de rails te
krijgen en te houden. Maar als Lisa net dertien is, ge-
'Niet ik, maar de kinderen
zijn hier de baas'
