Vogel moet weer
zelf op de uitkijk
Stevense trouwde in 1961 in het Thoolse stadhuis
20
Wat hoor ik noe toch
ginter achter de haogte?
r<&SKr%
fa
Nieuwe raadkaart
dinsdag 31 oktober 2006
De grutto is een bedreigde weidevogel. Pogingen de weidevogels door het plaatsen van nestbeschermers te beschermen, blijken soms averechts te werken.
Het ministerie van LNV
heeft besloten om het
plaatsen van nestbescher
mers boven nesten van wei
devogels niet langer te subsi
diëren. Bestaande overeen
komsten met grondgebrui
kers blijven vooralsnog van
kracht, maar er worden
geen nieuwe overeenkom
sten afgesloten. Voor het be
houd van weidevogels zijn
er andere maatregelen die
meer effect sorteren. In som
mige gevallen werkt het
plaatsen van nestbescher
mers zelfs averechts, zo is
uit onderzoek gebleken.
Zo'n twintig jaar geleden is
op de terreinen van Plet
Zeeuwse Landschap een uitge
breid onderzoek gedaan naar de
overlevingskans van weidevogel
nesten bij verschillende omstan
digheden. Er zijn in de praktijk
twee dominante oorzaken waar
door weidevogellegsels verloren
gaan, namelijk vertrapping
door weidend vee en predatie
(nestroof) door vogels en zoog
dieren. Welke van die twee oor
zaken het meeste gewicht in de
schaal legt, is afhankelijk van
de plaatselijke situatie.
Het plaatsen van nestbeschei-
mers is bedoeld om vertrapping
van nesten door vee tegen te
gaan. Boven het nest wordt een
met prikkeldraad omwonden,
betonijzeren constructie neerge
zet. Het vee in de wei loopt daar
door om het nest heen. Daarmee
wordt één van de belangrijkste
verliesoorzaken geëlimineerd.
Er kleeft aan het plaatsen van
nestbeschermers echter ook een
belangrijk nadeel. De nesten val
len van heinde en verre op en
dat maakt ze tot een makkelijke
prooi voor roofdieren.
Voor de situatie in'de natuurge
bieden was al snel duidelijk dat
de voordelen van nestbescher
ming niet opwegen tegen de na
delen. De predatie van nesten
nam zo sterk toe dat de vogels
mét nestbeschermer per saldo
minder kans hadden op succes
volle voortplanting, dan die zón
der nestbeschermer. Nestbe
schermers bleken door kraaien,
hermelijnen en andere rovers ge
bruikt te worden als wegwijzer
voor het gemakkelijk opsporen
van prooi.
De vertrapping van legsels is in
de meeste natuurgebieden niet
zo'n zwaar punt. Normaliter
worden weilanden in natuurge-
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
bieden niet bemest en dat houdt
in dat er veel minder vee loopt
dan in gewoon boerenweiland.
Ook zonder nestbeschermers is
het risico op vertrapping van
het legsel tamelijk klein. Inmid
dels heeft onderzoek uitgewe
zen dat ook in weiland dat ge
woon in gebruik is bij de boer
nestbescherming weinig effec
tief is ofwel averechts werkt.
Dat lijkt een wel erg zure conclu
sie voor degenen die veel vrije
tijd opgeofferd hebben om een
steentje bij te dragen aan de be
scherming van weidevogelleg
sels. Het is echter te kort door
de bocht om te concluderen dat
dat allemaal zinloos geweest is.
In veel gebieden - zeker ook in
Zeeland - is het aantal predato-
ren sterk toegenomen en boven
dien is er ook bij roofvijanden
sprake van een leerproces. Naar
mate het gebruik van nestbe
schermers meer toegepast
wordt, weten meer roofvijanden
dat ze een gemakkelijke buit vin
foto Chiel Jacobusse
den onder de nestbeschermers.
Het kan met andere woorden
best zo zijn dat in het verleden
nestbescherming veel betere re
sultaten opleverde, maar dat de
methode nu niet langer werkt.
Wat nu is aangetoond is dat
voor de huidige situatie nestbe
scherming geen wezenlijke bij
drage oplevert voor het behoud
van onze weidevogels. En echt
verrassend is dat nu ook weer
niet. Al in de begindagen van
het natuurbeheer gold als uit
gangspunt dat bescherming van
planten en dieren het meest ef
fectief is door het biotoop van
een soort te beschermen. Wat
dat laatste betreft kan het ook
in natuurgebieden nog wel eens
fout gaan. Op van nature arme
grond kan door het achterwege
laten van bemesting op den
duur het aantal bodemdieren
als regenwormen en emelten der
mate afnemen dat er te weinig
voedsel voor weidevogels te vin
den is. Gelukkig speelt dat pro
bleem op de voedselrijke Zeeuw
se kleigronden zelden of nooit.
Feit is echter dat goed weidevo
gelbeheer een kwestie blijft van
balanceren op het randje. Weide
vogels gedijen het best bij het
boerenbeheer van pakweg hon
derd jaar geleden. Maar het is
én voor de boer, én voor de na
tuurbeheerder een onmogelijke
opgave om dat in alle opzichten
te evenaren.
Chiel Jacobusse
De dialecten van Goeree-
Overflakkee worden tot de
Zeeuwse gerekend. Vaak wor
den ze getypeerd als de taal 'uut
't land van d'age bamen'. Daar
mee verwijst men naar de type
rende klank van de Nederlandse
oo. Pau Heerschap is één van de
weinige dialectsprekers op Goe-
ree-Overflakkee die bewust in
dialect optreedt met een verha-
lenprogramma. Onlangs kwam
zijn derde cd uit met als titel
Vanachter de haogten.
Op de cd zijn korte verhalen op
genomen die uitstekend worden
verteld en omlijst worden met
pianomuziek van Piet Westhoe
ve. De eenvoudige, uit het leven
gegrepen, verhalen worden dooi
de muziek uitgetild boven het
alledaagse. De stem van Heer
schap en een perfecte timing
doen de rest.
Bijzonder is ook dat Heerschap
de luisteraar meeneemt op reis
naar de Griekse eilanden en
even laat proeven aan de majes
tueuze, maar vergankelijke mo
numenten uit de Griekse tijd.
Het dialect dat zo vaak wordt
gebruikt voor het boertige en
het platte wordt op deze wijze
opgewaardeerd naar een taal
die net zo geschikt is voor thea
ter als welk andere taal dan
ook.
De humor is ingebakken en tal
van verhalen beluister je met
een glimlach op het gezicht. La
chen moest ik om het slot van
het verhaal over zijn eigen ver
telkunst als onderwijzer op de
lagere school.
De daegen dêêrvoor hao 'k
de kracht van Simson al e'eta-
leerd: Ik hao 'n de poortdeuren
van Gath op 'n heuvel laete lèg-
ge in 'n mit stik van 'n ezelskae-
ke al 'n meute Filistijnen dóód
laete slöö. Noe liejt 'k 'n mit z'n
hööd mit lange lokken, wêêr ei-
gelek z'n kracht in zat, in de
schóót van Delilah slaepe. Heur
spelende mit z'n haer. Vlakbie
op de grond lag 't 'r 'n scherp
scheermes. Ze hao 't al 'n paer
kêêr op'enome in wêêr weig'
eleid. De kinders gienge steeds
meer voorover zitte van de span-
nieng. Sommige hao d'r mond
zelfs ope in grööte aogen. Op 'n
gegeve mement docht 'k: noe 's
't wel genoeg eweest. Ik zei:
„Plotseling nam ze een lok,
greep naar het mes en met één
haal sneed ze hem af.Keesie
Noordhoek kon 't mêêr houwe
in schrêêuwende deur dé klasse:
„Rotwuuf!"
De poëtische verteltrant komt
sterk naar voren in de korte im
pressie 'De muziek'.
Tegenwoordeg hóór ie dat zóó
niej mêêr. Meschien beurt 't
toch nog wel, dat d'r zóó mar op
zóó 'n wèrme zeumeraevend,
zónger wind, temend bute op z'n
hoorn te spelene zit.
Ik weet nog goewd da 'k 't voor
't êêrst hóörende. In ik vroog:
Wat hóór ik noe toch ginter
achter de haogte?" In moewder
zei: „Da 's iemend van de mu
ziek." In ik woe aok wel van de
muziek weze. Tegenivoordeg
hóór ie dat zóó niej mêêr, zóö'n
melodie van 'n onbestemd ver-
Meschien is die omme'ekomme
in 't geknetter in geraes van de
zen tied.
Graeg zou 7c 't nog êên kêêr wil
le hööre op zóó 'n wèrme zeume
raevend, zonger wind:
dat klaegende, weemoewdege,
wat mistege geluud, wêêrvanje
êêrst droeveg woordt, mar dan
wêêr blieje.
Mooi is ook het verhaal over
zijn poging tot het opzetten en
verzamelen van vlinders.
In toe hao 'k op 'n kêêr 'n
grööte nachtuul evange, mit
zóö'n dik lief.
In 'n boekie hao 'k ezieje dat 'n
grööten bêêr was. In 'n sjempot
mit 'n bêê'ie ether d'r in hao 'k
'n omme'ebrocht, docht ik. Mit
'n grööte spelle hao 'k 'n op'
eprïkt in 'n geultie op 'n stikkie
zochtboord in met cellofaamst-
raokies z'n vleugels vast'ezet,
zöödat 'n op kon stieve.
D'n aoren dag, twêê nichies hao
'k d'r bie er ope, zou 'k 'n losmae-
ke. Ik zou 's wat laete kieke. De
straokies d'r of in de spelle d'r
uut'etrokke. ik lei de vlinder
even neer.
D'r klonk inêêns wat gesnor in
even laeter vloog 'n weig, de
spelle nog in z'n lief.
Ontzet keke m'n 'n achteran.
Dêêrnae hè 'k gêên vlinder mêêr
an'erocht. Niejt alles in 't leven
is 'n idylle.
Engel Reinhoudt
De cd 'Vanachter de haogten' is
in eigen beheer uitgegeven en
kan worden besteld bij Pau
Heerschap zelf (0187-682425).
Agenda:
Zondag 5 november maakt Pau
Heerschap deel uit van het gezel
schap van dichters, zangers en
vertellers, dat optreedt in Mid
delburg tussen 13.00 en 16.30
uur in De Vergenoeging, Gort
straat 30.
Op 2 november is er een Zeeuw
se avond in De Mythe in Goes
met Ambras en de Lamaketta's.
Deze avond wordt herhaald op
4 november in de Stadsschouw
burg van Middelburg. Aanvang
20.00 uur.
Op zaterdag'4 november treedt
Jan Gunter op in 't Kerkje van
Ellesdiek bij de opening van
zijn expositie van tekeningen
van Zeeuwse landschappen en
schilderijen. Aanvang 14.30
De heer C. J. Kot uit Tholen
heeft een aantal fotoboek
jes gemaakt met oude afbeeldin
gen van Tholen. Daarom komt
de raadkaart van vorige week
hem bekend voor. „De foto is ge
maakt vóór 1914 op de Markt in
Tholen", schrijft hij.
Links op de foto is de pastorie
van de rooms-katholieke kerk
te zien. „De kerk staat trou
wens ook aan de Markt", weet
Kot. „Naast de pastorie is het
logement en uitspanning De
Steer. De familie Nuyten was
eigenaar ervan. Daarnaast is
een hek dat toegang biedt tot de
enorme tuin van de familie
Andriessen. Deze tuin liep door
tot in de Hoogstraat. Omstreeks
1914-1915 is het hek wegge
haald en is het koetshuis afge
broken." Op die plaats zijn in
1916 twee huizen gebouwd,
Markt nummer 13 en Markt 15.
Gedeeltelijk is te zien dat er
naast deze 'nieuwbouw' nog en
kele herenhuizen staan. Kot:
„Achter de tuin ziet u de toren
van het monumentale stadhuis
van Tholen."
Oudste klokje
C. Bliek uit Vlissingen geeft aan
dat de foto is gemaakt in 'het
mooie stadje Tholen'. Van het
plein op de voorgrond - de
Markt dus - weet ze niets. „Ik
herken op de achtergrond het
vijftiende eeuwse stadhuis. In
in neo-gotische stijl gebouwde,
kerk in gebruik genomen."
Voordat het huis links als pasto
rie in gebruik werd genomen,
woonde er een schepen (wethou
der) van de stad, een zekere
Snoek. Links van de pastorie
(niet zichtbaar op de kaart),
was de tapijten- en karpetten-
handel van de firma Geluk ge
vestigd. Vroegere bewoners van
het huis van mevrouw Andries
sen waren de dames Waghto en
notaris Van de Velde. Aan het
stadhuis bewaart Stevense een
dierbare herinnering: hij trouw
de er in 1961.
M. J. Verkerke uit Oost-Sou
burg heeft zich verdiept in het
hek naast uitspanning De Steer.
„Het gaf toegang tot de uitweg
van het stadhuis en die uitweg
had een bepaalde functie." Ver
kerke citeert uit het boek De te
genwoordige Staat van Zeeland
van Isaak Tirion uit 1753. „On
der de Openbaare Gebouwen
van Tholen geeven wy den
Voorrang aan 't Stadhuis. Dit is
een oud en niet onaanzienlyk
Gebouw van witten Arduin
steen. Het staat op de Hoog
straat alwaar voor hetzelve een
klein vierkant Plein is, eertuyds
de Beurs genaamd. Men plagt
er weleer agter uit te gaan door
een gang, naar een plaats op de
Groote Markt, alwaar toen de
Misdaadigers wegens den
Geregte openlyk gestraft wer
den.
de slanke toren hangt het caril
lon gegoten door Michael Bur-
gerhuys. Tot het carillon be
hoort ook het oudste klokje van
Nederland."
Deze inzender gaat verder in op
het stadhuis, dat een rococobor-
des uit 1758 heeft. „Het stadje
Tholen behoorde tot 1795 tot
één van de zeven (later zes)
stemhebbende steden in de Sta
ten van Zeeland. Zodoende had
den de bestuurders van Tholen
(de naam herinnert aan de tol
over de Eendracht) veel in
vloed."
Ook C. F. Stevense uit Middel
burg maakt melding van de
vroegere glorie van de stad, die
al omstreeks 1220 ontstond
door bedijking van de Vijftien
honderd gemetenpolder. „In
1366 verleende de heer van Tho
len, Jan van Blois, uitgebreide
privileges aan het dorpje. Die
werden als stadsrechten be
schouwd, zodat Tholen vanaf
die tijd als stad kan worden aan
gemerkt."
Stevense schat in dat de foto
omstreeks 1905 werd genomen.
Hij meldt dat de Markt ook wel
Korenmarkt werd genoemd.
„Deze in 1378 aangelegde
Markt was van groot belang,
omdat er een vrije jaarmarkt
werd gehouden en graan- en
veemarkten. Niet te zien op de
foto stond ook de Waalse kerk,
die in 1818 werd verbouwd
voor de rooms-katholieke ere
dienst. Deze kerk werd in feite
al sinds 1795 gebruikt door de
katholieken. Na afbraak werd
in 1900 een nieuwe, onder archi
tectuur van P. Snel uit Hoorn,
Ook deze week staat een stadsafbeelding op
de nieuwe raadkaart uit de collectie van
Hans Lindenbergh (ook komende weken is dat
het geval). De vraag is: om welke stad gaat het en
welke plek staat er op de foto? Nadere bijzonder
heden over de situatie toen en nu zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
4 november worden gezonden naar: Redactie
PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes;
fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl. Onder
de inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
Tegenwoordig wordt de Execu
tie op het gemelde Plein voor
het Stadhuis gedaan."
Het oude Logement De Steer
heeft nog altijd een horecabe-
stemming en ook de pastorie is
nog als zodanig in functie, ver
telt Verkerke. Oom Adriaan Ge
luk van M. J. Kerremans-Con-
tant uit Goes, woonde in het
huis naast de pastorie. „Voor zo
ver ik weet was dat huis begin
1900 gekocht door mijn grootva
der Willem Geluk van de fami
lie De Casembroot. De familie
Geluk heeft honderd jaar in het
mooie huis gewoond. Ik heb op
dat plein vele uren gespeeld."
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
I. Geilings, Tholen, M. J. Kerre-
mans-Contant, Goes en C. J.
Kot, Tholen.
