Sluipschutters actief in de darmen
PZC
Vleesboom simpel weg te halen voorlichting diabetes
Nieuwe medicijnen zijn een zegen voor het afweersysteem
Er is een reden als
resultaat ontbreekt
Bi
op boot Neeltje Jans
Workshops koken
voor kankerpatiënten
maandag 23 oktober 2006
door Berber Rouwé
AMSTERDAM - De Amsterdam
se maag-, darm- en leverarts in
opleiding Mark Löwenberg
(AMC) probeert chronische
darmontstekingen te bestrijden
door de communicatie binnen
hef afweersysteem uit te schake
len.
Bam! Met veel lawaai ontploft
een Moab-bom, de krachtigste
conventionele bom ter wereld,
in een dichtbevolkt bergdorp.
Een effectieve manier om zowel
eventueel aanwezige guerrillas
trijders als onschuldige kinde
ren uit te roeien. De huidige me
dicijnen tegen chronische ontste
kingen werken net zo subtiel als
een Moab-bom. Mark Löwen
berg, maag-, darm- en leverarts
in opleiding bij het AMC, promo
veerde kortgeleden op een ele
gantere methode om ontstekin
gen te bestrijden. Hij gebruikt
sluipschutters om het communi
catiesysteem van je afweer ge
controleerd uit te schakelen.
Löwenberg: „Voor de huidige be
handelingen maakt het weinig
uit in welk deel van je, lichaam
je een chronische ontsteking
hebt. Of je nu chronisch ontsto-
kén gewrichten hebt', zoals bij
reuma, chronisch ontstoken
huid of darmen kern van het pro
bleem is dat je afweersysteem
uit balans is."
Ruststand
Een gezond afweersysteem valt
indringers als bacteriën en virus
sen aan. Dat veroorzaakt flinke
koorts, maar dat is de prijs die
je moet betalen voor het uitscha
kelen van de ziekteverwekkers.
Vervolgens gaat het afweersys
teem weer in de ruststand.
Bij chronische ontstekingsziek-
ten blijft je afweersysteem door
vechten, ook al is er in geen vij
and meer is, of zelfs als er nooit
een vijand is geweest.
Dat laatste is het geval bij au-
tö-immuunziekten: het afweer
systeem vecht tegen cellen van
het eigen lichaam. Tot nu toe is
de enige manier om het afweer
systeem in het gelid te krijgen,
het plat te gooien met de Mo-
Screening van de darm door maag-lever-darm arts in het Erasmus Medisch centrum in Rotterdam.
ab-bom. Löwenberg: „Veelge
bruikte medicijnen zijn corticos
teroïden, bijvoorbeeld pred-
nison. Dat zijn paardenmidde
len. Ze onderdrukken je hele im
muunsysteem, waardoor je vat
baarder wordt voor alledaagse
infecties. Als je ze langer dan
een paar maanden slikt, dan
kun je er huid- en oogaandoenin
gen, botontkalking en suiker
ziekte van krijgen. Bovendien
werken corticosteroïden niet bij
iedereen én worden veel patiën
ten er resistent tegen." Löwen
berg richtte zijn onderzoek op
subtielere medicijnen voor twee
darmziektes: de ziekte van Cro
hn en colitis ulcerosa. Beide aan
doeningen zijn auto-immuun-
ziekten. Je darmen kunnen zon
der aanwijsbare ziekteverwek
ker langdurig ontstoken raken.
Die chronische ontsteking le
vert je veel ellende op: koorts en
vermoeidheid, buikpijn, diarree,
en bloed en slijm bij de ontlas
ting.
„De ziekte kan zich lang rustig
houden, maar ook vaak terugko
men of zo ernstig worden dat er
operatief een stuk darm verwij
derd moet worden. De ziekte is
niet te genezen en niemand kan
het verloop voorspellen", zegt
Löwenberg. Om een acute darm
ontsteking de kop in te drukken
worden vaak eerst corticosteroï
den gegeven. Zijn die uitge
werkt of worden de bijwerkin
gen te heftig, dan worden midde
len gegeven die inwerken op de
communicatie tussen afweercel-
len. Die communicatie verloopt
via signaalstoffen, cytokinen ge
heten.
Postvakjes
Er zijn tientallen verschillende
cytokinen. Ze zijn te beschou
wen als brieven die van de ene
afweercel naar de andere wor
den gestuurd. De brieven wor
den opgevangen in postvakjes
foto Martijn Beekman/GPD
op de buitenkant van de cel. De
ze postvakjes zijn receptoren
die de brief lezen en de inhoud
doorgeven aan de celkern. Daar
voor gebruikt de cel een estafet
tesysteem van eiwitten, de kina-
sen.De cel kan aangezet worden
om te gaan delen of cytokinen
aan te maken. Zo ontstaat een
kettingreactie van afweercellen
die elkaar activeren.
Veel nieuwe medicijnen richten
zich op één type cytokine en bin
den eraan. Daardoor past het
cytokine niet meer op de recep
tor. Zodra de afweercellen geen
berichten meer kunnen uitwisse
len, kan een hele tak van het im
muunsysteem op non-actief
gaan. Löwenberg: „Stoffen die
het cytokine TNF remmen, wer
ken goed bij reuma en de ziekte
van Crohn. Je hoeft de stof al
leen maar in te spuiten in de
bloedbaan. Helaas is dit middel
erg duur en onderdrukt het niet
alleen de afweercellen die be
trokken zijn bij een chronische
ontsteking, maar ook de nuttige
afweercellen.Dat maakt je, net
als bij corticosteroïden, vatbaar
der voor infecties. Er is dan ook
grote behoefte aan effectievere
medicijnen rnet minder bijwer
kingen." Een nieuw medicijn, se-
mapimod, werkt als een sluip
schutter. „Semapimod is een ex
perimenteel middel dat in onze
vakgroep is uitgeprobeerd op
twaalf Crohn-patiënten die zo
ziek waren dat geen enkel medi
cijn meer hielp. Semapimod
bleek goed te werken en gaf rela
tief milde bijwerkingen." Lö
wenberg ontdekte vervolgens
hoe het middel werkte. Semapi
mod is zo'n klein molecuul dat
het ongemerkt de cel kan bin
nendringen. Daar werkt het in
op het doorgeefsysteem van ki-
nasen. Het blokkeert de signaal
overdracht en remt daarmee de
ontsteking. Deze behandeling is
een stuk efficiënter dan het bui
ten de cel opvangen en onklaar
maken van cytokinen.
Het lastige is dat er honderden
kinasen zijn. Hoe ontdek je nu
welke kinase wordt uitgescha
keld door je medicijn? Dat kan
doordat kinasen vaste pathways
hebben, ze geven signalen door
aan een vaste set andere kina
sen. Löwenberg en zijn collega's
gebruikten kleine stukjes darm
van patiënten die met semapi
mod waren behandeld. Ze zagen
onder de microscoop welke sig
naalroute werd aangepakt door
semapimod. Uit laboratoriumex
perimenten met macrofagen,
een type afweercel, bleek dat
het kinase c-Raf uitgeschakeld
werd.
Löwenberg: „Al die remmers
werken net even anders. Je zou
enkele ervan kunnen uitprobe
ren bij Crohn-patiënten die niet
meer reageren op de huidige me
dicijnen." GPD
Meisje dood door overdosis straling
LONDEN - Een 16-jarige kankerpatiënte, die was bloot-'1
gesteld aan veel te hoge doses straling, is vorige week
overleden.Iiet meisje kreeg tijdens de behandeling tegen
een hersentumor doses die tot zeventien keer hoger waren
dan toegestaan. De hersentumor verdween, maar het meis
je liep brandwonden op aan haar nek en hoofd en ze
moest zuurstof toegediend krijgen.
Volgens de artsen van het behandelend ziekenhuis in
Glasgow is de overdosis een menselijke fout. ANP
Hoofdomvang bepaalt intelligentie
SOUTHAMPTON - De omvang van het hoofd bij de ge-
boorte en op eenjarige leeftijd zijn voorspellend voor de
intelligentie van een kind op vier- en achtjarige leeftijd
Hierbij geldt: hoe groter het hoofd, des te hoger de intelli
gentie. Dit concludeert C. Gale van de LTniversiteit van
Southampton in het vakblad Pediatrics op grond van een
studie bij 633 gezonde kinderen.
Naast de omvang van het hoofd spelen ook het al dan niet
krijgen van borstvoeding (positief voor intelligentie), de
opleiding van cle ouders (erfelijke component van intelh-i
gentie) en de manier waarop ouders met de kinderen om-'
gaan, een rol bij de uiteindelijke intelligentie, stelt Gale11
ANP
Hoge kans ziekte na kinderkanker
NEW YORK - Volwassenen die 20 tot 30 jaar geleden als
kind succesvol behandeld zijn voor kanker hebben nu
ruim driemaal zo vaak last van een (ernstige) chronische
ziekte dan him broers of zussen die geen kanker hebben
gehad. Vooral hart- en vaatziekten, nieraandoeningen,
leer- en geheugenstoornissen, vruchtbaarheidsproblemen
en kanker komen bij de ex-patiënten vaker voor.
Dit constateert K. Oef finger van het Memorial Sloan-KeL
tering Cancer Center in New York in het medisch tijd
schrift New England Journal of Medicine op grond van
een vergelijking van de gezondheidstoestand van ruim
10.000 overlevers van kinderkanker met die van ruim
3.000 broers/zussen van de ex-patiënten. ANP
Ivf-baby's vaak te vroeg en te licht
GENK - Baby's uit een ivf-behandeling worden vaker te
vroeg en te licht geboren dan baby's uit spontane zwan
gerschappen. Gynaecoloog Willem Ombelet van het zie
kenhuis in het Belgische Genk concludeert dat uit 15.00(1
bevallingen. De kans op een geboorte voor 32 weken is
tweemaal zo groot als bij natuurlijk verwekte kinderen,
Het risico op een baby lichter clan 1500 gram is drie keer
groter. De gynaecoloog wijt de grotere risico's niet aandt
techniek, maar aan de relatieve onvruchtbaarheid van de
ouders. ANP
Psoriasis verhoogt risico hartfalen
PHILADELPHIA - Mensen met de huidziekte psoriasis
hebben een verhoogde kans op een hartaanval. Die kans
varieert met de leeftijd en de ernst yan de psoriasis en is
het meest verhoogd (factor 3) bij jonge patiënten met ern
stige psoriasis. Dit meldt J. Gelfand van de universiteit in
Philadelphia in het medisch tijdschrift JAMA op grond
van èen onderzoek onder 131.000 patiënten. ANP
door Henk van Halteren
Een ziekte kan je zomaar
treffen, zonder aanzien
des persoons. Hier zit geen
rechtvaardigheid in. Nog on
rechtvaardiger wordt het als
een ziekte ongeneeslijk is. Je
moet alles wat je lief is losla
ten en de dokter kan er niets
aan doen. Op zo'n moment
wil je iedere strohalm vast
pakken. Met de komst van in
ternet zijn er geen grenzen
meer. Als je iets veelbelo
vends vindt in de brede wir
war van google-hits, ga je op
reis, desnoods naar cle andere
kant van de wereld, als het
maar helpt...
Je bent daarbij als patiënt ui
terst kwetsbaar, omdat je
vaak niet over voldoende
voorkennis beschikt om te be
oordelen in hoeverre de infor
matie theoretisch en prak
tisch klopt.
Op zo'n moment zou je graag
met je behandelend arts wil
len overleggen, maar soms is
dat om wisselende redenen
niet mogelijk.
Bij veel patiënten leeft ook
de indruk dat de gevestigde
medische orde niet veel op
heeft met alternatieve genees
wijzen. De term alternatieve
geneeswijzen is wat dat be
treft misleidend. Ze sugge
reert dat de gevestigde medi
sche orde niet alle mogelijk
heden benut om een patiënt
te behandelen en dat klopt
niet.
Aangetoond
De gevestigde medische orde
past alle behandelingen toe,
waarvan door middel van ge
degen wetenschappelijk on
derzoek een nuttig effect is
aangetoond.
Patiënten worden door mid
del van een dergelijke benade
ring behoed voor dure, zinlo
ze en soms zeer belastende be
handelingen. Alternatieve
therapie is in die zin syno
niem met niet bewezen effec
tieve therapie.
Sommige patiënten kiezen er
voor om naast de reguliere be
handeling ook een alternatie-
ve behandeling te ondergaan.
Er zijn echter ook mensen die
zich aan reguliere behande
ling onttrekken en hun heil
volledig zoeken in andere the
rapie. Dit is erg gevaarlijk en
de gevallen waarin het goed
mis gaat, komen helaas veel
te weinig voor het voetlicht.
Actrice Sylvia Millecam was
echter bekend en geliefd en
haar lijdensweg heeft zelfs de
buitenlandse pers gehaald.
De drie betrokken artsen heb
ben schorsingen van zes
maanden tot levenslang ge
kregen, omdat ze Sylvia Mil
lecam onvoldoende hebben
geïnformeerd over de regulie
re behandelingen die ze had
moeten ondergaan.
Deze tuchtrechtzaak was een
duidelijke waarschuwing aan
het adres van artsen, die al
ternatieve behandelingen
aanbieden.
Buiten onze landsgrenzen is
het echter anders. Een goed
voorbeeld vormt Duitsland.
Alternatieve gezondheids
zorg zit daar van oudsher in-
gebakken in de reguliere zorg
en een behandeling mag al
worden gegeven als een arts
beweert dat hij er goede resul
taten mee heeft behaald. De
ze resultaten behoeven niet
te zijn getoetst door de medi
sche wereld en de Duitse ziek
tekostenverzekeraar ver
goedt de behandelkosten.
Het openen van een alterna
tieve privékliniek in Duits
land is dus zeer aantrekke
lijk, juridisch en financieel.
Je kan jezelf ook gerust pro
fessor noemen, want dat is
geen beschermde titel. Ook
niët-Duitsers hebben hun kli
niek bewust in Duitsland ge
situeerd.
En wat moet je nu? Vraag al
tijd naar de behandelresulta
ten. Baanbrekende resultaten
worden altijd gepubliceerd
in de medische literatuur.
Kan de kliniek niet met der
gelijke informatie komen,
dan is er goede reden voor
twijfel.
Dr. Henk van Halteren is on
coloog bij de Oosterschelde-
ziekenhuizen
door Henk Hellema
AMSTERDAM - Een vleesboom
in de baarmoeder kan vrouwen
veel last geven. Jaarlijks wordt
daarom bij duizenden vrouwen
in Nederland de baarmoeder ver
wijderd. Maar een simpele in
greep in de bloedvaten ter plek
ke, is even effectief en veel
vrouwvriendelijker, volgens ra
dioloog dr. Jim Reekers van het
Amsterdamse Academisch Me
disch Centrum. Hij heeft daar
met anderen onderzoek naar ge
daan. Nederlandse gynaecolo
gen bieden deze behandeling
echter nog nauwelijks aan.
Sommige vrouwen kunnen veel
last van een vleesboom hebben,
een goedaardig gezwel dat uit
gaat van de spierlaag van de
baarmoeder. „Deze kan soms zo
groot zijn, dat hij op de blaas
drukt waardoor vrouwen heel
vaak moeten plassen", zegt Ree
kers. Tijdens de menstruatie
kan een vleesboom ook veel
meer bloedverlies geven." In Ne
derland zijn die klachten jaar
lijks voor een kleine tiendui
zend vrouwen die geen kinde
ren meer willen, reden om hun
baarmoeder te laten verwijde
ren. Weg vleesbomen, weg
klachten.
„Maar het verwijderen van de
baarmoeder is natuurlijk niet
niks. Nog afgezien van het feit
dat vrouwen het geen prettig
idee vinden een typisch vrouwe
lijk orgaan kwijt te zijn, is het
ook een pittige operatie. Ze
moet onder narcose, houdt er
een flink litteken aan over en
moet na de ingreep een week in
het ziekenhuis blijven. In de re
gel kan ze pas na zes weken
weer aan het werk.
Reekers: „Via embolisatie kan
de behandeling van vleesbomen
veel vrouwvriendelijker. Bij de
ze ingreep wordt een heel dun
slangetje via een slagader in de
lies tot in de bloedvaten gescho
ven, die naar de vleesboom lei
den. Vervolgens worden via dit
slangetje kleine bolletjes in de
vaten gebracht waardoor deze
verstopt raken. De vleesboom
krijgt zo geen bloed meer en ver
schrompelt. Weg klachten, al
thans in acht van de tien geval
len." Voor deze behandeling
hoeft de vrouw niet onder narco
se en kan ze de volgende dag al
weer naar huis. „De meeste
vrouwen kunnen tot 24 uur na
dë ingreep nog wat pijn voe
len." Binnen één tot twee we-
CathrtOf
Bij embolisatie wordt een dun slangetje in de bloedvaten geschoven, die naar de vleesboom leiden. Klei
ne ingebrachte bolletjes laten de vaten verstoppen, hierdoor verschrompelt de vleesboom omdat deze
geen bloed meer krijgt. foto GPD
ken kunnen ze weer aan het
werk. „Deze behandeling is aan
zienlijk goedkoper dan een ope
ratie." De methode van emboli
satie is in de geneeskunde niet
nieuw en wordt uitgevoerd door
daarin gespecialiseerde (inter-
ventie)radiologen. De toepas
sing bij vleesbomen wordt voor
al in de Verenigde Staten en En
geland veel gedaan, in Neder
land nog maar heel weinig.
„Het was nooit bewezen dat em
bolisatie even goed was als baar
moederverwijdering." Voor Ree
kers was dat aanleiding om een
groot vergelijkend onderzoek
op te zetten. Het eerste ter we
reld. Hij vond artsen in 23 Ne
derlandse ziekenhuizen bereid
aan het onderzoek mee te doen.
Bij in totaal 177 vrouwen met
een gemiddelde leeftijd van 45
jaar werd öf de baarmoeder ver
wijderd öf een embolisatie uitge
voerd. Resultaat: embolisatie is
even effectief als het verwijde
ren van de baarmoeder. De me
thode kent echter nog wel een
beperking. „Met embolisatie
kunnen we niet uitsluiten, dat
de eierstokken enige schade op
lopen. De bolletjes die we in
spuiten, kunnen in zeldzame ge
vallen ook bloedvaten naar de
eierstokken verstoppen. Moge
lijk dat daardoor de vruchtbaar
heid van vrouwen die nog kinde
ren willen, ongunstig wordt
beïvloedt." Ondanks cle nu be
wezen effectiviteit van emboli
satie wordt de methode in ons
land nog maar spaarzaam uitge
voerd. Enkele in Amsterdam, de
meeste in het St. Elisabeth Zie
kenhuis in Tilburg.
Reekers: „Daar kunnen vrou
wen vrij gemakkelijk terecht.
Dat embolisatie in Nederland
nog zo weinig wordt uitge
voerd, is uiteindelijk een kwes
tie van geld. Het veiwij deren
van de baarmoeder wordt door
een gynaecoloog gedaan, embo-
door Melita Lanting
ZIERIKZEE - Met diabetes valt
goed te leven, maar het is wel be
langrijk dat je weet hoe je met
cle ziekte om moet gaan. Harry
Kal'oe en Jan en Jacqueline Du
Parand organiseren op 4 novem
ber een voorlichtingsmarkt en
symposium voor mensen met
diabetes en geïnteresseerden.
Het is ook mogelijk om je te la
ten testen op diabetes.
Kafoe en Du Parand zijn erva
ringsdeskundigen. Beide heb
ben diabetes en weten als geen
ander wat dat kan betekenen.
„Je moet wat meer op je eetpa
troon letten dan een'ander en
als ik bijvoorbeeld een gebakje
wil eten moet ik een kwartier
voor die tijd wat insuline bij
spuiten. Dat kan als je spuit,
maar voor mensen die pillen
slikken gaat dat niet op", zegt
Du Parand. Ze ervaart dat veel
mensen niet goed weten wat de
mogelijkheden zijn, hoe ze een
zo normaal mogelijk leven kun
nen leiden. „Ik vind het jammer
als iemand heel krampachtig
met de ziekte omgaat. Je moet
er gewoon goed over praten met
de behandelend arts." Voorlich
ting is daarom heel belangrijk
in de ogen van de organisatoren.
„We hebben vorig jaar een infor
matiemarkt georganiseerd in
Zierikzee en dat was een groot
succes. Toen hebben we beslo
ten het de volgende keer groter
aan te pakken en een symp»
sium te organiseren voor
Zuid-West Nederland."
Hoewel de term symposiii
zwaar klinkt, hebben de organi
satoren geprobeerd de dag een
zo informeel mogelijk karate
te geven. „We organiseren het
deze keer op een boot, een rond
vaartboot van Neeltje Jans." De
boot blijft overigens gewoon
aan de wal liggen en om alle in
formatiestands goed uit de yerf
te laten komen wordt nog een
extra tent opgebouwd.
Sprekers
Belangstellenden kunnen op ié
der moment van de dag binnen
komen lopen en (afhankelijt
van de interesse) een lezing bij
wonen. „We hebben acht spre
kers, van huisarts tot fysiothera
peut tot diëtiste, die een verhaal
over eén specifiek onderwerp
houden. Bezoekers krijgen bij
binnenkomst een programma,
met de tijden waarop de inlei
dingen worden gehouden en in
twee regeltjes waar het ove
gaat." Voor de kinderen is e:
ook het nodige ver-maak in de
speciale kinderhoek. De toe
gang is gratis. De dag op Neeltje
Jans begint om 11.00 uur en ein
digt om 16.00 uur.
lisatie door een radioloog. We
eten bij wijze van spreken het
kaas van het brood van onze col
lega's."
Koudwatervrees
De Tilburgse gynaecoloog dr.
Focco Boekkooi gelooft niet zo
in die geldkwestie. „Koudwater
vrees speelt een veel grotere rol.
De methode is betrekkelijk
nieuw, gynaecologen kijken nog
de kat uit de boom. Ze vragen
zich ook af wat het langeter
mijneffect van de behandeling
is. Behoren de klachten defini
tief tot het verleden? In het Ne
derlandse onderzoek zijn vrou
wen slechts tot twee jaar na de
'embolisatie gevolgd." Boven
dien is het ook zo, dat de metho
de niet in elk ziekenhuis kan
worden toegepast, aldus Boek
kooi. Zelf vindt hij de nieuwe
methode absoluut een aanwinst
voor de behandeling van vlees
bomen. GPD
van onze regioredactie
TERNEUZEN - Vanaf half no
vember is het mogelijk bij de
stichting Palazzoli Terneuzen,
steunpunt voor mensen met kan
ker en hun naasten, elke maand
een kookworkshop te volgen.
De workshops geven aandacht
aan het bereiden van gevarieer
de plantaardige voeding, veel
groenten en fruit en het maken
van groentensappen. Ook wordt
informatie gegeven over de keu
ze van de juiste vetten en waar
om men beter vette vis kan eten
in plaats van vlees. Tevens komt
aan bod het gebruik van krui
den en specerijen, stoven en sto
men, lekkere dingen maken zon-»
der suiker en gezonde combina-
ties om gisting tegen te gaan.
De nadruk van de workshop
ligt op het samen koken, uitwis
seling en informatie. Er wordt
uitleg en instructie gegevenove
de te bereiden gerechten en (li?
worden gezamenlijk opgegeten
De workshops worden begeleid
door twee vrijwilligers van he!
Palazzolihuis Terneuzen 0
wordt gehouden in het RöC
Westerschelde in Terneuzen in
de Vlietstraat. Meedoen aan de
workshops kost 12,50 euro f
keer, inclusief de ingrediënten.
De eerste twee workshops zip
woensdag 15 november
woensdag 13 december, telkens
van 17-00 tot 20.00 uur. Voorin
formatie en opgave: 0111
650633. E-mail:
palazzoli@zeelandnet.nl
