Alles wat Jan
Smit aanraakt,
wordt goud
in Nederland met gezicht naar Mekka
Begraven
Oma en
kleindochter
zijn samen
idolaat
Cultuurverschil
bron van onbegrip
Succes dankzij soaps op de tv
Tv-aandacht betekent: cd's verkopen. De invloed van de te
levisiesoap van Jan Smit vertaalt zich direct in een op
lopende vraag naar zijn cd's. Van zijn cd JanSmit.com (2005)
werden in een jaar tijd meer dan 200.000 exemplaren verkocht:
goed voor de status dubbelplatina.
Van zijn nieuwe cd Op weg naar geluk, gingen de afgelopen
drie weken al 150.000 exemplaren over de toonbank. Het is
geen toeval dat deze schijf op de markt werd gebracht zodra de
nieuwe reeks van zijn "soap op de televisie van start ging.
Ter vergelijking: zijn cd's Op eigen benen (2003) en Zonder jou
(2002) haalden geen gouden status. In kwaliteit deden ze niet
onder voor zijn laatste werk, maar ze moesten het doen zonder
ondersteuning van een soap. In Nederland kan Jan Smit niet
groter worden. Het buitenland lonkt. Zijn Nederlandse reper
toire wordt nu in het Duits vertaald. Tussen zijn optredens in
Nederland vliegt hij bijna wekelijks naar Duitsland en Oosten
rijk om zijn cd's daar in tv-shows te promoten.
zaterdag 14 oktober 2006
Ze gillen, ze brullen. Alleen hem aanraken is voor zijn
fans al een voorrecht. Jan Smit is twintig jaar en staat
al weken op nummer één in de hitparade. Zijn tv-soap
trekt meer dan een miljoen kijkers en de kleding die hij
voor C&A promoot, vliegt de winkels uit. Waarin schuilt
het succes van de stem van Volendam?
Lange tijd was hij goed voor
smalende opmerkingen.
Jan Smit? Néé toch? Na een won
derlijke metamorfose van kin
derster naar Lekker ding staat
hij nu aan de top. Hoe kan dat?
Natuurlijk, Jan Smit kan zin
gen, en jazeker, hij ziet er vlot
uit.
Inderdaad, hij vertelt het lekker
bij interviews, maar er zijn toch
meer leuke jonge zangers? Waar
om lukt het juist hém. om alles
in goud te veranderen?
In Volendam kijken ze niet
vreemd op als je op school ver
telt dat je later zanger wilt wor
den. Voorbeelden genoeg van
dorpsgenoten die hun geld in de
muziek verdienen. Iedere avond
repeteren ér koren en bandjes.
Treden ze eenmaal op, gaat het
halve dorp er op af. „Volend'am-
mers zijn trots op elkaar en steu
nen elkaar", weet Willem van
Kooten alias Joost den Draayer.
Als voormalig diskjockey, als
uitvinder van het woord paling
sound en als directeur van pla
tenmaatschappij Red Bullet
weet hij hoe het weigeld je in el
kaar zit.
Koor
„Zonder de Volendamse muziek
geschiedenis was Jan Smit nooit
doorgebroken", meent Van
Kooten. De mannen achter BZN
herkenden tien jaar geleden het
talent in het zangertje uit het
koor van meester Beumer. On
der hun vleugels nam hij 'Ik
zing dit lied voor jou alleen' op,
dat in 1997 een nummer-één-hit
werd. Van Kooten: „Dat hij in
het kielzog van zo'n bekende
naam als BZN de business in
stapte, gaf hem natuurlijk een
grote voorsprong. Anders is het
toch moeilijker om tot Hilver
sum door te dringen."
Nog een voorbeeldje van steun
uit het eigen dorp: toen Jan
Smit in de race was om de Tele-
vizierring te winnen voor het po
pulairste tv-programma, riep
hij Volendam op om de telefoon
te pakken en op hem te stem
men. Het héle dorp moet die
avond aan de lijn hebben geze
ten.
Dat hij de verkiezing aan de
plaatselijke aanhang te danken
heeft, valt nooit te bewijzen,
maar het staat vast dat geen van
de Gooise concurrenten zo veel
steun uit eigen dorp had. Draai
de je drie jaar geleden een liedje
van Jan Smit, waren meewarige
blikken je deel. Jan Smit? Dat
was toch Jantjé Shit? Dat jochie
uit Volendam met dat liedje
over zijn grootmoeder? Ja, dat
was hem. De oma-hit had een
stempel op hem gedrukt. Een
stempel waar hij maar moeilijk
vanaf kwam. Die bekendheid
werkte tegen hem.
De meeste beelden van Jan Smit
op de Nederlandse buis in die
tijd kwamen uit Duitsland.
Daar zong hij avond aan avond
in een net pak voor volle zalen
bij volksmuziekfestivals. Overal
een publiek van grijze dames
die meedeinden met lekker in-
haakrepertoire, dromend van
zo'n lief kleinkind.
De omslag kwam door een
BNN-tv-programma met hot en
blond Bridget Maasland. Met
haar reisde Jan door Amerika.
Voor de camera bleek hij haar
met snedige opmerkingen de
baas te kunnen, In beelden die
veel suggereerden, zag de kijker
hem zelfs wakker worden tus
sen Bridget en Birgit Schuur
man.
Dat was gespreksstof, in bouw
keet en kantine. Die Jantje Smit
lag daar maar lekker! Dan ben
je dus geen omazangertje meer.
Zanger Jantje was artiest Jan
geworden, en kleindochter en
órrïa werden samen fan.
Frans Bauer, Gerard Joling en
René Froger lieten zien dat een
zogenoemde real-life-soap een
impuls was voor hun loopbaan.
Hoe dichter de camera bij de ar
tiest, hoe groter het publiek, en
hoe beter de kijkcijfers en de
cd-omzet. Dus: goed voor de zen
der en goed voor de artiest.
Gretig praatte de Tros daarom
met BZN over een soap. De zake
lijke tak van de band zag het he
lemaal zitten, maar het front
duo Carola Smit en Jan Keizer
besefte dat de schijnwerpers
vooral op hen gericht zouden
Als er maar Jan op staat.
zijn. Zij hadden weinig trek in
camera's in huis, zodat de Tros
met een gat zat, op de vrijdaga
vond.
Soap
De manager van Jan Smit
sprong meteen in dit gat. Hij
had de camera's al lopen en
bood de Tros aan hun probleem
op te lossen/Vanaf de eerste afle
vering leefden iedere week ruim
een miljoen kijkers mee met Ge
woon Jan Smit.
Ze volgden de verbouwing
thuis, het ziekenhuisleed van
moeder Gerda, het werk van va
der Ruud tussen de garnalen en
vooral: het pendelen van mana
ger Jaap en zanger Jan tussen
Volendam en concertpodia in
half Europa. Waarbij ieder po
diumfragment uitpakte als een
directe promotie van zijn lied
jes. Zodra de soap op tv kwam,
vlogen zijn cd's de winkel uit.
Het rijm kan hoekig zijn, de zin
nen wat rafelig. In zijn tekst
wordt geen tegel wijsheid ge
schuwd en zijn muziek leunt op
niks-aan-de-hand-wijsjes. Dat
maakt zijn fans niks uit. Voor
zijn aanhang bieden de liedjes
van Jan Smit juist herkenbare
houvast. Ze gaan over dingen
dichtbij huis: ontluikende lief
des, wegebbende liefdes, een
dagje naar het strand of goede
vriendschap: veilige en aanspre
kende thema's, voor een eigen
pubhek. De wereld is al ingewik
keld genoeg.
De meeste teksten schrijft hij
zelf, met zijn vriend Simon Kei
zer. Zijn optredens zijn daarom
de vertolking van zijn eigen ge
voel, van zijn eigen belevingswe
reld. Wat hij zingt, voelt hij zelf.
Dat maakt het oprecht, en dat
voelt het pubhek.
Andere artiesten buiten hun po
pulariteit uit met theatertour
nees en megaconcerten in de
Arena of De Kuip. Jan Smit
niet. Voor hem geen sterren
kleedkamer of veiligheids
dienst. De afgelopen jaren zong
hij op kermissen en in discothe
ken. De gympies naast de spoel
bak, dichtbij zijn publiek.
„Het was een bewuste keuze om
zo breed mogelijk goodwill te
kweken", zegt Paul Jong van
zijn platenmaatschappij. „Daar
plukt Jan nu de vruchten van."
In de lijn van de toegankelijk
heid trok hij voor de presentatie
van zijn laatste cd dan ook per
helikopter van ziekenhuis naar
verzorgingsinstelling. Uitgekien
de marketing, natuurlijk. Tege
lijk een actie die alleen maar
sympathie oplevert. Hóór hoe
hij praat met dat meisje in die
rolstoel, kijk hoe hij omgaat met
dat jochie in dat ziekenhuisbed
en het bezoek krijgt koninklijke
allure. Want hij heeft een Maxi-
ma-achtig talent om met zijn be
wonderaars om te gaan.
Geen dag zonder Jan Smit op tv.
Hij is ambassadeur van de Spon-
sorloterij en promotor van C&A,
die hem vobr hun promotie
voortdurend op de buis bren
gen. Zijn portret hangt bij bus
hokjes en op stations. Zowel de
loterij als de modeketen vroeg
hem omdat hij perfect aansluit
op hun doelgroepen. „Hij
spreekt een publiek van nul tot
honderd jaar aan. Dat zijn onze
klanten", zegt Paulien Straeter
van C&A. - 1
Het modeverhaal van Jan Smit
ontstond toen zijn manager be
gin dit jaar een nieuwe invul
ling zocht voor zijn videotheek,
die over het hoogtepunt heen
was. Waarom zou hij de popula
riteit van zijn beschermeling
niet combineren met kledingver-
foto's Rob Marcel/GPD
koop? Het verbouwde pand
werd de basis van modelijn
J-Style.
Drukker
Fans uit het hele land stroom
den toe, ook de winkels ernaast
kregen het opeens een stuk druk
ker. Een opperhoofd van C&A
kwam eens kijken, liep een rond
je met Jan over de Dijk en het
klikte. Nu is J-Style te koop in
alle 114 filialen van de modeke
ten. Nadat de eerste J-Style-col-
lectie in september werd ge
showd, wisten ze daar meteen
dat het goed zat. Straeter: „Die
presentatie trok al duizenden
fans. Na de show renden ze op
de kleding af en waren er met
een rekken leeg verkocht. Dat
succes waaierde de afgelopen
weken uit over het hele land."
Vorige week voor zesduizend
man in een tent in de kop van
Noord-Holland, gisteravond
voor net zo'n menigte in een
Fries dorpje. Dan is hij tussen
door nog even voor een tv-show
naar Oostenrijk geweest.
Overal fans. Op de gelukkigen
die achter de schermen tot hem
weten door te dringen, maakt
hij een diepe indruk.
Worden opdringerige fans wat
al te vrij, heeft hij zijn eigen aan
pak. Zoals bij die fans die zijn
handtekening op buik, borst of
billen willen.
Het kan, hoor, „maar bij zulke
verzoekjes heb ik opeens heel
veel doopnamen,"
Jan Vriend
De eerste begrafenis op een Islamitische begraafplaats in Nederland zorgde voor veel beroe-
ring in Turkse gemeenschap van Térborg. foto Hans Prinsen/GPD
Vorige week overleed Pembe Özgür uit
Terborg plotseling. Zij wilde graag in
haar woonplaats begraven worden, waar
net die week een islamitische begraafplaats
was geopend. Die wens zorgde voor veel op
hef in de Turkse gemeenschap van Terborg.
Begraven, dat doe je in Turkije. Zoon Semir
besloot toch gehoor te geven aan de laatste
wens van zijn moeder.
Zes Turkse mannen zitten in de hal van ver
pleeghuis Antonia in Terborg. Sinar Özgür
staaft met rode ogen vol verdriet voor zich
iUt; Deze ochtend kreeg hij om vier uur een
telefoontje. Of hij zo snel mogelijk wilde ko
men. Hij krijgt van de artsen te horen dat
zijn moeder Pembe op sterven ligt.
Direct naar het ziekenhuis, is zijn eerste
reactie. Volgens de doktoren is het daar te
laat voor. Sinar breekt volledig bij die direc
te mededeling. Het is even voor tienen. Si
nar heeft aangegeven dat hij zijn moeder
het liefst vandaag nog begraaft. In Terborg.
Vorige week heeft de gemeenteraad net het
groene licht gegeven voor de inrichting van
Gen islamitische begraafplaats. Niet ieder
een is gelukkig met de beslissing van Sinar.
Een deel van de Turkse gemeenschap vindt
dat zijn moeder in Turkije begraven moet
worden. Dat is de traditie. Hij heeft het er
zichbaar moeilijk mee. Een mobiele tele
foon gaat. Bestuurslid Özdemir Turan pakt
oe telefoon op. Het uitvaartbedrijfGespe
cialiseerd in islamitische begrafenissen. Na
het gesprek moppert hij: „Niet te geloven.
Ze kunnen vandaag geen auto regelen. Mor
gen pas."
Onal schudt zijn hoofd. „Dit begrijp je toch
niet. Moslims onder elkaar. Ze regelen
maar een andere auto. Dat zouden Neder
landse uitvaartbedrijven ook doen."
Op de plaatselijke begraafplaats is een
klein stukje gereserveerd als toekomstige
islamitische begraafplaats. Beheerder Wim
Lammers staat al te wachten. Handen wor
den geschud. De beoogde locatie oogt wat
desolaat, maar dat gaat veranderen, verze
kert Lammers. „Het gaat allemaal zo snel.
Vorige week is de gemeenteraad pas ak
koord gegaan. We moeten alles nog regelen.
Deze begrafenis fietst er een beetje door
heen." Sinar wijst een plek aan waar hij
zijn moeder wil begraven. Lammers kijkt
moeilijk. „Het kan daar niet. Sorry. We
moeten er met graafmachines langs. Uw
moeder moeten we aan de andere kant van
het veld begraven." Er wordt een keuze ge
maakt. De beheerder overlegt met Önal
over het graf zelf. „Ze moet op haar zij lig
gen. Met het gezicht richting Mekka. Van
middag komt de imam de plek inspecteren.
Hij zal aangeven waar Mekka precies ligt.
Rieten matten
Wat heel belangrijk is, is dat het lichaam
niet bedekt wordt met zand. Er moeten rie
ten matten over haar heen gelegd worden
voordat het graf dichtgegooid wordt." Lam
mers luistert aandachtig. Knikt en zegt zijn
best te zullen doen. Terug naar het verpleeg
huis. Naar zijn drie zussen en de imam. De
telefoon gaat weer. Het is de gemeente. Er
moet toestemming komen van de officier
van justitie om de moeder binnen 36 uur na
haar overlijden te begraven. Dat is een ge
bruik in Nederland, waar moslims moeite
mee hadden, legt Önal uit. „Tussen het mo
ment van overlijden en de begrafenis leeft
de geest van de overledene voort op aarde.
Haar geest komt pas tot rust als de begrafe
nis achter de rug is. Vandaar dat we zo snel
mogelijk willen begraven Ik weet dat jullie
graag de tijd nemen om afscheid te nemen.
Wij kunnen pas afscheid nemen als we ze
ker weten dat de geest van de overledene
tot rust is gekomen." Er blijkt nog zoveel
onduidelijk te zijn over de begrafenis dat
besloten wordt de ceremonie naar morgen
te verplaatsen. Önal gaat met twee zussen
en de imam terug naar de begraafplaats. Sa
men met de beheerder wordt de definitieve
plek van het graf vastgesteld. Vlakbij het
fietspad. Probleem is alleen nog de positie
van het graf ten opzichte van Mekka. Nie
mand heeft een kompas bij zich. Afgespro
ken wordt dat de imam 's middags nog eens
terug komt en met stokjes in de grond de
richting zal aangeven. De gravers kunnen
dan aan de slag. „In Turkije hebben we dit
probleem niet", weet Önal. Het plein voor
de moskee staat om twee uur vol met man
nen. De kist wordt uit de auto van de begra
fenisondernemer gehaald en op een stellage
geplaatst. In een mum van tijd vormen zich
rijen op het pleintje. Op de verdieping van
de moskee staat een raampje open. Enkele
vrouwen hebben een plekje gevonden. De
dochters zitten met een paar andere vrou
wen aan de zijkant van de moskee. Uit het
zicht van de mannen. De kist wordt opge
pakt en naar de auto gebracht. Tijdens het
lopen raken mannen de kist even aan of hel
pen bij het dragen. De kist wordt naast het
open graf gelegd. Er volgt druk oveiieg.
Hoe moet het lichaam neergelegd worden?
De imam reageert geïrriteerd op alle heisa.
De zussen van Sinar mogen nu nog bij de
ceremonie staan. Het verdriet is hartver
scheurend. De kist gaat open. Het lichaam
wordt uit de kist gehaald en in het graf ge
legd. Het lichaam is in doeken gewikkeld
als teken dat ze gekleed het hiernamaals in
zal gaan. Ze wordt voorzichtig op de goede
plek gelegd. „Er mag absoluut geen zand
op het lichaam vallen", fluistert Önal. „Het
lichaam is voor de begrafenis gewassen. Ze
is nu rein. Zand maakt haar weer vuil."
De imam begint koranteksten te declame
ren. Met scheppen wordt zand op het graf
gegooid. Iedereen helpt. Het spreken uit de
koran houdt pas op als al het zand op het
graf ligt. Sinar stapt naar voren voor een
laatste ritueel. Hij giet water over het graf,
een teken van reinheid. De begrafenis is af
gelopen. Bij het verlaten van de begraaf
plaats neemt één van de moslims de omge
ving in zich op. „Wie liggen hier allemaal",,
vraagt hij aan beheerder Lammers, Hij
wijst„Daar de katholieken, verderop de
joden, daar protestanten en ongelovigen."
De man fronst de wenkbrauwen. „We ma
ken elkaar het hele leven moeilijk, maar uit
eindelijk vinden we hier samen rust. In de
zelfde grond. Het is toch wat."
Gerco Mons
