Borstvoeding houdt baby gezond
Burn-out is zeer complex
PZC
Meten kwaliteit van
ziekenhuis is lastig
Chirurg verklunsde
been van Brabander
Vroege training helpt
kind van dyslectici
7
Flessenbaby's hebben meer kans op infecties en allergieën
maandag 9 oktober 2006
I iVu nog gezonder! Borstvoeding.
Uit nieuw onderzoek blijkt dat
j moedermelk ook gunstig is voor
j ie darmflora van de baby en
daarmee bescherming biedt te
gen allergieën en ander onge-
rinorWill Gerritsen
MAASTRICHT - Een tropisch
oerwoud waar nog steeds nieu
we soorten worden ontdekt. Zo
omschrijft de Maastrichtse ge
zondheidswetenschapper John
penders de darmflora van de
mens die het duizelingwekken
de aantal van honderd biljoen
bacteriën telt. „Er zijn zeker
vijfhonderd verschillende bacte
riesoorten. Niet iedereen heeft
die allemaal in zijn darmen. Bij
een kindje van een maand oud is
de darmflora nog vrij eenvou
dig-"
Penders heeft zich samen met
collega's van de universiteit en
het ziekenhuis in Maastricht
een voortreffelijk beeld van
darmbacteriën bij baby's kun
nen vormen. Ze kregen in het
lab de ontlasting van meer dan
baby's onder hun neus, als
van het gezondheids
onderzoek Koala waaraan 2800
ouders en hun kinderen deelne
men. De kinderen worden bij
dit project vanaf hun geboorte
over een reeks van jaren ge
vólgd.
Penders wilde weten welke bac
teriën zich in de darmen van de
ze borelingen ophouden en hoe
veel dat er zijn. De darmen dra-
gën niet alleen ziekteverwerken-
dë bacteriën, maar ook bacteri-
jén die gunstig zijn voor de ge
wondheid. Zo zorgen ze onder an
dere voor de spijsvertering en
beschermen tegen binnendrin
gende ziekteverwekkers.
Kwaaie exemplaren
llji een evenwichtige darmflora
I hebben gunstige bacteriën de
overhand. Zo kunnen de kwaaie
exemplaren zich moeilijk in
delen en worden darminfec-
tjes en infectieziekten voorko
men.
Penders: „In de wetenschap is
de laatste jaren het idee ont
staan dat een niet al te beste dar
mflora bij pasgeborenen slecht
is voor het immuunsysteem."
Kennis hierover kan helpen bij
aandoeningen die te maken heb-
ben met een haperend immuun
systeem, zoals allergieën en au-
to-ïmmuunziekten als de ziekte
van Crohn en colitis ulcerosa
(beide nare darmaandoeningen).
„Voor wat betreft allergieën
moet het immuunsysteem leren
niet te reageren op onschuldige
lichaamsvreemde stofjes. Zoals
pollen, kattenhaar en de huis
stofmijt." Dat leerproces speelt
zich af in de eerste levensjaren
en de darmflora lijkt daarbij
een belangrijke rol te spelen.
In ruim duizend babyhoopjes
speurden de onderzoekers naar
de belangrijkste darmbacteriën,
gunstige en ongunstige. Deze ge
gevens koppelden ze aan de ach
tergrond van de kinderen.
Krijgt de baby flessenvoeding of
borstvoeding bijvoorbeeld? Is
mama thuis bevallen of door
middel van een keizerssnede in
het ziekenhuis? Is ze vegetariër,
dronk ze Yakult-achtige drank
jes, enzovoorts.-
Geen zware jongen
Conclusie: flessenkinderen heb
ben meer ongunstige darmbacte
riën dan borstkinderen. In voor
lopige analyses wordt daarnaast
gesteld dat de aanwezigheid van
méér ongunstige bacteriën ge
paard gaat met méér allergieën.
Penders stelde eveneens vast
dat de bacterie van het soort
Escherichia eoli bij flessenkinde
ren meer voorkomt. Geen zware
jongen, die E-coli, eerder een ge
legenheidscrimineel.
Vrijwel iedereen heeft hem in
zijn darmen te gast en gewoon
lijk houdt hij zich koest.
Bij een verzwakte afweer kan
hij echter een keur van vervelen
de infecties veroorzaken. Nog
duidelijker tekent het verschil
tussen borst- en'flessenkinderen
zich af ten aanzien van de bacte
rie Clostridium' difficile. Niet
echt een probleembacterie,
maar hij kan vervelend opspe
len bij gebruik van antibiotica.
Het aantal flesgevoede baby's
met deze bacterie aan boord is
een stuk groter dan de met moe
dermelk gevoede kindjes. Ook
hebben ze veel meer van deze
ziekteverwekkers in de darm-
pjes.
Voeding uit de zuigfles scoort
niet in alle opzichten minder.
Voor twee nut'tige bacteriegroe-
pen (Bifidobacterium en Lacto
bacilli) maakt de voedingsbron
weinig uit. „De fabrikanten van
flessenvoeding voegen sinds
kort vezels toe waardoor de aan
maak van die twee gezonde groe
pen bacteriën wordt gestimu
leerd."
Maar een zwaluw maakt nog
geen zomer in babyvoedingland:
„Niet alleen een goede darmflo
ra biedt bescherming. Ook de an
tistoffen van de moeder die de
borstbaby krijgt, helpen mee."
En dat doen de fabrikanten de
moeders nog niet na. GPD
Liever natuurlijk
Niet alleen de voedingsbron,
maar ook de wijze van be
vallen is volgens Penders van in
vloed op de aanwezigheid van
heilzame of juist minder wel
doende bacteriën in de darmen
van de baby.
Kinderen die in het ziekenhuis
met de keizersnede zijn gebo
ren, hadden bijvoorbeeld hon
derdmaal zoveel bacteriën van
de ongunstige variant Clostri
dium difficile in hun darmka
naal dan baby's die thuis langs
de natuurlijke weg ter wereld
komen. Verder bleken de kinde
ren die in de operatiekamer ter
wereld kwamen minder'goede
darmbacteriën te dragen.
Penders: „De darmen van het on
geboren kind zijn steriel. Tij
dens de geboorte komt de baby
voor het eerst in aanraking met
bacteriënuit' de darmflora en va
ginale flora van zijn moeder.
Die zijn juist heel goed voor de
ontwikkeling van de normale
darmflora van het kind. Bij een
keizersnede komen kinderen
echter in contact met ziekenhuis
bacteriën. Dat verstoort hun dar
mflora." GPD
Nieuw onderzoek wijst uit dat moedermelk gunstig is voor de darmflora van de baby en zo bescher
ming biedt tegen allergieën en ander ongerief. foto GPD
Mijtenontlasting oorzaak allergie
TOKIO - Uitwerpselen van de huisstofmijt kunnen niet al
leen een allergie voor het beestje zelf veroorzaken, maar
ook andere allergieën. Dat komt doordat ze een enzym be
vatten dat de huid aantast. De huid wordt daardoor meer
doorlaatbaar voor allerlei stoffen uit de buitenwereld, zo
als honden- of kattenallergenen, schrijft T. Nakamura
van de Juntendo universiteit in Tokio op grond van proe
ven bij muizen. Het tegengaan van huisstofmijtgroei in
huis kan dus ook het ontstaan van andere allergieën be
perken, aldus Nakamura. GPD
Opname in tehuis bron depressie
AMSTERDAM - Dat depressies veel vaker voorkomen bij
verpleeghuisbewoners dan bij thuiswonende ouderen, is
niet de schuld van het verpleeghuis.
De meeste depressies bij verpleeghuisbewoners ontstaan
namelijk vlak voor of tijdens de opname als gevolg van
het verlies van zelfstandigheid van de oudere. Dit conclu
deren L. Jongenelis en M. Smalbrugge, beiden werkzaam
bij het VU medisch centrum in Amsterdam. Aangezien de
herkenning van depressies bij verpleeghuisbewoners nog
niet optimaal is, herstellen veel verpleeghuisbewoners na
opname niet meer van hun depressie. GPD
Nachtmerries door intensieve zorg
LUND - Ploe langer patiënten op de intensive care (IC)
verblijven, des te groter is de kans dat zij er in de eerste
maanden daarna nachtmerries of beangstigende herinne
ringen aan over houden.
Dit kan uitmonden in een depressie of angststoornis, con
cludeert K. Samuelson van het Academisch Ziekenhuis
Lund, op grond van onderzoek onder 250 IC-patiënten.
Patiënten op de IC worden bijna voortdurend in een lich
te slaap gehouden. Ze zijn zich dan nog bewust van hun
omgeving. Omdat het dieper in slaap brengen van de pa-
tiënten teveel lichamelijke risico's met zich meebrengt,
pleit Samuelson voor meer nazorg bij IC-patiënten. GPD
Minder hartfalen door rookverbod
DENVER - Het instellen van een absoluut rookverbod in
openbai'e ruimtes leidt binnen enkele maanden tot een for
se daling van het aantal acute hartinfarcten.
Dit constateert C. Bartecchi van de University of Colora
do op grond van gegevens uit de stad Pueblo. Hier daalde,
na het invoeren van een algemeen rookverbod in 2003,
het aantal acute hartinfarcten in anderhalve maand met
30 procent. In nabijgelegen 'rokendesteden bleef een da
ling uit. GPD
Inbakeren zou huilbaby helpen
UTRECHT - Het inbakeren van jonge huilbaby's kan hel
pen tegen extreem huilen, blijkt uit onderzoek van bio
loog Bregje van Sleuwen van het Universitair Medisch
Centrum (UMC) Utrecht. Volgens haar hebben overigens
alleen huilbaby's die jonger zijn dan zeven weken baat bij
inbakeren in combinatie met regelmaat. De onderzoek
ster waarschuwt ouders niet zelf te experimenteren met
inbakeren. „Begin bij buitensporig huilen altijd met regel
maat. Als dat niet werkt, overleg dan met arts of deskun
dige." ANP
door F. Visscher
De laatste weken zijn we
bekogeld met allerlei
lijsten, waarin een rangorde
wordt aangegeven tussen de
verschillende ziekenhuizen.
U heeft er ook in deze krant
over kunnen lezen. Op zich is
het natuurlijk wel goed om
vergelijkingen te maken. We
kennen het al van de middel
bare scholen (Dagblad
Trouw), van de auto's (Auto
week) en nu dus ook van de
ziekenhuizen.
Achtereenvolgens hadden we
temaken met de ranglijsten
van het Algemeen Dagblad,
van Roland Berger, en van
Elseviers Weekblad. Het valt
nog niet mee om precies te
achterhalen hoe deze lijsten
nu eigenlijk worden samenge
steld.
Voor zover ik het begrepen
heb scoort bijvoorbeeld het
AD via de 'prestatie-indicato
ren' en Elsevier via vragenlijs
ten, in te vullen door profes
sionals.
Hoe dat ook zij, tot onze gro
te schrik blijkt dat de zieken
huizen van Goes en van Vlis-
singen in de achterhoede ver
zeild zijn geraakt.
Nu kunnen we wijzen op het
ziekenhuis in Roosendaal dat
inéén jaar tijd van de eerste
naar de vijftigste plaats dui
kelde of naar ziekenhuizen
stonden.
melding zegt niet alles. Het
kan zomaar zijn dat we vol
gend jaar deze Michelinster-
ren weer kwijt zijn, terwijl
we toch echt hetzelfde blij
ven doen. Zie ook het verhaal
van Roosendaal.
Niettemin, het is beter om als
ziekenhuis bij jezelf te rade
te gaan welke lessen er zijn te
trekken uit de lage totaalsco
re.
Registratie
Zoals bij vrijwel alle proble
men moet je eerst de diag
nose stellen, voordat de thera
pie kan beginnen.
Een goede analyse is dus op
zijn plaats. Zo lijkt het erop
dat niet zozeer de kwaliteit
in het geding is, maar dat het
ontbreekt aan de juiste regis
tratie.
Als (bij de AD-enquête) dan
door het ziekenhuis ingevuld
wordt dat 'er geen gegevens
Niet genuanceerd
De uitspraak van minister
Hoogervorst dat hijop grond
van de neurologische presta
tie-indicator 'aantal sterfge
vallen bij beroerten' zijn fa
milie niet in Bergen op Zoom
zou laten opnemen, omdat
daar de meeste mensen dood
gaan (33 procent) is ook be
paald niet genuanceerd.
Zo'n opmerking slaat eigen
lijk nergens op.
Je moet cijfers en rangorde
relativeren. Je kunt niet zo
maar appels met peren verge
lijken. Je kunt daar ook voor
beroerten' prima terecht.
Nu zijn we als neurologie- af
deling in Goes in de Elsevier-
enquête uitgeroepen tot één
van de beste van Nederland.
Dit stemt tot dankbaarheid,
maar ook deze eervolle ver
bekend' zijn, dan kunnen we
met zijn allen van mening
zijn dat we prima gepres
teerd hebben, maar naar de
buitenwacht is dat lastig aan
te tonen. -
En dat kost dan weer dure
punten. Zo valt er nog wel
meer over oorzaken te specu
leren (vele bestuurswisselin
gen, bezuinigingen, gemak
zucht en wat dies meer zij).
Het moet gaan om de kwali
teit en die laat zich niet zo ge
makkelijk meten.
De gepubliceerde ranglijsten
moeten we niet met een kor
reltje zout weg relativeren.
Het moet een uitdaging zijn
om nog beter te functioneren,
niet om hoger op de ranglijs
ten te verschijnen maar om
wille van onze patiënten.
De ziekenhuizen in de provin
cie Zeeland zijn van goede
kwaliteit.
Maar ze moeten de ambitie
hebben om een treetje hoger
te komen.
Dr. Frank Visscher is neuro
loog bij de Oosterscheldezie-
kenhuizen
door Henk Hellema
Naar schatting negen pro
cent van de beroepsbevol
king heeft last van een
burn-out. Als gevolg van een
langdurig te hoge werkdruk
voelt men zich opgebrand.
Leidt die situatie van uitput
ting ook tot in het lichaam meet
bare veranderingen? Paula
Mommersteeg is daarnaar op
zoek gegaan, maar heeft die nog
niet kunnen vinden. „Burn-out
is een veel complexer ziekte
beeld dan aanvankelijk werd ge
dacht."
Druk, druk, druk. Het werk sta
pelt zich op. De werkdruk
neemt toe en daarmee ook de
werkstress. Tot bij sommigen
na verloop van maanden of pas
na jaren de geestelijke en licha
melijke bom barst. Het wil niet
meer, men is dodelijk vermoeid,
de werkprestaties gaan achter
uit, men sombert en slaapt niet
goed.
Klachten die kenmerkend zijn
voor een burn-out. De klachten
komen even vaak voor bij man
nen als bij vrouwen. Maar in de
boeken van de arts komt de
diagnose burn-out in feite niet
voor. Volgens Mommersteeg
zijn bedrijfsartsen echter meer
en meer alert op het ziektebeeld
en verwijzen ze door naar be
handelcentra.
Maar zijn er geen fysiologische
veranderingen door burn-out?
Mommersteeg, verbonden aan
de Capaciteitsgroep Gezond
heidspsychologie van de Univer
siteit Utrecht, was er nieuwsgie
rig naar. „Burn-out is het ge
volg van een langdurig overbe
last stress-systeem", zegt ze.
„Een beetje stress is goed, maar
alleen als deze slechts van korte
duur is. Een langdurige situatie
van stress is dat duidelijk niet.
Het vreet energie en remt het
herstel van het lichaam."
Cortisol
In de lichamelijke reactie op
stress speelt het hormoon Corti
sol een centrale rol. „Dit stress
hormoon bemiddelt in twee pro
cessen. Aan de ene kant zorgt
het ervoor, dat de in het
lichaam aanwezige energievoor-
raden op de juiste plek terecht
komen. Aan de andere kant zet
ze ook een rem op de stressreac
tie, waardoor het lichaam op
adem kan komen en zich van de
inspanningen kan herstellen."
Bij mensen met langdurig te
Burn-out is het gevolg van een langdurig overbelast stress-systeem.
veel stress raakt het systeem
echter overbelast. Hun lichaam
krijgt niet meer de gelegenheid
zich te herstellen.
Is door de aanhoudende stresssi
tuatie het Cortisol niet ontre
geld? Is deze niet te hoog of te
laag? In haar onderzoek waarop
Mommersteeg hoopt te promo
veren, heeft ze die vraag bij een
groep van 74 burn-outpatiënten
nader onderzocht. Het ging om
ernstige bum-outpatiënten, die
soms al jaren klachten hadden,
thuis in de ziektewet zaten en
een maandenlange behandeling
ondergingen. Als controle on
derzocht ze ook 35 gezonde per
sonen die een baan hadden.
Ze heeft geen fysiologische aan
wijzingen voor een burn-out ge
vonden. Bij de patiënten vond
ze geen cortisolwaarden die af
weken van die bij gezonde men
sen. „Cortisol is dus niet bruik
baar om de diagnose burn-out
vast te stellen.''
Ook vond ze bij de patiënten
geen verschil in cortisolwaar
den voor en na een intensieve
behandeling van acht maanden,
terwijl hun klachten wel duide
lijk waren afgenomen. „Corti
sol geeft dus ook geen inzicht in
het verloop van de klachten."
De in Haarsteeg, gemeente
Heusden, opgegroeide biologe
heeft ook nog naar een ander
systeem in het lichaam geke
ken. „Chronische stress pleegt
ook een aanslag op het natuur
lijke afweersysteem. Mogelijk
dat daardoor de klachten of het
Schrijfster met
borstkanker in
Palazzoli Huis
OOST-SOUBURG - Marian
Boyer, schrijver van boeken en
toneelstukken, is ook borstkan-
kerpatiënt. Ze is clondérdag 12
oktober gastspreker in het Palaz
zoli Huis aan het Oranjeplein in
Oost-Souburg in het kader van
de Borstkankermaand.
Boyer vertelt over haar boek
Fantastisch Lichaam. Tijdens
het schrijven van dit boek werd
bij haar borstkanker gevonden.
Volgend jaar verschijnt Boyers
nieuwe boek Geslaagd
Lichaam.
Een medewerker van Palazzoli
ondervraagt de schrijfster over
haar visie op de manier waarop
de samenleving tegen borstkan
ker aankijkt. De gratis bijeen
komst duurt van 19.30 tot 21.30
foto Carlo ter Ellen/GPD
ziektegedrag van burn-outpa
tiënten kunnen worden ver
klaard."
In dat onderzoek heeft ze geke
ken naar de loopjongens van
het immuunsysteem. Naar stof
fen, cytokinen, die de verschil
lende cellen van het afweersys
teem stimuleren dan wel afrem
men,
„We hebben kunnen aantonen
dat een bepaald cytokine, het in-
terleukine-10, veel sterker door
afweercellen van burn-outpa
tiënten wordt afgegeven." Ze
noemt dit resultaat 'interes
sant', maar het heeft voor pa
tiënten nog geen duidelijke im
plicaties.
Ernst
„Bij de burn-outpatiënten von
den we geen verband tussen de
hoogte van het interleukine-10
in het bloed en de ernst van de
ziekteverschijnselen
Burn-out is een veel complexer
ziektebeeld clan we aanvanke
lijk dachten, zegt ze. „Dat we
zo weinig abnormale waarden
hebben gevonden, zegt nog niet
zo veel. Bij een burn-out zijn
waarschijnlijk meerdere regel
systemen verstoord. Mogelijk
maar een beetje en daardoor on
voldoende sterk om afzonder
lijk aan te kunnen tonen." GPD
door Chris van Alem
BOXMEER - Vijf jaar reed de
69-jarige Theo Schoenmakers in
een scootmobiel rond na een ope
ratie in het Maasziekenhuis in
zijn woonplaats Boxmeer. Deze
week verliet hij lopend het Nij
meegse Radboudziekenhuis.
Het klinkt als het wonder van
Boxmeer. Maar voor Theo
Schoenmakers was het een ware
nachtmerrie. „Ik sla terug zo
hard ik kan. Ik zal ze vernieti
gen", zegt de Boxmerenaar.
Hij vordert honderdduizend eu
ro van het Boxmeerse Maaszie
kenhuis waar hij in mei 2001
aan een aneurysma (gescheurde
ader) in zijn rechterbovenbeen
werd geopereerd.
„Ik verwijt het ziekenhuis dat
het mij de noodzakelijke medi
sche zorg niet heeft verleend.
Hadden ze mij maar meteen
naar het Radboudziekenhuis ge
stuurd. Maar al die jaren heb
ben ze me aan het lijntje gehou
den. Dit is mijn wraak", zegt de
gepensioneerde timmerman geë
motioneerd. „Deze vijfhonderd
vierkante meter rond huis is vijf
jaar lang mijn wereld geweest.
Ik kon niet meer op vakantie.
Lopen kon ik nauwelijks meer
na de operatie, nog geen twintig
meter." De operatie werd uitge
voerd door een van de drie chi- 1
rurgen die deze zomer het zie
kenhuis moesten verlaten na
een vernietigend rapport over ja
renlange wanpraktijken op de
afdeling chirurgie.
Ijskoud
„Het is een grote kluns", zegt
Theo Schoenmakers nu. Hij
meldde zich in mei 2001 met een
been dat ijskoud bleef en dat hij
niet meer kon optillen. Na de
operatie in Boxmeer verliet hij
strompelend het ziekenhuis. „Ik
kon niet meer lopen van de
pijn." Alles wees op een gebrek-
lrige bloedcirculatie. Afgelopen
woensdag werd hij opgenomen
in het Radboudziekenhuis in Nij
megen. Daags erna onderging
hij een acht uur durende opera
tie. „Ik voelde daarna meteen
dat het weer goed was." De vaat-
chirurg in Nijmegen herstelde
een dichtgeslibt bloedvat en leg
de een bypass aan.
Sindsdien staan scootmobiel en
rolstoel thuis werkeloos in een
hoekje. GPD
DEN HAAG - Door kinderen
van dyslectische ouders al op
kleuterleeftijd te trainen, kan
een eventuele leesachterstand
sneller worden verholpen. Dat
blijkt uit een onderzoek van psy
choloog Fred Hasselman en or
thopedagoog Saskia de Graaff,
die verbonden zijn aan de Rad
boud Universiteit Nijmegen.
De afgelopen vijf jaar kregen on
geveer 35 kleuters van ouders
met dyslexie een taaltraining.
Zij hebben een verhoogde kans
op de stoornis omdat erfelijk
heid bij dyslexie een rol speelt.
Aan het einde van groep drie ble
ken deze kinderen beter te lezen
dan kinderen uit dezelfde risico
groep die geen extra lessen had
den gekregen. „Trainingen heb
ben dus zin. Ze beseften beter
dat taal uit klanken bestaat en
ook lezen verliep soepeler," al
dus de onderzoekers.
De groep leerde door middel
van geheugensteuntjes onder
meer letters herkennen. Boven
dien werd er een begin gemaakt
met lezen. „We lieten bijvoor
beeld twee letters zien van het
woord bal, laten we zeggen de b
en de a. De kinderen moesten
vervolgens de 1 benoemen."
Kleuters die het risico lopen
woordblindheid te krijgen, wor
den op dit moment niet extra ge
traind. Hasselman: „Het onder-
zoek wijst uit dat het wél nut
heeft. Je weet nooit of ze alle
maal daadwerkelijk dyslexie
krijgen, maar degene die de
stoornis hebben, help je al
vroeg." Hoewel de kleutertrai-
ning' haar vruchten afwerpt, is
het volgens Hasselman geen
wondermiddel. De kleuters pres
teerden nog altijd slechter dan
de kinderen die geen dyslecti
sche ouders hebben. De resulta
ten worden besproken op het
dertiende dyslexiecongres, 20'
oktober in Nijmegen. GPD
