Eigenlijk zijn alleen de benzinepompen verdwenen
Nieuwe raadkaart
Dan dienke ik an
die eêste bioscoopfilm
c^eK\
V
J
dinsdag 19 september 2006
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
d'r moaie kleren die net niet lie-
te zie, wa 'k ao wille zie. Ma ik
kon 't nie laète om d'r 'n eêle we
ke over te loape dienke.
As ik noe de kleurloas'eid van
de Concertzaèl zie, vraèg ik
mien eige iedere keer aof wan
neer de man mee de kwaste
komt om de aauwe glorie in ere
te erstelle. In noe ik dat stik
over de MCD-revue las, 'k t'r
'n verlange bie ekrege. In mien
fantasie zie op de plaèse van de
naèm Concertzaal staè Theater
MCD of MCD Theater.
Ma jao, wie bin ik eigenlijk? Ik
bin alleên ma dat jongetje van
Kèrrekwèrreve, dat van z'n moe
der 'n kwartje ekregen ao om
naè Der Tiger von Eschnapur te
gaè kieke. Ik wete nie eêns mt
waè 't over gieng, be'aolve over
de fladderen sluiers van La Ja-
na. Ma mee glinsterende oagen
in bevende viengers lei ik mien
kwartje, misschien ao 'k d'r wè
'n aolve dag mannenwèrrek vö
verxicht, bie 't loket. In dat 't z'n
gèld waèrd was, bliekt noe wè.
Ik dienke d'r nog stees an.
De meêste naèmen van de mén
sen op de foto waère oönbekèn-
de groat'eden vó mien. D'n eni
gen die ik nog herkenne is 'n lief
vriendinnetje van oöns van vroe
ger. Vast staèt wè dat de Con
certzaal op dat moment 'n tied
van groate bloei deümaèkte.
Daè ziet 't noe nie rnïr naèr uut.
Misschien zou 't èllepe om 't 's
'n nieuw imago op te plakke.
Misschien praèt ik vö mien beur-
te. Ik wone nie mi op Schouwen.
Daèrom is mien 'n groat deêl
van de oöntwikkelingen ontgaè.
Misschien eit de zaèl a 'n zinvol
le bestèmmieng ekrege. Ma an
de butenkant ziet t'r nie moai
mïr uut. As dat vrolijk oagende
gezèlschap van die foto uut
1949 dat noe 's zouwe kunne zie,
zou 't d'r misschien van schrik-
ke.
Want kom jie uut Zeêlaand, naè
boven de Moerdiek
Daè zie je aol die umbug, die 01-
laandse sjiek
Daè loape de vraauwen in kle
ren van pluus
't Is butter van buute, ma Bleu-
band in uus
Oöns binne - tsiengelaboem -
ma boertjes
Oöns ete stroopvet mee 'n krip je
spek
'n plak amme, 'n stikje paèling
'n sneetje tèrrevebroad, zö van
de mek
't Is aomaè schraèltjes
Toch is 't in Zeêlaand nog nie zö
gèk.
Joop van Zijp
Ik bin in 'n tiedvak an elaand
da 'k begin te graèven in aau
we spullen. Da's 'n veeg teken
ménsen. As je begint op te mi
men is t'r beslist wat mee joe
gaènde. Je bint zwanger of je
dienkt dat d'n tied die joe nog
rest gebruukt mot oare om 's
nétjes je zaèkjes op orde te brien-
gen. Van zwangerschap 'k nie
zö vee last, dus 't za 't tweêde
wè weze.
Tussen vergeelde stikken papier
trèf ik an 'n pagina van een Zur-
rikzeêse nieuwsbode van zaèter-
dag 17 september 1994. Boven-
an 'n groate foto van 't revuege
zelschap van meneer M.C. Doele-
man. De MCD-revue, kortwèg
ezeit, die direct naè d'n oorlog
triomfen vierde. Ik mot bekènne
da 'k nog noait een revue in Zur-
rikzeê ezien In die naèoorlog-
sen tied verkeerde ik in droevi
ge omstaandigheden deü zwaère
ziekte. Laè 'k d'r nie te vee mïr
an dienke. Ik zou d'r verdrietig
bie kunne oare.
Ma wat 'k spiet da 'k die tied
niet mee kon maèke op Schou
wen. In as je dan zö'n pagina
leest, de gezichten op de foto
goed bekiekt en dan berekent
mee de geschatte leeftied van
dat moment, dat de meêste d'r
nie mi zullen weze, dan kan ik
daè noe mee de beste wil van de
wèreld nie vrolijk van oare.
Toen ik vanoggent wakker wier,
kwam d'r 'n groat antal aauwe
collega's vö mien geêst. Toen ik
mien eige realiseerde da 'k twin
tig jaèr elee aofscheid van die
ménsen enomen kreeg ik 't 'n
oagenblik Spaèns benauwd. Mis
schien bin ze d'r nie mi, doch ik
bie m'n eige. In natuurlijk, net
as ik bin ze aomaè twintig jaèr
aauwer oare in as ze d'r nog bin,
evenas ik an'elaand in d'n tied
van aofscheid nemen, wat ok be
tekent, stikjes van vergeelde
kraanten zitte leze.
Wilder komme zeker jaèrlijks
eên keer op 't eilaand. As ik
parkere bij de Zurrikzeêse aau
we aèven in 'n aolf uurtje in
d'auto zit te wachte op mien
vraauwe, kiek ik naè de ménsen
die bezit enomen van mien om-
gevieng. In die slènterend genie
te van wat vroeger ok 'n bitje
van mien was. Ze kieke naè de
moai opgepoeste gevels, de
Zuud'aèvenpoorte in de schoan'
eid van de op'aèlbruggen in dob
berende boatjes in 't waèter. Ei
genlijk is 'n aolf ure te kort om
aolles wï vö langen tied in je op
te nemen. Je mot wï 'n vol jaèr
mee die erinnering vooruit kun
ne, begriep je wè?
Ma te gauw komt 't moment dat
ik de route kies deü 't kleine
straètje langs de witte gevel mee
de brune vlèkken van de Con
certzaèl. As d'r gin auto achter
mien zit, stop ik daè even en
dan dienke ik an die zaèterda-
gaèvend, dat ik daè vö de eêste
keer naè de bioscoop mocht om
'n volwassen film te bekieken,
Der Tiger von Eschnapur. Nog
stees zie ik die prachtige be
weeglijke filmster La Jana mee
of vijf plaatsen waar de schor-
viltbij ooit gezien is. Reden dus
om uiterst zuinig te zijn op deze
Zeeuwse zeldzaamheid. Waar
om de schorviltbij zo zeldzaam
is, weten we helemaal niet.
Nestplaats
Normaal gesproken is een koe
koeksbij present zodra er een
nestplaats van zijn gastheer
soort aanwezig is. Maar op de
meeste nestplaatsen van de
schorzij debij is de schorviltbij
nooit waargenomen. In Enge
land en Frankrijk, waar de
schorzijdebij ook voorkomt, is
er een andere koekoek (de Gewo
ne viltbij) die de schorzijdebij
belaagt. Die is daar wel op alle
nestplaatsen te vinden.
Momenteel lijkt het alsof de
schorviltbij op enkele van de be
kende vliegplaatsen iets talrij
ker wordt. Dat kan een kwestie
zijn van gunstige weersomstan
digheden, maar er zijn ook tal
van andere mogelijke redenen.
Van de schorviltbij is al sinds de
ontdekking bekend dat hij in
sommige jaren talrijk is om ver
volgens een aantal jaren schijn
baar volledig verstek te laten
gaan.
De laatste twee jaar komen er
aanwijzingen dat ook de Gewo
ne viltbij de Nederlandse nest
plaatsen van de schorzijdebij be
zoekt. Dat zou een grote bedrei
ging kunnen zijn van de schor
viltbij, omdat die toch al slecht
aangepast is aan zijn gastheer.
Een vraag die oprijst is hoe het
kan dat in Nederland plotseling
de Gewone viltbij opduikt als
koekoek van de schorzijdebij.
Om daar iets zinnigs over te kun
nen zeggen, moet je een hypothe
se opstellen en vervolgens in het
veld onderzoeken of die klopt.
Het zou direct of indirect iets te
maken kunnen hebben met de
opwarming van het klimaat.
Erg veel zuidelijke diersoorten
foto's Chiel Jacobusse
rukken op naar het noorden en
het zou goed kunnen dat de Ge
wone viltbij op die manier de
schorzijdebij als potentieel
slachtoffer heeft ontdekt.
Maar er is nog een andere moge
lijkheid. In Nederland treedt de
Gewone viltbij gewoonlijk op
als koekoek van de duinzij debij.
Die verzamelt stuifmeel op bloe
men van het kruiskruid. Ons ei
gen inheemse Jacobskruiskruid
is al ver over de top van zijn
bloei als half augustus de zeeas
ter begint te bloeien. Gewone
viltbij en schorzijdebij komen
elkaar dus normaal gesproken
nooit tegen. Tegenwoordig komt
echter het uit Zuid-Afrika af
komstige bezemkruiskruid tal
rijk in onze duinen voor. De
duinzijdebij is er dikwijls op te
vinden. En de bloeipiek van de
ze zuiderling valt tegelijk met
de toptijd van de zeeaster, in de
eerste helft van november. Het
zou zo maar kunnen dat onze
schorviltbij direct of indirect de
dupe wordt van deze veranderin
gen. Verandering van het kli
maat lijkt op het eerste gezicht
niet al te ingrijpend, maar het
kan er voor zorgen dat tal van
inheemse dieren en planten uit
sterven. Het is zaak om de ont
wikkeling van de schorviltbij de
komende jaren met argusogen te
volgen.
Chiel Jacobusse
De schorviltbij, parasiet op de schorzijdebij.
September is de maand
van de schorzijdebij.
Sinds we met een groepje
enthousiastelingen een paar
jaar geleden de hele Delta
afgestruind hebben om de
verspreiding van deze type
rende soort in beeld te bren
gen, laat deze bijzondere bij
de medewerkers van het in
sectengroepje niet meer los.
De verspreiding is - althans
in de Delta - helemaal in
kaart gebracht, maar er blij
ven genoeg vragen over om
mee aan de slag te gaan.
Het is voor een aantal men
sen een wat uit de hand gelo
pen hobby geworden.
De schorzijdebij is een wilde
bij die voedsel verzamelt
op de zeeaster of zulte. Anders
dan de bekende honingbij leven
de schox-zijdebijen niet in vol
ken, maar leven alle individuen
in principe onafhankelijk van
elkaar. Wel nestelen ze gezamen
lijk; soms met vele duizenden
bij elkaar. Een nest is een holle
tje in de grond, dat uitmondt in
een aantal zijgangen. Aan het
einde van die zijgangen liggen
de broedcellen. Dat zijn enkele
centimeters grote zijdeachtige
zakjes, die zo'n beetje de vorm
hebben van een plunjebaai zoals
afgezwaaide dienstplichtige mi
litairen die op de vliering heb
ben. De bi'oedcellen worden ge
vuld met stuifmeel, dat wordt
aangelengd met nectar, zodat er
een vloeibaar papje ontstaat. Bo
ven dat papje, aan het deksel
van de cel wordt een ei opgehan
gen en daaruit ontwikkelt zich
een larve, die zich in de loop
van bijna een jaar ontwikkelt
tot volwassen bij. De bijen wor
den belaagd door een koekoeks
bij, de schorviltbij. Dat is een
erg zeldzame soort, die nooit
buiten het Deltagebied is waar
genomen. Zo'n koekoeksbij legt
zijn ei in het nest van een ande
Schorzij debij
re soort, in dit geval de schorzij
debij, en als de larve uitkomt
verorbert die als eerste maaltijd
het ei, of de jonge larve van de
gastheer. Bijna alle wilde bijen
(in Nederland zijn dat er ruim
driehonderd) worden wel be
laagd door een specifieke koe
koeksbij. De schorviltbij be
perkt zijn parasitisme tot de
schorzijdebijen. Goed be
schouwd zijn er maar een stuk
de loco-burgemeester van Aag-
tekerke, P. de Visser." Als sail
lant detail schrijft J. Provoost
uit Domburg dat het dorpsplein
het enige stukje van het dorp
was, dat tijdens de inundatie
van Walcheren (oktober
1944-voorjaar 1946) droog
bleef. D. E. Tollenaar uit Ter-
neuzen kiest voor een bijzonde
re invalshoek door eraan te her
inneren dat de naam Aagteker-
ke ook herinnert aan een schip
van de Verenigde Oostindische
Compagnie (VOC), gebouwd in
1643. Het leed schipbreuk op
een rif bij Celebes en van het
wrakhout werd het jacht Van
Vijven gebouwd. C. F. Stevense
uit Middelburg tenslotte weet
dat het dorp vroeger Sint-Aech-
tenkercke werd genoemd, van
wege de beschermheilige van de
kerk Sint-Agatha.
De kerk is al in het begin van de
13e eeuw gesticht en kreeg in
1625 zijn huidige gedaante. Het
gemeentehuis met plakkebord
werd in 1905 in gebruik geno
men. Daarvoor was het een
school. Bij de herindeling van
1966 werd het gemeentehuis
overbodig. Tegenwoordig zijn
er een bibliotheek en een crèche
van de kerk in gevestigd.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
N. Zwemer, Meliskerke,
A. J. Francke, Middelburg en
K. van Rooijen, Westkapelle.
Of het nu komt doordat de
raadkaart van vorige week
'maar' vijftig jaar oud is of om
dat er niet zo gek veel is veran
derd in de afgelopen halve
eeuw; het dorpsplein van Aagte-
kerke is door zeer velen her
kend. „Eigenlijk zijn alleen de
benzinepompen van F. Bakker
weg", schrijft J. N. Blaas uit
Westkapelle. „De zaak is nu fiet-
senhandel Leo Joosse."
M. J. Geertse-Jobse is 85 jaar ge
leden aan het dorpsplein gebo
ren en 60 jaar geleden in het ge
meentehuis getrouwd door bur
gemeester Bosselaar. De 97-jari-
ge J. Wisse uit Middelburg
trouwde er in mei 1933. Toen
K. Griep uit Krabbendijke zo'n
30 jaar geleden als vertegen
woordiger begon, bezocht hij on
der meer de winkel van de fami
lie Dekker ('winkel van Sin-
kei').
Volgens C. Roose uit Aagteker-
ke heeft Dekker ook indertijd
de ansichtkaart uitgegeven.
„De vuilnisbak voor de winkel
heeft er nog heel lang dienst ge
daan. Mijn dochter die nu 'pas'
14 is, herkende deze zelfs nog
goed. De winkel is er nog, maar
heet nu Het oude Durpsuus, een
winkel met van alles wat. De su
permarkt is verhuisd naar de an
dere kant van het dorpsplein,
nog steeds onder bewind van de
familie Dekker." D. M. Dek-
ker-Sanderse uit Aagtekerke be
vestigt dat de kaart in de win
kel is verkocht. Ze geeft als
naam van de boerin mevrouw
Verhage. Ook I. de Visser uit
Aagtekerke doet dat: Adriane
Verhage-de Visser, in gesprek
met mevrouw Lous-Bakker. Bij
de winkel staat Johanna Lous.
„Links op de foto het gemeente
huis, nu hoort het gebouw bij
de kerk", meldt M. de Bree uit
Kerkwerve. „Links de Esso-ben-
zinepomp en fietsenzaak van
mijn grootouders Floor en Jo
Bakker." Deze inzendster ging
vroeger vaak boodschappen
voor oma halen in de winkel
van Dekker (destijds Végé). „De
dames op de foto zouden mijn
oma (in klederdracht) en tante
Mine Lous-Bakker kunnen zijn.
De dame bij de winkel is mis
schien de moeder van winkelier
Dekker." J. Blokpoel-Lous uit
Middelburg herkent in de
vrouw in burger haar nu 85-jari-
ge moeder, die nog steeds aan
het dorpsplein woont.
T. Wattel uit Hoedekenskerke
woonde als jong meisje aan het
plein, op nummer 43. „Naast
ons op nummer 45 woonden
Bram en Betje Koene-Peper,
met de dochters Nelie en Ina.
Het huis midden-achter op de
foto hoorde bij een boerderij, ei
gendom van de familie De Vis
ser." Klopt, blijkt uit de brief
van M. de Visser uit Meliskerke,
die evenals haar zus op de hoe
ve geboren is.
Voor S. en C. de Visser uit Melis
kerke komt de raadkaart op een
uitgelezen moment. „Het is 16
september veertig jaar geleden
dat ons huwelijk daar in het ge
meentehuis voltrokken is, door
Komende weken uit de collectie van Hans Linden-
bergh prentbriefkaarten van plaatsen met stads
rechten. Vandaag de eerste en uiteraard is de
vraag: om welke plaats gaat het en, meer precies,
om welke straat? Nadere bijzonderheden zijn wel
kom bij de redactie.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
23 september worden gezonden aan: Redactie
PZC Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
