Nieuwste lichtbron
prikkelt vormgevers
Abelia bloeit tot aan de winter
PZC
Ledverlichting
Hoog(s)te punt
Winnie the Pooh-behang
Designklassieker is jarig
Een Hastens voor iedereen
ONDER DE PANNEN;
zaterdag 16 september 2006
W3i
Solar led van Quasar.
Ontwerpers dwepen ermee. De nieuwste
lichtbron 'led' inspireert ze tot ver
nieuwende armaturen. Helemaal hip, maar
de consument wil er nog niet aan.
Suga Cube. Zo heette het led-
lampje dat ontwerpers Ja
cob de Baan en Frank de Ruwe
in 2003 introduceerden. „Power-
leds waren net nieuw en werden
vooral toegepast als noodverlich
ting", vertelt De Ruwe. „We heb
ben er een element van gemaakt
dat eenvoudig kan worden toege
past in lampen voor de woning,
geprobeerd er een soort sieraad
van te maken."
Het lampje kreeg veel aandacht
in de pers en werd aangekocht
door het Stedelijk Museum in
Amsterdam. „Maar de consu
ment wilde er niet aan. Uiteinde
lijk zijn er nauwelijks exempla
ren verkocht", zegt De Ruwe.
Hij heeft wel een verklaring.
„We waren er te vroeg bij, want
op dat moment hadden leds nog
allerlei nadelen. De vormgeving
was nog te lomp en het licht te
wit. Met de nieuwste leds heb je
als ontwerper al veel meer moge
lijkheden. Je ziet dan ook dat de
ze nieuwe lichtbron steeds meer
vormgevers prikkelt. De ontwik
keling biedt nieuwe kansen."
Dat de ontwikkeling niet stil
heeft gestaan, blijkt op alle gro
te lichtbeurzen. Ledverlichting
is er de blikvanger ten koste van
gloeilampen en halogeen. Hele
maal nieuw is de cöllectie arma
turen die producent Nimbus dit
najaar in Frankfurt introdu
ceert. Daarbij is gebruik ge
maakt van de nieuwe generatie
SMD-leds.
„Deze lichtbronnen zijn ultra-
plat en daardoor verschillen ze
van de eerste generatie leds uit
1962", aldus ontwerper Dietrich
Brennenstuhl. „De grootte van
de lichtbron bepaalt nu niet lan
ger de vormgeving. Dus zijn er
minder grenzen aan de creativi-
Leds zijn geen lampen in de klassieke beteke
nis van het woord. Led is een afkorting van
lichtgevende diodes. Dit zijn elektronische 'com
ponenten' die rechtstreeks licht uitzenden. Een
led is opgebouwd uit een chip van lichtgevend ma
teriaal, een bedradingframe en een behuizing.
Voordelen:
-Leds zijn energiezuinig: 80 procent goedkoper
dan andere verlichting.
-Leds hebben een lange levensduur van zo'n tien
jaar. Ledverlichting is dus onderhoudsvrij.
-Leds zijn praktisch onbreekbaar en shockproof.
-Leds geven geen warmte af en zijn dus veiliger.
-Leds zijn bruikbaar als sfeerverlichting en ge
schikt voor allerlei verlichtingseffecten.
Nadelen:
-De lichtval is beperkt.
-De prijs van leds is relatief hoog.
-De kleur van het licht is vrij koud.
-Een kapotte led is niet te vervangen.
teit." Ontwerpers zijn dus om,
maar de consument is nog altijd
niet over zijn koudwatervrees
heen. „Die is er nog niet aan toe
om ledverlichting in zijn woon
kamer of keuken te plaatsen",
denkt Sybille van Gammeren
van lichtfabrikant Quasar.
„Vooral de lichtkleur en -capaci
teit van ledverlichting voldoen
nog lang niet aan de wensen van
de consument. Bovendien heeft
die er moeite mee dat leds niet
te vervangen zijn als ze stuk
zijn, ook al kunnen ze jaren
Led van Quasar.
mee. Daarnaast is de relatief ho
ge prijs een drempel."
Opvallend is dat leds ook gemak
kelijk kunnen worden toegepast
in andere producten dan verlich
ting. „De eigenschappen geven
de ontwerpers nieuwe mogelijk
heden met betrekking tot vorm
en toepassing'', zegt Van Gam
meren. „Op dit moment passen
ontwerpers leds toe in onder
meer vloeren, tapijten en kle-
ding."
Gemoedstoestand
Op deze trend speelt Chris Hei
ne in met zijn webwinkel Led-
land. Daarop biedt hij innovatie
ve producten aan van diverse
ontwerpers en fabrikanten. The
sky lijkt the limit. Luxe gadgets
als een ledverlicht bad, wasta
fel, kraan, bloempot, champag-
nekoeler en ledhuisnummers zit
ten al in de collectie. Maar dat
is nog maar een-begin. „Met leds
kun je je gemoedstoestand beïn
vloeden. Daardoor komen er
steeds meer fun-en functionpro-
ducten op de markt, allemaal
ledverlicht, om de zintuigen te
stimuleren."
In 2007 lanceert Heine de Mood-
room; een ledverlichte ruimte.
„Een heel spannend project dat
voor aardig wat opschudding
zal zorgen."
Heine is positief over de toe
komst van led. „Ledverlichting
wordt nu meer als accent en als
sfeerverlichting ingezet, maar
op termijn zullen leds alle con
ventionele lampen gaan vervan
gen. Verlichting zoals we die nu
kennen verdwijnt." Quasar is te
rughoudender. „Led moet nog
een paar jaar doorontwikkelen
voordat het door iedereen van
zelfsprekend is en geaccepteerd
zal worden."
Anja Sparidaans
Meer informatie: www.qua-
sar.nl, www.ledland.nl,
www.natwerk.nl, www.nim-
bus-design.com.
Ik schrijf dit stukje op één van
de laatste dagen van augus
tus en buiten is het geen zomer
maar herfst. De eerste walnoten
zijn door de stormvlagen voortij
dig uit de boom gewaaid en lig
gen in het natte gras. Misschien
komt het door het slechte weer
dat nu al vier weken aanhoudt
dat ik met mijn gedachten in no
vember ben in plaats van in de
nazomer.
November is geen vrolijke
maand in de tuin, want er zijn
niet veel planten die dan nog
mooi zijn. De eerste nachtvorst
hebben we meestal al gehad en
veel vaste planten zijn veran
derd in bruine of zwarte kada
vers. Herfstkleur is niet het ster
ke punt van de vaste plant. Bo
men zijn hun blad voor het
grootste deel kwijt en de rozen-
bottels zijn vaak al door de
groenlingen opgegeten. Novem
ber is de tijd waarin je kunt ge
nieten van bessen en bottels,
staat er in de boeken, maai- de
genen die daar in die maand het
meest van genieten, zijn de trek
vogels.
De meeste tuinliefhebbers zul
len streven naar een tuin waar
in in iedere maand van het jaar
iets te beleven valt. In de lente
en in de zomer hoef je niet eens
te streven, dan gaat alles van
zelf. Maar om de tuin in het win
terhalfjaar ook fleurig te hou
den, valt niet mee. In het nieu
we jaar, als de dagen lengen,
kun je genieten van de belofte.
In januari komen de sneeuw
klokjes alweer boven de grond
en tegen het einde van die
maand bloeien de eerste tover-
hazelaars. Maar in november en
december valt het niet mee om
de tuin aantrekkelijk te hou
den. Een enkele roos bloeit wat
na en perkamentkleurige sier-
grassen geven nog enig cachet
aan de tuin, maar verder is de
novembertuin niet bepaald op
windend.
Misschien is het daarom dat ik
zo gesteld ben op Abelia schu-
mannii, een struikje met klein,
spits, glimmend blad en trossen
van trompetvormige lichtroze
bloempjes tot in november. Niet
alleen in de herfst, want Abelia
schumannii begint eind juli al
te bloeien. Maar terwijl veel
struiken maar een paar weken
bloeien, houden Abelia's het
maandenlang vol.
Zelfs na de bloei zijn ze nog aan
trekkelijk omdat de rode kelk
blaadjes ook een grote sierwaar-
de hebben. Het struikje ziet er
kwetsbaar uit, en dat klopt
want het is maar matig winter
hard. Na een strenge winter
kan het tot aan de grond toe te-
ruggevroren zijn, maar bijna al
tijd loopt het daarna toch wel
weer uit en bloeit het ook nog
alsof er niets aan de hand is. In
een normale winter bevriest
Abelia schumannii niet, maar
verliest het struikje wel een ge
deelte van het blad. 'Halfwinter-
groen' wordt die hoedanigheid
in de naslagwerken genoemd.
En in een kwakkelwinter blijft
de Abelia groen.
De meest gekweekte Abelia is
niet Abelia schumannii, maar
Abelia x grandiflora. Deze krui
sing tussen twee soorten, die in
1886 in Italië tot stand is ge
bracht, is beter tegen een stren
ge winter bestand. Abelia x
grandiflora heeft hetzelfde glim
mende blad én dezelfde lichtro
Abelia schumannii
ze bloemen als Abelia schuman
nii, maar wordt groter. Een vol
wassen exemplaar is ongeveer
anderhalve meter hoog en even
breed. Wie dit te groot vindt,
zou de struik in het vroege voor
jaar kunnen terugsnoeien.
Uit een poging om de gratie van
Abelia schumanii te combine
ren met de winterhardheid van
Abelia x grandiflora is Abelia
'Edward Goucher' ontstaan,
een kruising die inderdaad het
beste uit beide ouders naar bo
ven heeft gehaald. Alle Abelia's
houden van een plaatsje in de
zon.
Romke van de Kaa
Alsof het is afgesproken: op
de dag dat de bouwers van
de Zeelandhallen deze week het
hoogste punt bereiken, gebeurt
hetzelfde hemelsbreed nog geen
kilometer verderop aan de Elvis
Presleylaan.
Anders dan bij het evenementen
complex, gaat het moment in
Ouverture geruisloos voorbij.
Geen vlaggen, toespraken en
champagne op de bouwplaats.
Laat staan media. Want bijna
dagelijks bereiken bouwvakkers
wel ergens een hoogste punt;
waardoor het nauwelijks
nieuwswaarde heeft.
Dat mag dan voor krant, radio
en televisie zo zijn, maar voor
toekomstige bewoners ligt dat
wel even anders. Voor hen is het
wel degelijk een bijzonder mo
ment. Sterker: voor ons was de
ze week een klein huiselijk feest
je waard.
Want eindelijk beginnen de
twaalf karkassen nu echt op wo
ningen te lijken. Het metselen
en voegen zit er op, in sommige
kozijnen zit al glas en op de eer
ste woningen liggen dakplaten.
Doordat ze schuin oversteken is
met het leggen ervan tegelijk
het hoogste punt bereikt: bijna
tien meter. Dat moet als het
even kan op de foto en liefst ook
op film. Want het is net zo be
langrijk als de eerste steen en
straks de overhandiging van de
sleutels.
Toch zijn er jammerlijk maar
weinig toekomstige bewoners
getuige geweest van het hoogte
punt op de bouwplaats. Door
aanvoerproblemen van hout
met het FSC-keurmerk zijn de
daken tien weken later dan ge
pland geleverd. Vervelend,
maar dit soort 'vertraging' is in
herent aan woningbouw. Het
koopcontract biedt niet voor
niets veel 'ruimte' voor opont
houd.
Niet alleen voor de aannemer
was de late levering van de da-
ken een tegenvaller. De bouw-
vakkers konden niet verder met
het werk dat ze wilden doen.
Niet dat ze in de piepzak zaten.
Integendeel. Door slim allerlei j
klussen naar voren te schuiven,
blijft, zo lijkt het, de schade bin-'
nen de perken.
Toeval of niet: op dezelfde dag
dat de eerste daken worden neer-:!
gelegd, valt ook een envelop van
de aannemer op de mat. De
brief is reden voor een vreugde- 1
kreet: voor het eerst sinds de j.
bouw, is er een officiële medede- j
ling over de oplevering. Het stre
ven is vlak voor Kerstmis de
sleutels te overhandigen. Geen j
kerst in het nieuwe huis dus, he
laas. Maar eindelijk wel de lang
gewenste duidelijkheid.
Voor ons valt nog veel te doen;
uitkiezen van de partij leisteen,
de juiste linoleum, wandafwer
king en gordijnen. Zo langza
merhand kunnen we ook eens
een voorzichtige planning gaan
maken.
Ondanks de vertraging ligt de
bouw niet ver achter op schema.
De aannemer houdt woord; ople
vering medio november of de
cember heeft hij steeds gezegd.
Natuurlijk met een slag om de
arm, maar dat kan ook niet an
ders in een project waarbij zo
veel bedrijven en mensen betrok- j
ken zijn. Als alle daken liggen i
en het glas er in zit, kan het bin-1'
nenwerk beginnen. Een nieuw j
hoogtepunt.
Winnie the Pooh, Mickey
Mouse, Superman of Bob
de Bouwer op de muur van de
kinderkamer? Dat kan. De Bel
gische producent Funinvest
brengt onder de naam Decofun
behang op de markt waarop de
ze figuren zijn afgebeeld. De col
lectie heet kids@home en be
staat in totaal uit veertig des
sins. Het behangpapier is ver
krijgbaar vanaf 18,95 euro per
rol. Meer informatie: www.deco-
fun.be.
De bekende Lounge Chair
van Ray en Charles Eames
viert dit jaar zijn vijftigste ver
jaardag. In 1956 boden de ont
werpers het eerste exemplaar
aan filmregisseur en meubelver
zamelaar Billy Wilder aan. De
Lounge Chair, die deel uitmaakt
van de collectie van Vitra, geldt
als een van de belangrijkste en
bekendste ontwerpen van Ray
en Charles Eames. De fauteuil
won in de jaren negentig nog
eens aan populariteit dankzij de
serie Frasier. Daarin had de de
signklassieker een prominente
plaats in het decor. Volgens
Charles Eames is de Lounge
Chair 'een moderne versie van
de ouderwetse Engelse clubfau
teuil'. Een nieuw exemplaar is
verkrijgbaar vanaf zo'n 4000 eu
ro. Inclusief de voetensteun die
de naam Ottoman draagt.
De bedden van Hastens mo
gen dan comfortabel zijn,
ze zijn niet goedkoop. Met een
afbetalingsregeling kunnen vol
gens de Zweedse fabrikant zo
veel mogelijk mensen er toch
van gemeten. Het bedrijf doet
daar nu nog eens een schepje bo
venop. Hastens garandeert na
tien jaar een restwaarde van
twintig procent van de aankoop
som. Wie dus een bed heeft ge
kocht van 8000 euro krijgt daar i
na tien jaar 1600 euro voor te- I
rug.
Voorwaarde is wel dat dit be- j
drag opnieuw wordt geïnves- j
teerd in een bed. En dat moet
vanzelfsprekend van Hastens j
zijn.
Verlicht bad uit de collectie van Ledland.
Bij het bouwen van een woning komt veel kijken. In de Goese ivijk
Ouverture wordt gewerkt aan het project Luminoso; twaalf vrij
staande energiezuinige huizen. Verslaggever en toekomstige bewo
ner Jeffrey Kutterink schrijft ivekelijks over zijn ervaringen.
