Wim kijkt nu
eenmaal anders
het alfabet van Zeeland
PZC
Zwarte inkt
Film en Zeeuwse zee Langs de vloedlijn
dinsdag 12 september 2006
Beelden uit Zwarte
In het jaar dat volop in het teken
staat van de Vlissingse schrijver
en kunstenaar Wim Hofman kon
een documentaire over zijn leven en
werk bijna niet achterwege blijven.
Willemiek Kluijfhout regisseerde
het integere portret Zwarte inkt,
dat zondag 17 september tijdens
Film by the Sea in première gaat.
II aar achternaam verraadt Zeeuwse
wortels. Die blijken er inderdaad te
zijn - haar vader komt oorspronkelijk uit
Biggekerke, haar moeder uit Yerseke -
maar zelf groeide Willemiek Kluijfhout
(1971) op in Woerden. Nu woont ze in
Amsterdam, maar haar werk als filmma
ker voerde haar de afgelopen jaren regel
matig naar Zeeland. „En nu ik hier zo
vaak ben, zie ik steeds meer onderwer
pen die zich óók voor een film of docu
mentaire lenen."
Ze zat op de kunstacademie, volgde de
opleiding kunst- en cultuurwetenschap
pen en studeerde wijsbegeerte aan de
Universiteit van Amsterdam. „Ik wist
toen nog niet dat ik film wilde gaan
doen. Omdat ik altijd erg geïnteresseerd
ben geweest in wetenschap, analytisch
denken, schrijven en taal ging ik filosofie
studeren. Tijdens de studie ben ik ook de
regie-opleiding aan de Nederlandse Film
en Televisie Academie gaan doen. Daar
ontdekte ik dat al mijn interesses bij el
kaar kwamen."
De studie wijsbegeerte komt haar nog
steeds van pas. „Ik heb daar heel vaak op
teruggegrepen. Als filmmaker ben je
voornamelijk aan het schrijven, bijvoor
beeld aanvragen voor subsidies. Dan
ET.&ÏS5SSS r.i: rsjssw.
schrijver en beeldend kunstenaar Wim Hofman.
leerd mijn ideeën over de werkelijkheid
onder woorden te brengen. Daarbij moet
je voortdurend beseffen dat als je een
beeld laat zien, dat het niet zomaar een
beeld is, maar een manier om naar de
werkelijkheid te kijken. Je brengt een
nieuwe werkelijkheid. Het is altijd de
blik van de maker."
Nadat Kluijfhout de filmacademie had
afgerond, zocht ze mogelijkheden om
zelf aan de slag te gaan. „Ik dacht: mis
schien kan ik bij een regionale omroep
de vrijheid daarvoor krijgen. Tiet lag in
mijn geval misschien voor de hand om
eerst naar AT5 te stappen, maar ik had
voor mijn gevoel toch meer met Zeeland.
Ik ben toen met Omroep Zeeland gaan
praten en daar waren ze op dat moment
net aan het nadenken over de herden-
king van de watersnoodramp, in 2003.
Daar had ik wel ideeën voor. Dat is uit
eindelijk een groot project geworden."
Voor de regionale omroep maakte Kluijf
hout samen met producente Reinette van
de Stadt, met wie ze Stichting True-
works heeft opgericht, de tiendelige serie
Boven water. Vorig jaar volgde een klei
nere Zeeuwse productie: de documentai
re De dingen die komen, over het dage
lijkse leven van haar 96-jarige grootva
der in een verzorgingscentrum.
Eigen benadering
Het was, opnieuw, Omroep Zeeland die
haar vroeg een gefilmd portret van Wim
veel boeken van hem gelezen. Van de
Wïm-reeks was ik als meisje van onge
veer elf jaar erg onder de indruk. Ik vond
het een heel boeiende schrijver."
Voor haar documentaire verdiepte Kluijf
hout zich intensief in Hofmans oeuvre en
voerde een aantal kennismakingsgesprek
ken met hem. „We hebben gekeken of het
goed klikte. Daarna hebben we weder
zijds gezegd: we gaan ervoor."
De cineaste realiseerde zich terdege dat
er al heel veel gezegd en geschreven is
over leven en werk van Hofman. „Het
mocht geen herhalingsoefening worden.
Ik moest een eigen benadering vinden.
Dat heb ik onder meer geprobeerd door
Wim daadwerkelijk te volgen tijdens het
maken van een werk, wat nog niet eerder
was gebeurd. Dat is een lineaire lijn in
de documentaire geworden. Daarnaast
heb ik zijn familieleven wat dichterbij ge
haald, zoals zijn vrouw en zijn dochter."
Een ander opvallend element in Zivarte
inkt is het gebruik van animaties, waar
mee de tekeningen van Hofman op bij
zondere wijze tot leven worden gebracht.
„Dat is een enorm werk geweest, dat we
hebben uitbesteed aan een animatiestu
dio. Wim heeft daarbij een aantal tek
sten ingesproken."
Het scenario dat Kluijfhout vooraf had
bedacht, kwam niet helemaal uit. „Wim
is zo'n multitalent, dat het moeilijk is om
te bepalen wat je laat zien. Ik wilde iets
hebben waarbij hij zowel tekent als
schrijft. Maar dat kun je niet afdwin
gen."
Tijdens de opnames bereidde Hofman
het boekje Lezing met lichtbeelden, in
middels verschenen in de Slibreeks,
voor. „Hij zou daarbij tekeningen ma
ken, maar na twee uur besloot hij toch
met foto's te gaan werken. Eerst dacht
ik: o jee. Maar we zijn toen met hem mee
gegaan naar het gemeentearchief en daar
door zie je wel meer van Vlissingen en de
grote invloed die de stad op zijn werk
heeft gehad.
ssssssMbsiL.
maakt uit het vele materiaal. „In de film
is hij nu vooral kindei'boekenschrijver,
maar hij is zoveel meer. Maar als filmma
ker moet je je beperken. Het is heel moei
lijk om zo'n veelzijdig man in een docu
mentaire van een uur recht te doen.
Hofman wist Kluijfhout ook te verras
sen. „Wat ik bijvoorbeeld niet wist is dat
hij het vertellen van verhalen heeft van
zijn moeder en het tekenen van zijn va
der. Die twee talenten komen dus in hem
samen."
Daarnaast werd ze getroffen door zijn ge
voel van vrijheid, het feit dat Hofman
zich weinig gelegen laat liggen aan con
venties en gevestigde ordes. „Ik ken wei
nig authentiekere mensen dan Wim."
In Zwarte inkt komt bijvoorbeeld een
scène voor waarin Hofman vertelt dat hij
met gemengde gevoelens naar zijn klein
zoon kijkt. Behalve dat hij trots op hem
is, heeft hij tevens medelijden, vanwege
de misère van het leven dat het kind on
vermijdelijk ook moet doormaken. „Dat
is het bijzondere van hem", zegt Kluijf
hout. „Hij laat je op een andere manier
naar de maatschappij kijken, zodanig
dat je denkt: zo had ik het nog nooit beke
ken."
Kluijfhout en Van de Stadt maakten niet
alleen de Hofman-documentaire, maar
zijn ook verantwoordelijk voor de opval
lende trailer (promotiefilmpje) die dit
jaar voor Film by the Sea wordt ge
bruikt. Twee oudere dames belanden per
ongeluk in een filmopname in een Can-
nes-achtige setting. Tijdens de opnames
bij de Vlissingse boulevard was het, na
vele dagen zonneschijn, net een dag
slecht weer. „Achteraf gezien waren we
daar heel blij mee. Je ziet nu bijvoor
beeld iedereens haren wapperen in de
wind en je krijgt enorm mooie luchten.
Rolf Bosboom
Zwarte nikt., zondag 17 sept. om 14.00 (premie-
