Wolkenfabriek blaast over bedreigd gebied
Sleutelrol
De toeristische veerdiensten bestaan tien jaar. Fiets een rondje
met een pontje is nu ook: loop een rondje met een pontje. Bij
de aanlegplaatsen van de boten zijn wandelroutes uitgezet. De
PZC verkent ze. Vandaag de laatste aflevering: Doel-Lillo.
dinsdag 12 september 2006
Het opschrift op het polderhuisje wekt verbazing: 'Dit
huis is nog bewoond. Gelieve niet in te breken.' Wie
schrijft nu zoiets? Dat is toch vragen om moeilijkheden.
Pas later tijdens de tocht, na een ontmoeting met Ivar,
wordt duidelijk dat dat briefje nog niet zo dom is. Het is ge
woon de manier waarop de bewoners van Doel en omge
ving waarschuwen dat hun onroerend goed (nog) niet ge
kraakt kan worden.
De laatste wandeling in deze
serie is een heel bijzonde
re. De ene tocht voert door een
land dat vreest voor de toe
komst, de andere door een ge
hucht dat in het verleden een ge
duchte naam had, nu een onoffi
cieel machtscentrum is maar
dat ook bang is voor de dingen
die staan te gebeuren.
De wandeling begint in Doel.
Vanaf de aanlegsteiger gaat het
over de dijk richting de twee gi
gantische koeltorens van de vier
kerncentrales. Kleine kinderen
krijgen vaak te horen dat die
twee torens wolkenfabrieken
zijn. Ze braken immers op elk
moment van de dag (stoom)wol-
ken uit. Vlak voor het bedrijfs-
complex van energiegigant Elec-
trabel staat een zeventiende
eeuwse molen, omgebouwd tot
café. Op dit vroege uur zit daar
nog niemand op het terras.
De kerncentrales zijn omgeven
door drie hekken, waarvan de
achterste twee er zeer vervaar
lijk uitzien. Ze hebben wel wat
weg van de hekken die ooit de
scheiding vormden tussen West
en Oost-Duitsland. Zo nu en
dan hoort de wandelaar uit de
luidsprekers op het complex on
begrijpelijk mededelingen zoals:
'Beel 5238' en 'Rood 5186'. Wie
een levendige fantasie heeft,
kan zich bij dat soort blikkerige
mededelingen van alles voorstel
len.
Na het kerncentralecomplex
gaat het door de Doelpolder met
links en rechts grasland en ak
kers. Op de stoppelvelden zijn
groenbemesters ingezaaid. Vlees
koeien kijken gezapig toe. Hal
verwege de polder is nieuwe na
tuur aangelegd. Alles bij elkaar
108 hectare weidevogelgebied
ter compensatie voor het Deur-
ganckdok. Wat grauwe ganzen
en wilde eenden en enkele grut
to's laten zich zien. Tureluurs
zijn helaas nergens te bekennen.
De Zoetenberm, een mooie dijk,
begrenst het nieuwe natuurge
bied. Tijdens de wandeling over
die dijk valt op dat een aantal
boerderijen is verlaten. Uitge
kocht? Geen opvolger? Hoe ver
der de 13,5 kilometer lange
tocht vordert, hoe meer de leeg
staande huizen opvallen. Zo op
het oog mooie polderhuisjes
staan gewoon te verkrotten.
Ivar brengt uitkomst. Deze gro
te blonde Pool woont samen met
zijn vriendin in Doel, zegt hij
terwijl hij zijn hond uitlaat.
Veel oude inwoners van Doel
hebben hun woning de afgelo
pen jaren verlaten omdat het
dorp in de nabije toekomst moet
wijken voor uitbreiding van de
Antwerpse haven. Zo'n 250 kra
kers hebben hun plaats ingeno
men. Iedereen die nog echt
woont in zijn huis geeft via een
briefje aan dat er niet gekraakt
mag worden. Ivar is zeer te spre
ken over de overgebleven inwo
ners van Doel. Die helpen de
krakers met het leefbaar hou
den van het dorp. Samen lopen
we naar het uitbreidingsgebied
van de haven, op een paar hon
derd meter van Doel. Opgespo
ten zand, enorme kranen en sta
pels containers. „Zo wordt
Doel. Is dat vooruitgang?" Ivar
vindt duidelijk van niet.
Terug in het dorp vallen overal
de briefjes 'dit huis is bewoond'
op de ramen op evenals de her
en der dichtgetimmerde deuren
en ramen. Volgens Ivar worden
huizen, zodra mensen ze verla
ten, echt onbewoonbaar ge
maakt. In opdracht van de opko
per, de Maatschappij voor
Grond- en Industrialisatiebe
leid, wordt alles gesloopt wat
een huis leefbaar maakt. Hij
vreest dat op die manier de on
leefbaarheid van het dorp snel
toe zal nemen. „Straks is Doel,
nog voor de bulldozers arrive
ren, al een dood dorp."
Aan de overkant van de Zee-
schelde ligt Lillo, beter gezegd
Fort Lillo. Een wandelroute is
hier niet uitgezet. Wie dat
wenst, kan hier gewoon lekker
ronddwalen, lopen over de wal
len, langs de waterkant en tus-
foto's Dirk-Jan Gjeltema
De Havenmarkt in Lillo wordt vaak bezocht door zakenmannen van bedrijven van Antwerpen-Noord.
sen de gebouwen. Nu kan het
nog, want ook dit fort wordt be
dreigd. Er zijn plannen om in
2008 een elf meter hoge dijk aan
te leggen ter bescherming tegen
stormvloeden. Zo'n dijk zal het
karakter van het fort echter on
herroepelijk en ernstig aantas
ten. Het is de vraag of na die
werken nog wel iets overblijft
dat het bezoeken waard is.
In de negende eeuw hadden de
Noormannen hier al een verster
king. Het fort dateert uit de
Spaanse tijd (1573) en is ge
bouwd ter bescherming van Ant
werpen. Het opmerkelijke van
Fort Lillo is de aanwezigheid
van gewone burgerhuizen temid
den van de militaire bebouwing.
En van een parkeerplaats die
rond het middaguur vooral lijkt
op de showroom van een exclu
sieve dealer. De 'dikke' BMW's,
Volvo's, Audi's en Mercedessen
overheersen. Het zijn de voertui
gen van de captains of industry,
plantmanagers en juristen van
de bedrijven van Antwer
pen-Noord. Hun bestuurders
lunchen in één van de restau
rants van Lillo. Zo zitten op het
terras van restaurant 't Pleintje
aan de Havenmarkt vier mana
gers van Basf te praten over een
onderhoudsstop van een van de
plants van het chemiebedrijf.
Grappend vertelt een van hen
dat zijn auto de weg naar de par
king van Lillo bijna blindelings
vindt. Hij noemt de Haven
markt ook het informele econo
mische machtscentrum van in
dustrieel Antwerpen. „Hier wor
den meer en gewichtigere beslis
singen genomen dan op het stad
huis of het havenkantoor."
Emile Calon
Doel met zijn zeventiende eeuwse molen (omgebouwd tot café) en daarachter de koeltorens van de kerncentrale.
Zo vanaf augustus lijken de
duinen wel in vuur en vlam
te staan. De soms oranjegele,
soms koraalrode bessen van de
duindoorn (hippophae rhamnoi-
des) trekken de aandacht. De
stekelige plant, in Azië alge
meen voorkomend, is bij uitstek
in de duinen te vinden en speelt
zelfs een sleutelrol in het ont
staan ervan. Hij kan tegen een
stootje. Zoute zeewind, onderge-
stoven worden met zand - de
duindoorn overleeft het wel.
Vanaf augustus kleuren de bes
sen. Aangenaam voedsel voor
vogels. Die eten er graag van.
Als de bessen lang aan een
struik zitten, gaan ze gisten en
ontstaat binnenin alcohol. Ge
volg: aangeschoten vogels. Trou
wens, niet al te rijpe duindoorn
bessen zijn geschikt om er lekke
re jam van te maken. Probleem
is wel om zonder kleerscheuren
bessen te plukken.
foto Ludo Goossens
Prosperdorp
