Nederlanders zijn bang voor religie
Het hart van de wereldeconomie viel even stil
25
'Dan denk ik ook,
die haat me'
zaterdag 9 september 2006
Polderterroristen, hun familie
en vrienden zuchten vijf jaar
na 11 september onder haat, arg
waan en vijandschap. Op straat,
school en op het werk, als ze al
een baan krijgen. „Sinds 11 sep
tember zijn jullie Nederlanders
bang voor religie. Geloof me, zo
komen er alleen maar meer aan
slagen."
Het meisje van een jaar of zes
kijkt van boven uit het raam en
vraagt: „Ja, wat wilt u?" Bezoek met
vragen over Mohamed, klinkt het te
rug vanaf de straat, in de Amsterdam
se wijk Zeeburg. Even stilte. Als het
meisje terugkeert achter de vitrage,
roept een vrouwenstem: „Wat heeft
hij gedaan?" Na het antwoord - 'niks'
- volgt weer een stilte. Even later gaat
de deur beneden open.
Het is de zus van Mohamed el M. (25),
in het Hofstadproces tot twee jaar cel
veroordeeld wegens deelname aan een
terroristische organisatie. Op de
vraag waar haar broer zit, kijkt de
wouw bevreemd.
„Bij jullie toch?" Als duidelijk wordt
dat het bezoek niet van de politie of
geheime dienst AIVD is, maar van de
krant, verloopt het gesprek iets min
der stroef.
„Elf september? Ach, voor die tijd was
Nederland zo anders. Toen was dit
niet gebeurd", doelt de zus op de arres
tatie en veroordeling van haar broer.
Het komt allemaal door de verscherp
te en in haar ogen oneerlijke wetge
ving. Het heeft Nederland vijandiger
gemaakt. Niet alleen jegens terroris
ten, maar jegens alle moslims, alle Ma
rokkanen. „Want mijn broer heeft
niks gedaan."
De Marokkaan El M. is tot ongewenst
weemdeling verklaard en zit in vreem
delingenbewaring, in afwachting van
uitzetting naar Marokko. Net als de
tot achttien maanden cel veroordeel
de Mohammed Fahmi B. (24) „Louter
wegens bezit van opruiend islamiti
sche materiaal", zegt zijn advocaat
Bart Nooitgedagt. „Dat heb je al snel
in handen. Je bent vandaag de dag zo
een terrorist in Nederland."
In de strijd tegen terrorisme zijn de be
voegdheden van overheidsdiensten de
afgelopen vijf jaar fors uitgebreid.
Nieuwe strafwetten maken het makke
lijker mensen tot verdachten te be
stempelen, op te pakken en te veroor
delen, deels met geheim bewijs. Men
sen die een mogelijk gevaar vormen,
mogen voortdurend worden lastig ge
vallen en zelfs uitgezet. Veroordeelde
terroristen worden financieel vleugel
lam gemaakt.
Computerbrein
Zoals Achmed H., tot twee jaar veroor
deeld in het Hofstadproces. Volgens
justitie was hij het computerbrein van
het terroristisch netwerk rond Moham
med B., de moordenaar van Theo van
Gogh. Hij kan geen bankrekening
meer openen of verzekering sluiten.
Zijn 'partner' van zijn flat in Amster
dam-Noord beaamt dat het leven
moeilijk is.
Door aftrek van zijn voorarrest van
bijna zestien maanden is Achmed H.
inmiddels vrij man. Hij wil niet pra
ten over zijn leven nu. „Dat mag hij
niet van de advocaat", zegt de vrouw,
door een amper geopende deur. „Er
komt nog een hoger beroep, weet je."
Een geschreven verzoekje om toch
even contact op te nemen, gedepo
neerd in de brievenbus - de enige zon
der naam - blijft onbeantwoord.
Alle harde anti-terrorismemaatrege-
len werken absoluut contraproduc
tief, zegt advocaat Nooitgedagt. Ook
zijn cliënt mag geen bankrekening of
verzekering meer hebben. „Zelfs zijn
familie mag hem niet meer van geld
voorzien, want dat is teiTorismefinan-
ciering. Zo dwing je iemand de crimi
naliteit in. Dat leidt tot verwijdering.
Wij - zij. Radicalisering in plaats van
deradicalisering."
Op een trapje voor zijn flat in Amster
dam-West zit Rachid B. (28) te keuve
len met vrienden. Als de blanke man
hem met zijn voornaam aanspreekt,
bijna een half jaar na zijn vrijlating
als terrorismeverdachte, vertonen zijn
ogen schrik. De rust keert weer wat
terug als de vreemde man een journa
list blijkt. „Wel goed", zegt Rachid
schouderophalend op de vraag hoe
het met werk en school gaat.
Aanbod
Temidden van zijn stoer grappende
vrienden trekt Rachid de bovenkant
van wat lijkt op een zakje wit poeder
uit zijn broekzak. Zijn ogen kijken on
deugend, uitdagend, maar het is geen
serieus aanbod. Met een lach gaat het
witte zakje snel weer terug in de
broekzak. Poppetje gezien, kastje
dicht. Rachid heeft geen zin om te pra
ten. Al helemaal niet over nine-eleven
of terrorisme.
„Ik heb er al genoeg ellende door ge
had. Er is van alles over me geschre
ven, dat ik terrorist en zo was. Mijn
hele naam, ook op internet. Iedereen
heeft het kunnen lezen", zegt de mo
dieus geklede Rachid, strak gekapt,
tondeusestandje 1.
„Ik probeer mijn leven weer op te pak
ken", zegt hij. Na de moord op Theo
van Gogh heeft hij ruim dertien maan
den vastgezeten. „Ik wil alles wat ge
beurd is achter me laten." Precies dat
der worden ook raar aangekeken",
zegt hij in smetteloos wit gekleed, bij
de brievenbussen in het portiek van
zijn flat. „Mensen die vroeger bij me
thuis kwamen, komen nu nooit meer
langs."
Nederland is veranderd. Na 9-11,
maar zeker ook na de moord op Theo
van Gogh, vindt Nadir. „Ik zou wel
is wat ook Nadir A. (24) probeert,
eveneens vrijgesproken van deelname
aan een terroristische organisatie. Hij
woont weer thuis, in een appartement
je vlakbij Artis. Tientallen keren heeft
hij al gereageerd op vacatures voor
magazijnmedewerker. Zonder succes.
Voor zijn arrestatie, kort na de moord
van Mohammed B. op Theo van Gogh,
mocht hij nog wel eens op gesprek ko
men.
Nadir A. wordt gemeden, en zijn fami
lie ook, zegt hij zelf. „Kennelijk zijn
ze bang voor me. Sommigen zeggen
dat ze van de burgemeester niet met
me mogen praten. Mijn vader en moe-
weg willen, maar ik kan nergens heen.
Heel de wereld is veranderd. Mis
schien dat ik hier voor mezelf kan be
ginnen als ik mijn schadevergoeding
heb", zegt de ex-verdachte over de
claim van enkele tonnen voor zijn
maandenlange voorarrest.
Uit Hofstadkringen zegt advocaat
Nooitgedagt geluiden te vernemen
van radicalisering. Het wij - zij -den
ken wordt alleen maar gevoed. Men
sen worden zo alleen maar in de ar
men gedreven van echt gevaarlijke fi
guren."
De advocaat meent dat het Hof
stad-vonnis en de harde anti-terroris-
memaatregelen in kringen van mos
lims worden ontvangen als een aanval
op de islam.
Aankijken
Zo ziet ook Zora het, een 19-jarige
Amsterdamse moslima. Ze is de
vrouw van Mohamed T., die ook op
duikt in het Hofstaddossier als broer
van de vrijgesproken Zakaria T. 11
September was volgens Zora nog
maar het begin, zegt de moslima,
sinds anderhalf jaar praktiserend. Zo
lang gaat ze nu ook al gekleed in tradi
tionele gewaden, zoals de lange, zwar
te ghimaar die ze nu aan heeft. „In de
trein kijken ze me aan, van: wat doet
die hier? Op straat gaan mensen duide
lijk met hun rug naar me toe staan.
Ach, ik begrijp ook best wel dat men
sen denken dat ik hieronder explosie
ven aan heb. Zo gaat dat. Dat denk ik
ook als ik een jood met zwarte hoed
en van die pijpekrullen naar me zie
kijken. Dan denk ik ook, die haat me.
Terwijl dat helemaal niet zo hoeft te
zijn." Zora hoopt dat de Nederlanders
vooral blijven nadenken met die ande
re hersenhelft. Al valt het haar ook
niet altijd makkelijk. Als rechtenstu
dente ziet ze in de boeken en de colle
gebanken hoe de terrorismewetgeving
verscherpt, terwijl ze in haar eigen om
geving met het lastig vallen van Moha
med en Zakaria heeft ervaren wat de
gevolgen in de praktijk zijn.
„Sinds 11 september is de deur dicht
gegaan. Er is geen dialoog meer. Ik
moet van alles, me aanpassen, integre
ren. Ik schiet er niks mee op. Wie luis
tert er naar mij? Natuurlijk zou ik
graag zien dat Nederland een islamiti
sche regering krijgt. Balkenende zou
toch ook het liefst alles volgens de Bij
bel willen doen?" Zora is er van over
tuigd: 9-11 was nog maar het begin.
„Ik pas me aan. Ik draag een minder
lange hoofddoek. Het scheelt wat,
maar ik hoor nog steeds de grap 'Zeg,
carnaval is al voorbij, hoor'. Ik denk
dat ik maar ga stoppen met mijn stu
die rechten. Wat moet ik met een
rechtstelsel dat zo oneerlijk is naar
mensen als ik. Misschien dat ik in het
buitenland maar de sharia ga bestude
ren." Nederlanders schrikken als ze
dat vertelt, weet ze. Net zoals ze van
de jihad schrikken. „Daar ben ik voor,
maar niet voor de gewelddadige va
riant. Ook de islam is aan regels ge
bonden, weet je. We zijn echt niet alle
maal terroristen. Sinds 11 september
zijn jullie Nederlanders bang voor reli
gie. Wij moslims zijn nu definitief
tweederangs burgers. Geloof me, zo
komen er alleen maar meer aansla
gen."
Ferdi Schrooten
Pakketbezorger bij de beurs in New York vlak na 11 september. Met de
a op het WTC werd het hart van de financiële wereld geraakt, maar de
e "economie stortte niet in. foto Kevin Coombs/GPD
Met de aanval op het World Tra-
de Center werd het hart van de
financiële wereld geraakt, maar de
wereldeconomie stortte niet in. Re
constructie van een economische red
dingsoperatie, die een stevige dip
toch niet kon voorkomen.
„Mijn hele divisie is dood", vertelt
Scott Wall, handelaar bij Cantor
Fitzgerald. Hij was die ochtend laat,
omdat zijn kinderen hem 's nachts
wakker hielden. Toen hij aankwam,
dacht Wall dat hij puin zag vallen,
„Maar het waren mensen die uit het
gebouw sprongen."
Om 8.46 uur doorboort het eerste
vliegtuig het World Trade Center in
New York. Om half elf is de chaos
compleet. De Twin Towers, symbool
van het Amerikaanse kapitalisme,
storten dinsdagochtend 11 septem
ber 2001 met apocalyptisch geraas
ineen.
Aandelenkoersen komen eveneens in
een vrije val terecht. De AEX-index
levert die dag bijna zeven procent in,
andere Europese en Aziatische beur
zen verliezen 4,5 tot 8 procent. Ter
wijl stofwolken zich meester maken
van de New Yorkse straten, ligt de
handel daar plat. Wall Street blijft
de rest van de week gesloten. Het le
ven in de kantoren van het hart van
de financiële wereld valt stil. Bedrij
ven sluiten hun deuren en gaan op
zoek naar verloren werknemers.
Angst en onzekerheid zijn troef. Be
leggers vluchten massaal in goud,
olie en obligaties. De prijzen spuiten
omhoog. Oliemaatschappijen profite
ren, de rest keldert. Vliegtuigmaat-
schapppijen, banken en verzeke
raars gaan onderuit met koersdalin
gen van 10 procent of meer. Al met
een die eerste grimmige dag rijst in
de bestuurskamers van centrale ban
ken, multinationals en internationa
le financiële instellingen de angstige
vraag of de economie van de VS mis
schien knock-out is geslagen.
„De nationale centrale banken staan
klaar om markten te ondersteunen
als dat nodig is", zegt Wim Duisen-
berg, dan president van de Europese
Centrale Bank (ECB) een dag na.de
aanslagen. De stofwolken in New
York zijn nog niet opgetrokken of de
centrale banken komen in actie. Eer
ste prioriteit: financiële markten kal
meren en een crisis voorkomen.
Samenwerking
Daarom moet er onmiddellijk geld in
het systeem gepompt worden. Veel
geld. Daarbij moeten de drie econo
mische wereldmachten, de VS, Euro
pa én Japan nauw samenwerken,
wordt al snel duidelijk. Afgesproken
wordt dat de centrale banken voor
voldoende liquiditeit zullen zorgen:
de geldkraan naar commerciële ban
ken moet open. Doel: het voorkomen
van een 'credit crunch', een tekort
aan geld, waardoor de rente snel op
loopt en financiële partijen in grote
problemen komen.
Dik honderd miljard dollar wordt in
enkele dagen tijd in de wereldecono
mie gepompt. De Amerikaanse cen
trale bank zorgt direct voor 38 mil
jard dollar en verlaagt de rente met
een half procent.
De ECB overspoelt de markt met
bijna 64 miljard euro en de Bank of
Japan pompt 17 miljard dollar in het
systeem.
Geld alleen volstaat niet, realiseren
de strategen van de wereldeconomie
zich. De geesten moeten ook gekal
meerd worden. Dus zoekt iedereen
met een beetje economisch gezag het
podium om sussende woorden te
spreken.
De beurzen blijven met moeite over
eind, maar als de klant niet meer
koopt, is de wereldeconomie alsnog
de klos. Lastig, want de Amerikanen
vragen zich af of ze nog veilig bood
schappen kunnen doen. Die angst
speelt over de hele wereld een rol.
Een tripje met het vliegtuig naar
New York? Geen hond die daar aan
denkt. Toch gaan de meeste Amerika
nen vrijdag weer naar hun werk en
naar het winkelcentrum. Hoewel het
consumentenvertrouwen in Europa
en de VS keldert in de maanden na
de aanslagen, blijven consumenten
de winkels bezoeken.
„09-11-01, we zullen het nooit verge
ten," wil een Amerikaanse onderne
mer op sieraden graveren. De een
zijn dood is de ander zijn brood.
Twee maanden na de aanslagen zijn
ruim 25 handelsmerken aange
vraagd door ondernemers die een
slaatje willen slaan uit de tragedie.
Het gaat om slogans en symbolen.
Leuk voor op een T-shirt, koffiemok
of tas. Het Amerikaans patriottisme
krijgt een enorme impuls. Super
marktconcern Wal Mart verkoopt op
11 september 116 duizend vlaggen.
Een dag later nog eens 250 duizend.
De wapenindustrie spint eveneens
garen bij de aanslagen. De grootste
wapenproducent ter wereld, Lock
heed Martin, ziet de de koers van
zijn aandelen omhoog vliegen en be
veiligingsbedrijven doen eveneens
goede zaken.
In de Verenigde Staten loopt de di
recte schade van de aanslagen in de
tientallen miljarden. De economi
sche denktank OESO schat de kos
ten op 120 miljard dollar, maar me
ten is moeilijk. De reisbranche hapt
naar adem en de horeca in het an
ders bruisende New York blijft leeg.
Banen in café's, hotels, restaurants
en luchtvaart verdwijnen in oktober
sneller dan schuim op het bier. Werk
gelegenheid in de financiële sector
verhuist naar steden in de buurt.
Honderdduizenden banen gaan in
New York verloren in de maanden
na elf september en de kosten voor
beveiliging schieten omhoog. Extra
grenscontroles, meer uitgaven aan
defensie en torenhoge verzekerings
kosten komen daar nog bij.
Verzekeraars staan op omvallen. Als
de gong maandag 17 september na
een minuut stilte weer klinkt op de
beurs van New York, keldert de Dow
Jones-index ruim zeven procent. Het
is de grootste daling ooit op één han
delsdag. In de weken na elf septem
ber gaat een biljoen dollar aan beurs
waarde in rook op. Achteraf gezien
vallen de gevolgen mee. De beurzen
krabbelen in een paar maanden weer
op, het vierde kwartaal van 2001
blijkt in de VS het beste van het jaar
te zijn en in 2002 trekt de groei al
weer aan, mede dankzij de gecoördi
neerde actie van de centrale banken,
maar een flinke economische dip
konden ze niet voorkomen.
Risicobewustzijn
Toch hebben de gebeurtenissen van
elf september de wereldeconomie
wel degelijk veranderd: het risicobe
wustzijn is terug. Ondernemers in
New York, Madrid, Londen, maar
ook in alle andere zakencentra we
ten dat het onheil op elk moment
van de dag wéér kan toeslaan. Cen
trale Banlders, IMF en Oeso weten
bij een volgende catastrofe nóg beter
wat ze moeten doen.
Thomas Olivie»-
De Nederlandse polderterroristen gaan vijf jaar na 11 september gebukt onder vijandigheid, wantrouwen en haat. Ze hebben grote moeite om een plek te vinden in de samenleving
foto Jean-Pierre Jans/GPD
