Scheuren door een stiltegebied
Montenegro mist puf voor
overhaaste verkiezingen
PZC
PZC
Het theater is toe
aan een nieuwe
saneringsoperatie
Handhaving van regelgeving over geluidsbelasting is bijna onmogelijk
Stilte is onvindbaar
Tsjechië in gebreke
bij hulp slachtoffers
gedwongen sterilisatie
te gast
7 september 1956
donderdag 7 september 2006
door Eelco van der Linden
De Nederlander zoekt steeds
vaker rust en stilte, maar
vindt zelden nog plekken waar
de getergde ziel kan herstellen.
Toch is er in Nederland 500.000
hectare aan officieel stiltege
bied waar het geluidsniveau
niet hoger mag zijn dan het
equivalent van ruisende bomen
of een zacht gesprek. „Het was
een ontzettend leuk idee, maar
het valt niet te handhaven."
Nederland op zijn mooist. Het ri
viertje De Meije slingert sierlijk
door groen en vogelrijk laag
land, precies op de grens tussen
Zuid-Holland en Utrecht. Op de
dijk langs de smalle weg geeft
een blauw bordje met een heu
veltje en een wolkje aan dat het
hier een officieel stiltegebied
betreft. Maar is het er ook stil?
Beeldhouwer Wim Verwoerd
krabt met zijn bestofte vingers
achter zijn oren, laat zijn ogen
gaan over de reeks enorme
fallussen die zijn beeldentuin
siert en zegt: ,,'s Nachts, ja diep
in de nacht, als niemand meer in
zijn auto zit of op zijn motor en
Schiphol dicht gaat, kan het
hier vreselijk stil zijn. Je schrikt
wakker van een schaap dat zich
schuurt aan golfplaat."
De Meije is inderdaad niet stil.
Om de paar minuten klinkt het
geronk van het vliegtuig en met
hulp van de zuidwesten wind
probeert het monotome gezoem
van de verre A12 boven het ge
ruis van de ritselende bladeren
uit te komen. Verwoerd moet
erg lachen om de status van stil
tegebied. „Dat is natuurlijk een
enorme farce. Je plaatst een
bordje en dat is het. Ik heb nog
nooit meegemaakt dat iemand
hier een bekeuring kreeg omdat
hij lawaai maakte." En dat ter
wijl De Meije vooral in het week
end volop belaagd wordt door
luidruchtige recreanten. Motor
rijders blijken gek op het lint
dorp te zijn. Verwoerd: „In groe
pen van tweehonderd komen ze
soms om de hoek suizen. Leuk
voor ze, maar zo blijft er weinig
over van onze stiltegrens van
veertig decibel."
De stiltegebieden werden een
jaar of zeventien geleden door
de regering in het leven geroe
pen. De provincies moesten ze
aanwijzen en samen met de ge
meentes de handhaving organi
seren. In 2002 was er 500.000
hectare officieel stiltegebied,
waarvan 200.000 werd gevormd
door de Waddenzee. Er werden
richtlijnen gegeven voor geluids-
grenzen (veertig decibel over
dag' 35 's avonds en dertig 's
nachts). Alleen 'gebiedseigen' ge
luid wordt getolereerd, wat bete
kent dat een tractor van een
boer mag, maar een knetterend
modelvliegtuig niet.
Niet mogen? Hier wringt de
schoen. „Er liggen geen harde af-
De samenwerkende provin
ciale milieufederaties heb
ben geluidsmetingen verricht
en recreanten geïnterviewd in
zes landelijke gebieden. Daar
uit bleek dat stilte zeer wordt
gewaardeerd maar ook steeds
moeilijker is te vinden.
Voor lokale bestuurders is een
lijst met maatregelen opgesteld
waarmee geluid is terug te bren-
- Voor wegverkeer: aanbrengen
geluidsarm asfalt, beperking
snelheid, afsluiten of autoluw
spraken verankerd in wetten,
dus echte handhaving is eigen
lijk onmogelijk. De norm van
veertig decibel is slechts een
richtlijn en tegelijkertijd ontzet
tend zwaar. Je bent daar zo over
heen", zegt Jan Jabben, onder
zoeker en geluidsexpert van het
RIVM.
Geluidsdeken
Dat instituut concludeerde in
een studie dat het aantal plek
ken waar mensen kunnen genie
ten van rust en stilte steeds ver
der afneemt door toenemende
mobiliteit en oprukkende bebou
wing. In stiltegebieden blijkt
dertig tot vijftig procent van de
tijd een gemotoriseerde geluids
bron aanwezig. De Gezondheids
raad stelde deze zomer in een ad
vies aan de regering dat 'zonder
maatregelen de geluidsdeken
verder over Nederland zal trek
ken'. Tegelijkertijd erkende het
instituut dat er een positieve re
latie is tussen stilte en gezond
heid.
Wat te doen? De regering houdt
vast aan de stiltegebieden en
stelt als 'eis' dat de situatie in
2030 niet slechter is dan in 2000
toen in twintig procent van de
gebieden de veertig decibel
werd overschreden. Hoe dit te
bereiken wordt er niet bij ge
zegd.
Prioriteit
„De uitvoering is de verantwoor
delijkheid van provincies en ge
meenten", zegt een woordvoer
der van het ministerie van
VROM. Een rondgang langs de
provincies leert echter dat stilte
weinig prioriteit heeft en de ge
luidsnorm dikwijls wordt opge
schroefd.
„Het is beter dan het weghalen
van het bordje, wat een
verkeerd signaal zou zijn", zegt
een ambtenaar. Jan Jabben van
het RIVM denkt dat de strijd in
de Randstad niet te winnen is,
tenzij je hele dure maatregelen
treft, zoals het aanleggen van
geluidswallen, waar moeilijk
draagvlak voor te vinden is.
Hij vindt dat er niet aan de ge
luidsnormen moet worden ge
tornd. „Probeer liever een paar
gebieden écht stil te krijgen.
Ook al liggen die dan in het oos
ten of noorden van het land. We
moeten er maar aan wennen dat
je voor echte stilte een stukje
moet reizen." GPD
maken van lokale wegen, plaat
sen schermen of wallen langs
drukke wegen, aanleg van trans
feria (auto parkeren en verder
met fiets of boot).
- Voor waterverkeer: delen van
watergebieden alleen open stel
len voor elektrische 'fluisterbo
ten'.
- Voor luchtverkeer: vliegver
bod voor sportvliegtuigen boven
natuur- en stiltegebieden (nu
mag op minimaal 450 meter
hoogte gevlogen worden), slui
ten kleine vliegvelden, aange
past regime van opstijgen en lan
den. GPD
De Nederlander zoekt steeds vaker rust en stilte, maar vindt zelden nog plekken waar de getergde ziel kan herstellen. Toch is er in Neder
land 500.000 hectare aan officieel stiltegebied, zoals De Meije waar het geluidsniveau niet hoger mag zijn dan het equivalent van ruisende
bomen of een zacht gesprek. foto David van Dam/GPD
door Jeffrey White
Helena Gorolova fluistert.
„Als vrouw voel ik me
waardeloos." Zij kan geen
kinderen meer krijgen, sinds
zij 16 jaar geleden tijdens een
keizersnede door de artsen in
het ziekenhuis gesteriliseerd
werd. Toen de weeën heftiger
werden, moest ze een formu
lier ondertekenen waarmee
ze de sterilisatie goedkeurde.
Niemand die haar vertelde
wat het formulier inhield.
„Ze zeiden, je moet dit onder
tekenen, anders zul je ster
ven", vertelt Gorolova. „Ik
zou zelfs mijn eigen doodsvon
nis hebben ondertekend,
want ik wist niet waar ik het
zoeken moest van de pijn. Ik
wist ook niet wat het woord
sterilisatie betekende." Vol
gens Gorolova is zij niet geste
riliseerd omdat haar leven in
gevaar was, maar omdat ze
Roma, oftewel zigeuner, is.
Mensenrechtenactivisten stel
len dat de val van het commu
nisme 16 jaar geleden in
Oost-Europa niet het einde in
luidde van de Sovjet-praktijk
om zigeunervrouwen te sterili
seren en zo het aantal zigeu
ners te beperken. Het Comité
voor de Eliminatie van Discri
minatie tegen Vrouwen van
de VN, publiceert deze week
een rapport waarin vooral
naar de Tjechische regering
wordt gewezen. Zo zou de re
gering in 2004 de aanklacht
van ruim 80 zigeunervrouwen
- die stellen tegen hun zin ge
steriliseerd te zijn - niet ade
quaat hebben behandeld. In
een rapport over de periode
1986-2004 van de openbare
aanklager van Tsjechië werd
geconcludeerd dat alle aan
klachten van vrouwen over ge
dwongen sterilisatie gegrond
waren. De regering kreeg het
dringend verzoek de wetge
ving ten aanzien van sterilisa
tie en compensatie van slacht
offers te hervormen. Het mi
nisterie van Gezondheid stelt
tegelijkertijd dat 'aanklaeiJ
ten over gedwongen sterilisj-l
tie in recente jaren misled,
dend en zonder grond zijn'
Ook ontkent het ministeriel
dat Roma-vrouwen een speer- f
fiek doelwit vormden.
Volgens mensenrechtenaotd
visten komt deze praktijk ech
ter nog in veel landen voor.
Maar de aanklachten onder-!
zoeken is niet makkelijk, on-
dat doktoren meestal weige
ren informatie te verstrek-
ken. „Er zijn enorm veel ob
stakels die het erg moeilijk
maken aan informatie te kó
men", zegt Dimitrina Petra-
va, directrice van het Europe
se Roma Rechten Centrum te
Boedapest. Veel van de Tjechi
sche aanklachten komen cf
hetzelfde neer. Roma-vwo-
wen die een tweede keizersne
de ondergingen, kregen va
hun arts te horen dat de eier
stokken afgebonden moesten
worden om een derde keizer
snede te voorkomen.
Toestemming
De meesten kregen deze info:-
matie enkele minuten voord-
bevalling en moesten metee:
een formulier ondertekenen
„Men vertelde mij niet dat ik
door te ondertekenen toestem
ming gaf tot sterilisatie",zegt!
Evita Ceranakova, die tijdens
de geboorte van haar tweed;
dochter in 1997 een handge
schreven briefje kreeg om te
ondertekenen. „Ze vertelde
mij dat er een anticonceptie
middel werd ingeplant." Zij
heeft inmiddels een proces
aangespannen en eist eer.
schadevergoeding van 47.001!
euro. Helena Ferencikoré
was verleden jaar de eerste
Roma die een rechtszaak te
gen een ziekenhuis won. Het
Hof bepaalde dat artsen haai
onvoldoende geïnformeerd
hadden over haar sterilisatie
en oordeelde dat het zieken
huis excuses moest aanbie
den. Het hoger beroep van
het ziekenhuis loopt nog
CSM
De laatste dag van augustus
van dit jaar zou wel eens een
legendarisch kunnen worden.
Tenminste, voor iedereen die
in theater is geïnteresseerd.
Op die dag hield Ivo van Ho
ve, directeur van 's lands
grootste en eerste toneelgezel
schap, Toneelgroep Amster
dam, een toespraak waarin
hij de vloer aanveegde met
het Nederlandse theaterbe-
stel. In zijn openingsspeech
van TF1, het nieuwe Theater
festival, moest vooral de ivild-
groei aan kleine theatergroe
pen, kleine theaters en 'thea
termakerscollectieven' het
ontgelden.
door Wijbrand Schaap
Er zijn eerdere manifesten
geweest, maar die ver
dwenen in een la. Nu zal er
wel wat gebeuren. De tijd is
er rijp voor. Het zal daarom
heel snel gaan met de neer
gang van het Vlakke Vloer-
Theater.
Het zal net zo snel gaan als
met De Nederlandse Come-
die. Dat gezelschap werd in
november 1969 met 'Actie To
maat' om zeep geholpen. Die
tomaten waren echter even
min de genadeklap voor het
gevestigde toneel als Ivo van
Hove's speech van 31 augus
tus dat zal zijn voor de Vlak
ke Vloer. Het einde van de
Vlakke Vloer in Nederland te
kent zich al zeker vijf jaar af.
Net als destijds het einde van
De Nederlandse Comedie er
al vijf jaar vóór die eerste
'wasserbomben' zat aan te ko
men.
Beleidsmatig en artistiek zat
het bestel muurvast, het pu
bliek vergrijsde met een nood
gang en niemand deed er wat
aan. Dus waren er een paar to
maten nodig, waarna de over
heid via een enkele subsi-
die-ingreep het werkelijke
nekschot toediende.
En zo zal het nu dus ook
gaan. De Amsterdamse Nes,
de theaterstraat waar hét tot
tien jaar geleden gebeurde, is
al een paar jaar lang een naar
geestig galmende steeg zon
der 'buzz'. Collectieven als 't
Barre Land en Dood Paard
zwerven doelloos en thuisloos
langs die paar plekken waar
hun in zwart gehulde gerefor
meerd-existentialistische toe
schouwers nog te vinden zijn.
Het Vlakke Vloer-theater is
al zeker tien jaar stervende,
en dat zie je het beste aan de
theateropleidingen, altijd al
handhavers van de varkens-
wet.
In de jaren tachtig, meer dan
tien jaar na 'Tomaat', was
men pas opgehouden met het
opleiden van acteurs voor
dienstverbanden bij gezel
schappen.
De toneelschool in Arnhem
stimuleerde in 1990 opeens
het oprichten van eigen collec
tieven door studenten.
Toen er tien jaar later niets
nieuws meer van de collectie
ven werd vernomen gingen
Utrecht en zelfs Maastricht
'zelfstandige theatermakers'
opleiden.
Inmiddels wordt men bij de
zomerfestivals zo langzamer
hand gek van de aanmeldin
gen van stukken door zowel
talentvolle als talentloze zelf
standigen.
En wat te denken van al die
amateurrecensenten op inter
net? Nederland telt een inter
nationaal ongekend aanbod
van talloze ex-theaterweten
schappers en theaterschool-
studenten met een tekstver
werker die menen dat al die
kleine vlakkevloervoorstellin-
gen een recensent behoeven.
Hoe ver van de waarheid be
vinden zij zich?
Keihard
Na Van Hove's toespraak,
waarin hij een moedig plei
dooi hield tegen de versnippe
ring van het theater, zal een
nieuwe regering weinig moei
te hebben met de herziening
van het subsidiestelsel.
De ingrepen zullen opnieuw
als 'keihard' de geschiedenis
in gaan, en Van Hove zal het
hebben gedaan.
Want opnieuw heeft iedereen
in theater- en subsidieland ze
ker vijf jaar zitten slapen.
Wijbrand Schaap is theaterre
censent
door Marloes de Koning
Zondag houdt Montenegro
voor het eerst sinds de onaf
hankelijkheid van Servië in
mei, parlementsverkiezingen.
Maar de partijen hebben geen
geld. En de burgers zijn te druk
in de weer met toeristen om aan
politiek te denken.
Op de rotsen langs de snelweg
naar de Montenegrijnse hoofd
stad Podgorica is het 'Da' - 'ja'
voor onafhankelijkheid - nog
zichtbaar. De simpele bood
schap staat in alle kleuren van
de regenboog tussen de op het
steen gekliederde telefoonnum
mers van sleepdiensten voor ge
strande auto's.
Vier maanden na het referen
dum over de onafhankelijkheid
zou het land in het teken moe
ten staan van de eerste parle
mentsverkiezingen, maar de
bergstaat moet nog bijkomen
van de politieke strijd over de
breuk met Servië. Op een ver
dwaalde poster na is niets te
merken van een nieuwe politie
ke krachtmeting.
De politici, die jarenlang alleen
kibbelden over de unie met Ser
vië, hebben grote moeite zich op
andere thema's te concentreren.
De bevolking heeft in de zomer
maanden wel iets anders aan
het hoofd.
De 600.000 bewoners concentre
ren zich op de één miljoen toeris
ten die de badplaatsen aan de
kust bezoeken. In twee maan
den moet genoeg geld verdiend
worden om de winter door te ko
men. Dan is er geen tijd voor po
litiek. Als de bevolking naar de
stembus moet, zwaaien ze net
de laatste badgasten uit.
Economie
„Ik wil gewoon brood op de
plank", zegt een oudere vrouw
die bij de pont over de baai van
Kotor probeert een lift naar de
overkant te krijgen. „Economie,
economie, economie, meer doet
er niet toe."
Het gemiddelde maandloon is
230 euro. De werkloosheid is
hoog, alhoewel exacte cijfers
ontbreken. „We zouden het over
economie en infrastructuur moe
ten hebben", meent Simonida
Kordic, vice-president van de
centrumrechtse oppositiepartij
DSS.
Op bijna elke brugpijler en asfaltweg in Montenegro staat graffiti voor Milo Djukanovic, de populaire
premier die de Balkanstaat in mei de onafhankelijkheid bracht. Zijn 'Democratische Lijst voor een Eu
ropees Montenegro' gaat zondag waarschijnlijk de verkiezingen winnen, foto Werner Bossmann/GPD
„Aan de kust hebben we te veel
doktoren, in de bergen te wei
nig. Maar om te reizen zijn de
wegen te slecht. Niemand wil
nog in de bergdorpen wonen. De
regering noemt de leegloop een
groot probleem, maar doet er
niets aan."
Maar ook in cle DSS-campagne
komen de alledaagse problemen
amper ter sprake. Kordic geeft
de regering de schuld. „Het regi
me heeft de mensen getraind om
het alleen over 'existentiële' pro
blemen, zoals onafhankelijk
heid te hebben. Iets anders ver
wachten ze niet meer van de po
litiek. Als je zegt dat je salaris
sen wilt verhogen geloven ze dat
gewoon niet."
Wettelijk is bepaald dat er na de
onafhankelijkheid verkiezingen
moesten komen, maar het hoef
de voor de meeste mensen niet
zo snel. In juli besliste premier
Milo Djukanovic, de drijvende
kracht achter de onafhankelijk
heid, echter anders en koos tien
september.
„De timing is slecht", zegt Sve-
tozar Jovicevic, mede-grondleg
ger van de Groep voor Verande
ring. Partijen hebben amper de
tijd gehad na het referendum op
adem te komen en campagne te
voeren. Dat was ook de bedoe
ling, zo vermoeden ze.
Zakenkabinet
Djukanovic wisselt sinds 1991
de functies van premier en presi
dent af en hoopt het succes van
het referendum te verzilveren
met nog een termijn als premier,
Zijn regerende sociaal-democra
ten staan in de peilingen op kop.
Het enige onderwerp waarin al
le oppositiepartijen elkaar vin
den, is het beperken van de
macht van Djukanovic. Hun
hoop is ijdel. Door de tamme
campagne en referendum-moe
heid, wordt een lage opkomst
voorspeld. Jovicevic dagdroomt
van een zakenkabinet dat met
steun van alle partijen de funda
menten legt voor een gezonde de
mocratie.
Kordic is cynischer. „Nu we een
nieuwe staat hebben kan Dju
kanovic weer twee termijn door
als premier, Er staat hem niets
in de weg." GPD
MÖSSELJAAR - In Yerseke is
gisteren op feestelijke wijze
het oester- en mosselseizoen
geopend. Een armada van
meer dan honderd vaartuigen
koerste over de Oosterschelde.
REPATRIËRING - Met de
boot Willem Ruys is gistermid
dag de eerste groep Ambone
zen vertrokken die de wens
hadden om terug te keren naar
Indonesië. In het kamp De
Golflinks in Arnhem verblijft
nu een andere groep die ook te
rug wil keren. De eerste groep
bestaat uit een aantal gezin
nen en drie alleenstaande vrou
wen. In totaal reizen 38 perso
nen terug. De meesten hebbes
Ambon als eindbestemming i
een enkeling blijft achter ink
karta. Het gaat hier om ee
proef-repatriëring.
BABY - In Amerika is het lijk
je gevonden van de zes weken
oude baby Cynthia Ruotoli
die werd ontvoerd toen n
boodschappen deed met haf
moeder. Het lijkje is gevonde
op drie kilometer afstand va: j
de winkel in Hamden. Agente
van de federale recherche
staats- en plaatselijke poli
en honderden vrijwilligers had
den het gebied uitgekamd oe
het kind te vinden.
Hoofdredactie:
Peter Jansen
Dick Bosscher (adjunct)
Arie Leen Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax:(0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Lezersredacteur: A. J. Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315660
Fax:(0113)315609
E-mail: lezersredacteur@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraatl 8
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax:(0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel, (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax: (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111)454651
Fax:(0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren
Goes, Zierikzee
en Hulst:
Maandag t/m vrijdag
van 8.30 tot 17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag l/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800 0231231
autom. afschrijving acceptgiro I
per maand: 20,55 n.v.t
per kwartaal: 59,75 62,00
per jaar; €229.20 233,30
Voor toezending per post geldt een
toeslag.
E-mail: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor hel I
einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v. lezersservice.
Postbus 31,4460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag: 1,25
zaterdag: 1,80
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden uitgevKt
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV envolgï"
de Regelen voor het Advertenuewezen. I
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (076)5312550
Fax. (076)5312340
Personeelsadvertenties:
Tel: (076)5312240
Fax: (076)5312340
Rubrieksadvertenties (kleintjes):
Tel. (076)5312104
Fax. (076)5312340
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771
Business to Business/Onroerend goM
Tel: (076)5312277
Fax: (076)5312274
Internet: www.pzc.nl/service/adverteren
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concem. Deds^; I
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voo-e*-
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten enp'
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegonor of door ons zorgvuldig I
de derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk molden bi| PZC. - I
Postbus 31. 4460 AA Goes.
Behoort tot 'A* WGGGNGR
