Wat Richard liegt, is
voor hem waarheid
De keuze van Rotterdam
ro theater
speelt Shakespeare
n: 0113-315680
pv.pzc.nl
i,ail:redactie@pzc.nl
ltbus31,4460 AA Goes
I idvertentie-exploitatie:
lunnrd-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
eeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
itionaal: 020-4562500.
Loensdag 30 augustus 2006
Nicolas Cage
verliest alle
zelfbeheersing
ro theater speelt in een kleine bezetting het koningsdrama Richard II
verder Herman Gilis, Katelijne Damen en Fania Sorel.
van Shakespeare met Rogier Philipoom als de koning en
foto's Sjouke Dijkstra
ij is een van Duits-
lands toonaange
vende regisseurs.
De in de voormalige DDR op
gegroeide Andreas Kriegen-
burg is nu voor het eerst te
gast in Nederland. Bij het ro
theater maakt hij een eigen
zinnige versie van Shake
speare's gruwelijkste konings
drama.
„Een maatschappij die in
chaos en verwarring ver
keert, maakt figuren als Ri
chard III mogelijk, schept ze
zelfs."
Het is tijd voor ontspanning.
Rogier Philipoom vindt
dat er wel even wat lading uit
de lucht mag. Hij maakt een
flink schuine mop. Zijn zes me
despelers grinniken om het me-
ligheidje. Regisseur Andreas
Kriegenburg, tot dan toe ver
diept in een gesprek met zijn
assistent, kijkt niet-begrijpend
op. Philipoom probeert nog iets
in het Duits, Guus Dam in het
Engels, maar het blijkt al snel
dat niet iedere Nederlandse
grap in het Engels aan een Duit
ser is uit te leggen. Kriegenburg
glimlacht vriendelijk.
Niet dat de 43-jarige regisseur
van het Hamburgse Thalia Thea
ter een zuurpruim is, integen
deel zelfs. Het is alleen het drie
talige werkproces dat zoveel
concentratie vereist, dat niet ie
dere opmerking direct op zijn
plek valt. Kriegenburg spreekt,
naast zijn moedertaal, alleen ge
brekkig Engels. En lang niet al
le acteurs van het ro theater,
waar hij nu werkt, spreken
Duits, dus doen'zij het in het En
gels. Dan is Shakespeare's Ri
chard III opeens weer een stuk
lastiger in te studeren.
Richard III, dat is het stuk waar
in de beroemdste toneelzin na
'To be or not to be' te horen is.
'Een paard! Een paard! Mijn ko
ninkrijk voor een Paard!roept
de gebochelde koning van Enge
land uit in een veldslag waarin
hij eindelijk bestraft wordt voor
de misdaden waarmee hij de
macht veroverde. Hij vermoord
de, onder meer, zijn broers en
hun kinderen en verleidde een
van hun weduwen tijdens de be
grafenisplechtigheid
Philipoom speelt de rol van de
kwaadaardige koning. „Het is
natuurlijk heerlijk om de slech
terik te spelen. Darth Vader, de
kwade genius uit Star Wars, is
de leukste figuur van de hele
filmgeschiedenis. Wat ik ge
leerd heb is, dat het spelen van
een slechterik niet in de vorm
zit. Een figuur als Hannibal
Lecter Silence Of The Lambs)
heeft wel een bepaalde manier
van staan, praten en lopen,
maar het gaat meer om een ge
dachte, om een binnenkant." En
naar die binnenkant is regisseur
Andreas Kriegenburg ook op
zoek. Hij wil geen Richard III
maken die direct naar de actuali
teit verwijst, zoals onlangs nog
te zien was bij ZTHollandia.
Fedja van Huet, die daar de mis
vormde koning speelde, eindig
de het stuk met een bomgordel
om..
Kriegenburg: „Wat ik wil ma
ken is veel minder realistisch. Ik
laat een onwerkelijke wereld
zien van duisternis en depressie.
De lange oorlog is voorbij en ie
dereen heeft honger, is bang en
heeft zijn zelfrespect verloren.
Wij laten die wereld zien als een
droomwereld. Eigenlijk is het
een nachtmerrie in het hoofd
van Richard. Figuren als Ri
chard III zijn de eenzaamste fi
guren denkbaar. Hij heeft geen
kameraden, geen partners. Ook
het publiek staat tegenover
hem, niet naast hem. Hij speelt
ook met hen, tenslotte."
Dubbelrollen
Het ro brengt Richard III in een
kleine bezetting. Dat betekent
dat acteurs als Herman Gilis,
Katelijne Damen en Fania Sorel
allemaal dubbelrollen spelen.
En soms gaat dat er heel ko
misch aan toe. De scène waarin
twee huurmoordenaars discus
siëren over de vraag of ze nu
wel of niet een onschuldige mo
gen afslachten is bijna car-
toonesk. Dat is ook logisch,
blijkt. Andreas Kriegenburg is
een groot liefhebber van oude
slapstick: „Jacques Tati en Bus
ter Keaton zijn mijn grote inspi
ratiebronnen. Voor hun zijn
burg uit. „Ze zijn niet zo met
het publiek bezig. Duitse ac
teurs reageren ook heel anders
als er in uitersten gewerkt
wordt. Duitse acteurs kunnen
hysterisch worden op routine.
emoties heel erg waardevol,
daarom houden ze ze ook goed
verborgen." En het is juist die
omgang met emoties die de regis
seur zo waardeert bij het ro thea
ter: „Nederlandse acteurs zijn
veel meer dan Duitse acteurs ge
wend om vanuit hun eigen ge
voel te werken", legt Kriegen-
Nederlandse acteurs niet. Die
houden zich veel meer in. Dat
staat me eigenlijk wel heel erg
aan."
Kriegenburg is ook een bewon
deraar van de Finse filmmaker
Aki Kaurismaki. Hij toont net
als Kriegenburg een cleane we
reld met sobere interieurs, en
weinig dialoog. „Toen ik mijn
eerste Kaurismaki-film zag,
werd ik gelukkig: eindelijk was
er iemand die net zo naar de
wereld keek als ik. Eindelijk
iemand die de wereld ziet zoals
die werkelijk is. Mij raakt
vooral zijn existentialistische
kijk. De mens komt op de we
reld zonder enig idee waarom
en met nog minder idee van
waar hij naartoe moet. Mij
raakt niet zozeer de stijl of de
kleur, maar zijn visie. Kauris
maki is existentialist. Net als
ik."
En zo ontstaat er dus een exis
tentialistische Richard III?
„Nee", Kriegenburg is beslist:
„Richard is gevaarlijk omdat hij
geen vragen meer stelt. Hij
vraagt zich niet meer af waarom
hij op de wereld is. Hij gaat
puur van zichzelf uit. Hij kan
het perfecte kwaad zijn omdat
hij buiten de morele gevangenis
staat waar wij allemaal wél in
zitten. Ik wil nu laten zien hoe
het er bij hem van binnen uit
ziet."
Hoe die binnenkant eruit ziet, is
lastig uit te leggen. Philipoom,
die Richard speelt, doet een po
ging: „Wat ik moet doen is een
droevige, 'open' figuur tonen,
die perfect verbergt dat hij
slecht is. Maar misschien ver
bergt hij niets. Misschien ge
looft hij wel in zichzelf. Hij
staat niet naar het publiek te
knipogen van: 'kijk mij die lui
eens een loer draaien'. Wat hij
liegt, moet voor hem waarheid
zijn. Als hij met zijn broer
praat, terwijl hij weet dat die
vermoord zal worden, dan moet
hij toch in alle oprechtheid met
zijn broer meeleven. Mijn pro
bleem is: hoe groot mag die be
zorgdheid zijn, hoe speel ik dan
de verwondering later, als die
broer wel vermoord blijkt, zon
der dat het publiek dat ziet als
een knipoog?"
Kriegenburg wil het Kwaad in
zijn zuiverste vorm tonen, zon
der dat hij daarbij verwijst naar
de actualiteit: „Als je Shake
speare's karakter gaat mengen
met historische figuren als Hit-
Ier, leg je. te veel uit. Plet pu
bliek gaat ook op een verkeerde
manier kijken: iedereen dénkt
dan te snappen waar het over
gaat.
Raadsel
Voor ons is het veel belangrijker
om het raadsel van het kwaad te
laten zien. We laten zien hoe Ri
chard geniet van zijn daden, en
hoe hij er daardoor steeds ver
der in gaat. Een maatschappij
die in chaos en verwarring ver
keert, maakt figuren als Ri
chard ni mogelijk, schept ze
zelfs. We zoeken naar een sterke
figuur van wie we zelfs eisen
dat hij buiten onze moraliteit
staat, en we zetten er zelf onze
eigen morele grenzen voor opzij,
opdat we maar goed geleid wor
den."
Wijbrand Schaap
Richard III is te zien in de Rotterdam
se Schouwburg op 6, 7, 8 en 9 septem
ber en een aantal data in oktober en
november om 20.15 uur in de grote
zaal. Voor speellijst zie www.rothea-
ter.n
Ze zijn terug. En worden daarmee vaste gasten
van het Rotterdamse Festival De (Internatio
nale) Keuze van de Rotterdamse Schouwburg: de
swingende bejaarden van Young At Heart. Bra
ken ze een paar jaar geleden nog vele Nederland
se harten met een prachtig liederenprogramma,
nu zit er zelfs een verhaal in.
In Road to Nowhere, genoemd naar een klassieker
van de Talking Heads, gaat de groep oudere jonge
ren van van 60 tot 98 jaar oud de confrontatie aan
met een jong en onschuldig Americanabandje.
Twee jaar geleden toonden ze dit programma, be
dacht en geregisseerd door mensen van de legen
darische Wooster Group, en op veler verzoek ke
ren ze terug.
Allure
Toppers uit het internationale theatercircuit von
den al langer hun weg naar Rotterdam. Zeker in
de tijd dat het Holland Festival zijn allure kwijt
was, was Rotterdam dé plek om op de hoogte te
blijven van theaterontwikkelingen in de landen
om ons heen.
Nu het Holland Festival onder Pierre Audi en met
een groter budget terug is op de kaart, zoekt 'Rot
terdam' het onder het motto Happy now? elders.
Naast nog steeds belangrijke topvoorstellingen
als Winch Only van Christoph Marthaler, Repla
cement van Meg Steward en Zooi van Krisztina
de Chatel, is er ook veel Rotterdamse trots te zien.
Het gezelschap Wunderbaum, dat ooit onder de
vleugels van Johan Simons ontstond als Jong Hol-
landia, kijkt terug op vijf succesvolle jaren. In
middels is Wunderbaum opgenomen in Rotter
dam als eigen productiekern. Ze brengen nu alle
toppers van toen opnieuw uit. Zeker niet te mis
sen is Welcome in my Backyard, een confronte
rend stuk over vluchtelingen en tolerantie, met
een heel spannende uitkomst. En natuurlijk is er
Richard III, van het ro theater, in een regie van de
Duitse topregisseur Kriegenburg.
Hij is te gast als uitwisseling met Alize Zandwijk,
wier bekroonde Duitse regie van Ivanov vorig
jaar tot veel discussie leidde. En discussie is er al
tijd in Rotterdam. Dit jaar onder leiding van on
der anderen Michael Zeeman.
De (Intenationale) Keuze van de Rotterdamse Schouw
burg, van zondag tot en met 24 september in Rotterdam
en op locatie. Inlichtingenwww.rotterdamseschouw-
burg.nl
