Geen kwaad woord over grote roerganger
Nairobi National Park verwordt tot dierentuin
Mao Zedong
populair bij
Chinese jeugd
Politiek Kenia
doet niets
zaterdag 26 augustus 2006
Dertig jaar na zijn overlijden
lijkt Mao Zedong bijzonder
populair bij de generatie die na
zijn dood is opgegroeid in toene
mende voorspoed. Drie studen
ten over de Grote Roerganger,
die in de westerse geschiedenis
boeken naast Stalin en Hitier
een plaats inneemt als een van de
meest misdadige tirannen van de
afgelopen eeuw. „Voor mij is
Mao een spiritueel leider."
Dertig jaar geleden, op 9 septem
ber 1976, om tien minuten na
middernacht, overleed de Chinese par
tijleider Mao Zedong in gebouw 202
in Zhongnanhai, het Kremlin van Pe
king. Het was het einde van een tijd
perk en veel mensen vreesden het ein
de van China. Want in dat jaar over
leed niet alleen de Rode Keizer, maar
ook premier Zhou Enlai en de roem
ruchte militaire leider Zhu De. Vervol
gens werd op 28 juli de stad Tangshan
verwoest door een zware aardbeving.
Volgens de officiële cijfers verloren
een kwart miljoen mensen het leven,
maar het werkelijke aantal wordt op
het dubbele geschat.
In keizerlijke tijden zou de (in dit ge
val communistische) dynastie geval
len zijn. De laatste keizer mocht vre
zen voor zijn reputatie in de geschiede
nisboeken die traditiegetrouw door
zijn opvolgers geschreven werden. On
danks grote spanningen viel de dynas
tie niet en werd een genadig oordeel
over het bewind van de Rode Keizer
geveld. In 1981 kwam de Partij tot de
conclusie dat Mao voor zeventig pro
cent 'correct' was geweest en voor der
tig procent 'incorrect'.
Dat is wel bijzonder mild, oordelen
biografen die hem verantwoordelijk
hebben gesteld voor de dood van ze
ventig miljoen Chinezen in vredestijd.
Zijn ideeën over een communistisch
China bleken in de praktijk desastreu
ze gevolgen te hebben voor de bevol
king. De zuiveringen in de jaren vijf
tig, de Grote Sprong Voorwaarts die
tot een economische ineenstorting leid
de, drie jaren hongersnood en de Cul
turele Revolutie - het zijn inktzwarte
smetten op het toch al groezelige bla
zoen van de Grote Roerganger. En
dan was er natuurlijk nog de commu
nistische terreur van voor de overwin
ning in de Burgeroorlog in 1949 en de
dubieuze verzetsrol van de Partij on
der Mao tegen de Japanse bezetting
van 1931 tot 1945. -■«.
Bevrijd
Oudere Chinezen kunnen putten uit
hun eigen ervaringen met het bewind
van Mao. Maar hoe is de visie van de
mensen die na 1976 geboren zijn? Die
niet de angst voor de ineenstorting
hebben gevoeld, die niet aan den lijve
hebben ondervonden hoe het is om als
intellectueel aan de schandpaal te
worden genageld en nooit honger en
zuiveringen hebben meegemaakt?
„Mao Zedong zorgde voor stabiliteit.
Hij heeft ons bevrijd van buitenlandse
invloed en uitbuiting. Mao gaf echt
om zijn volk", zegt de 24-jarige Wang
Maomi die zich de Engelse naam Mels
heeft aangemeten. De schrander uit
zijn ogen kijkende student aan de pres
tigieuze Peking University legt het
Dertig jaar na zijn-doodis'Mao Zedong nog alom aanwezig in China.
foto Erwin Tuil/GPD
werd het genoemd. Wij hebben Tibet
juist bevrijd! Net zo moeilijk kan
Voorzitter Mao begrepen worden door
buitenstaanders." Plet klinkt niet als
een verwijt. Eerder als een wat trieste
constatering.
Mausoleum
Alledrie kennen het mausoleum op
het Plein van de Plemelse Vrede van
binnen. Anna is er zelfs al zeven keer
geweest. En hoewel ze dan snel moet
doorlopen, vindt ze het een bijna mys
tieke ervaring. Mels komt uit de hoofd
stad, maar Anna en Amanda komen
van het platteland dat veel geleden
heeft onder het bewind van Mao Ze-
dong. Amanda komt uit een familie
die na 1949 werd aangemerkt als
grondbezitters en dus fout. „Maar
voorzitter Mao heeft een nieuw China
mogelijk gemaakt", zegt Amanda.
„Zonder Mao geen Deng Xiaoping,
zonder Deng geen economische hervor
mingen, zonder economische hervor
mingen geen welvaart en betere moge
lijkheden voor ons. Ik wil maar zeg
gen, zonder de Voorzitter was dit alle
maal niet mogelijk geweest."
Erwin Tuil
graag uit. „Mels is een samenstelling
van de initialen van Marx, Engels,
Lenin en Stalin." „De M is niet voor
Mao?" „Nee; maar het had gekund.
Plet kwam nu eenmaal zo uit. Wel een
M voor Mao, maar niet voor Marx was
geen eerbetoon aan de vader van het
communisme. Plet huidige China is
het meest vrije wat er ooit is ge
weest", zegt Mels op de campus van
zijn universiteit, een paar honderd me
ter van de plaats waar in 1966 de Cul
turele Revolutie begon. De gevolgen
daarvan zijn hem bekend. Ook dat het
vooral intellectuelen waren die gena
deloos zijn aangepakt door de fanatie
ke Rode Gardisten.
Vernedering, zelfmoord, moord, herop
voedingskampen, marteling en vernie
tiging van cultureel erfgoed kenmerk
ten de Revolutie die pas met de dood
van Mao tot een einde kwam. Deson
danks toont Mels weinig begrip voor
de soms felle kritiek op Mao Zedong.
Van de vorig jaar gepubliceerde en in
China verboden biografie Mao, het on
bekende verhaal van de Chinese
schrijfster Jung Chang en de Britse
historicus Jon Halliday heeft hij ge
hoord. „Ik weet dat er hoofdstultken
in het Chinees op het internet te vin
den zijn. Maar ik vind het niet goed
als dit soort kritiek gepubliceerd
wordt. Zeker niet als die critici buiten
China zijn. Ze begrijpen het niet en ze
hebben bovendien het recht niet om
kwaad te spreken over Mao."
Helemaal kritiekloos is Mels overi
gens niet. „De kwestie-Taiwan heeft
hij niet goed aangepakt. Dat eiland is
Chinees en het moet weer onder be
stuur van Peking komen. Bovendien
draagt hij verantwoordelijkheid voor
de Culturele Revolutie. Hij was ten
slotte de leider."
De 22-jarige studentes Anna Ma en
Amanda zien dat iets anders. „Er
wordt gezegd dat Mao verantwoorde
lijk was voor de Culturele Revolutie.
Ik geloof dat niet. Ik geloof niet dat
Mao zo slecht was. Het was de kliek
om hem heen die hem onwetend hield.
Toen voorzitter Mao een brief kreeg
van een slachtoffer van de Rode Gar
disten, barstte hij in huilen uit", zegt
Anna. Ze vindt daarom dat het niet
meer dan terecht zou zijn als het oor
deel van de Partij (zeventig procent
goed, dertig procent fout) wordt bijge
steld. „Hij was beter dan de Partij
toen oordeelde. Voorzitter Mao heeft
altijd het beste voorgehad met China.
Plij was een groot dichter, misschien
wel een van de grootsten ooit." Ze
krijgt een blij gevoel van de gedachte
aan de Grote Roerganger. „Je ziet
steeds meer mensen weer met speldjes
van Mao lopen." Opvallend is ook een
goudkleurige hanger van Mao die in
veel auto's aan de achteruitkijkspie
gel hangt. „Automobilisten hopen zo
een beetje extra geluk te krijgen. Mao
beschermt", vertelt Anna.
„Mao heeft een belangrijke rol ge
speeld in onze geschiedenis", stelt
Amanda. „Hij heeft een nieuwe ma
nier van denken geïntroduceerd. Die
heeft niet alleen invloed in China ge
had. Zelfs aan de Amerikaanse militai
re academie West Point worden zijn
militaire strategieën bestudeerd."
Zonder een spoor van twijfel en nip
pend aan haar cappuccino bij een
Starbucks in Peking zegt Anna: „Ik
respecteer hem als een god." Ze laat
even een stilte hangen en zegt dan:
„Dat zal wel een beetje raar klinken
voor iemand uit het Westen. Jullie heb
ben toch een ander idee van een god
dan wij hier in China. Voor mij is Mao
een spiritueel leider." Pleeft ze ge
hoord van de kritiek op Mao en zijn
communisme? „Ja, maar buitenlan
ders begrijpen het niet. Die begrijpen
China niet. Toen ik in Nederland stu
deerde moest ik bijvoorbeeld ook al
tijd maar verdedigen waarom Tibet
bij China hoort. Chinese bezetting,
als de oevei's van de Mbgathi-rivier die door
het park stroomt. Er leven zeker vierhon
derd soox-ten vogels en het biedt een veilig
heenkomen voor de bedreigde zwarte neus-
hoox'n.
„Een ideaal park voor zakenmensen die een
paar dagen Nairobi aandoen en geen tijd
hebben om naar één van de andere wildpar
ken in het land te gaan. Zulke mensen heb
ben vaak wel een middag over om even te
genieten van de dieren en de natuur hier",
zegt Evelyn Oroni van het KWS-manage-
mentteam voor het park.
Confrontaties
Maar de laatste jaren neemt het aantal wilde
dieren in het park af en zo ook het aantal be
zoekers. Tien jaar geleden liepen er nog
ruim zesduizend gnoes over de vlakten, nu
nog maar 92. In dezelfde periode is het aan
tal buffels van 250 naar 85 geslonken.
Het is niet verwonderlijk dat er nog maar ze
ventien leeuwen in het park leven want hun
vleesvoorraad, waartoe gnoes en buffels be
horen, is ernstig uitgedund.
Toch zijn de dieren er wel, alleen niet in het
park, verzekert Evelyn Oroni. „Kort geleden
kregen we melding van een grote groep har-
tebeesten in moestuinen buiten het park.
Met wagens dreven we de dieren terug. In
hun kielzog volgde een groep hongerige leeu
wen. We doen er alles aan om conflicten tus
sen mens en dier te voorkomen." Maar de
confrontaties nemen desondanks toe. Nairo
bi heeft een grote aantrekkingskracht op de
schare werklozen uit heel Kenia die hopen
er een baan te vinden. Sloppenwijken
groeien uit hun voegen, nieuwe voorsteden
breiden in razend tempo uit. Armoe is troef
in veel huishoudens en de verleiding is groot
om met wat stevig ijzerdraad een val te zet
ten en een stuk wild op tafel te brengen.
Vooral gazellen zoals impala's zijn daarvan
het slachtoffer en hun aantallen zijn al flink
geslonken. In de slagerijtjes in Ongata Ron-
gai, een stadje aan de zuidwestelijke i-and
van het park, hangen tussen de lappen rund
en geitenvlees ook brokken wild.
Vorig jaar werden zeven leeuwen gedood
openen in het natuurgebied, zodat de ge
meenschap een inkomen kan halen uit het
toerisme. Bovendien betaalt KWS maande
lijks mensen die hun land braak laten lig
gen en hun omheiningen hebben neerge
haald."
Een andere belangrijke migx'atieroute was
door wat nu Ongata Rongai is. Maar zelfs
zonder het bestaan van het stadje was die
corridor afgesloten voor de dieren. Kilome
ters en kilometers langs de zuidwestelijke
grens van het park staan hoge hekwex'ken
waarachter de paleisachtige huizen schuil
gaan van de superrijken. „Geen mensen die
zin hebben in een gemeenschappelijk toeris
tenproject. Hun veelal elektrische omheinin
gen bieden een uitzicht op het park maar be-
schermt ze in hun tuin waar ze van een
di'ankje kunnen genieten met mooi uit
zicht", merkt een KWS-ranger cynisch op.
Een alternatief zou een hek rond het hele
park kunnen zijn, zodat mensen buiten wor
den gehouden en dieren binnen. „Maar dat
is niet goed voor het wild. Je krijgt inteelt,
omdat er geen vers bloed wordt aangevoerd
waardoor de dieren zwakker worden. Het
mooie van een wildpark is dat de natuur gro
tendeels ongemoeid haar gang kan gaan.
Omheinen betekent een dierentuin", meent
Oroni.
Grondgebrek
Er gaan zelfs stemmen op om het Nairobi
National Park helemaal op te doeken. Voor
standers wijzen op de andere parken die Ke
nia heeft en het grondgebrek rond de hoofd
stad. Ox-oni stelt dat het wildpark juist een
positief effect heeft op de menselijke bevol
king erbuiten. „Wij hebben bomen geplant
om het waterwingebied van de Mbgathi-ri
vier te beschermen. Je kunt wel een stad
bouwen op de plaats van het park, maar
mensen moeten ook water hebben. Het re
gent beduidend minder als de rivier is omge
ven door beton. Bovendien onderzoeken we
regelmatig de waterkwaliteit en adviseren
industrieën langs het park over zuiverings
systemen."
Ilona Eveleexis
:ij kKeniaanse hoofdstad Nairobi ligt het
wildpark ter wereld dat uitzicht biedt
fm skyline. Maar snelle uitbreiding van
Jstad neemt het park steeds meer in een
wggreep. Mensen en dieren in competitie
iw beschikbare grond.
zee staart met zijn lodderige ogen
naar de luid blaffende honden voor
-)['neus. Hij snuift diep en graast dan rus-
■perder. De twee herdershonden druipen
i-Mzee is een bejaard en gehandicapt
wttenzwijn dat is geboren en getogen in
«Nairobi National Park, het enige wild-
wk ter wereld van waaruit het silhouet
"in een stad is te zien. Mzee heeft na een er-
®ng met stropers zijn geboortegrond in-
Püildvoor een grote tuin aan de andere
■mt van het hekwerk dat langs een deel
het park is neergezet.
■Opeen dag kwam hij de tuin in gestrom-
rid. Rond een van zijn voorpoten zat een
Nnklem diep in het vlees gesneden. Het
nt van het bot was zichtbaar in de ernstig
Stoken wond", herinnert zich de eigena-
8van de grote. tuin. Ze belde Kenya Wildli-
ervice (KWS), een semi-overheidsor-
pndat de wildparken in het land beheert.
dierenarts kwam en verdoofde Mzee
wahili voor 'oude man') met een pijltje zo-
131 de klem kon worden doorgezaagd en de
behandeld. Mzee bleef wel mank.
itn00.^ meer teruggegaan naar het
«terwijl hij daarvoor alleen de weg
ft over te steken. Misschien beseft hij
f schijn van kans te hebben tegen lui-
f den en leeuwen die wrattenzwijnen op
f menu hebben staan. Ik voer hem een
tje bij met fruitafval en hij heeft een
Sn e voor hondenkoekjes ontwik-
j?'JU vertelt de tuineigenares.
'•dNairobi National Park werd in 1946 ge
il f 's daarmee het oudste wildpark in
P -Afrika. De 117 vierkante kilometer be-
f nuit uitgestrekte savannen met wui-
d gras met daar tussenin diepe, begroei-
°ven. Sommige heuvels zijn bebost, net
door woedende herders van het Maasai-
volk. De leeuwen hadden een ware slach
ting aangericht onder de kuddes van de her
ders die zich buiten het park ophielden.
Maasai eten geen wild en hebben eeuwen
lang in harmonie met de natuur en de wilde
beesten geleefd, maar ze accepteren niet dat
hun vee, wat hun rijkdom is, wordt verslon
den door leeuwen. Klachten bij Kenya Wild
life Sexwices hadden weinig resultaat, waar
op de herders hun speren oppakten en de
leeuwen doodden.
Evelyn Oroni geeft toe dat het beheer van
het Nairobi National Park een grote uitda
ging is. „De druk op land is enorm. Wij
doen wat we kunnen, maar het ontbreekt
aan politieke actie. Het zou goed zijn als di
verse ministeries zich samen over het pro
bleem zouden buigen." Keniaanse bewinds
lieden zijn echter volledig opgeslokt door de
strijd om de verkiezingen die eind volgend
jaar plaatsvinden. Tijd voor beleid wordt ge
bruikt voor politieke campagnes.
Het Nairobi National Park kampt boven
dien met het verdwijnen van historische mi
gratieroutes. Op één na zijn ze allemaal afge
sneden door bebouwing. Veel dieren die
niet territoriaal zijn, trekken met de seizoe
nen mee. In de regentijd dalen ze af naar la
ger gelegen gebieden, terwijl ze tijdens
droogten dichter naar de stad toe trekken.
„We zijn in gesprek met bewoners van de Ki-
tengela-vlakte ten zuiden van het park om
een gemeenschapsnatuurgebied op te zet
ten", legt Oroni uit. „Zij blijven de landeige
naren, maar doen geen landbouw en laten
de dieren uit het park ongemoeid op hun
grond rondstruinen. Wij helpen met het op
leiden van mensen tot gidsen. Verder zoe
ken we naar investeerders die hotels willen
Een cheetah met haar pups in het Nairobi National Park met op de achtergrond de skyline
van de stad. foto Radu Sigheti/GPD
