Pionier zoekt kaal gebied
PZC
In het grote huis woonde kunstenaar Abeleven
As 't geluk verbie
komt, dan moet 't
toch binnen kunnen
Nieuwe raadkaart
22
dinsdag 15 augustus 2006
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
De tureluur voelt zich thuis in een nat gebied zoals de Welhoek bij Sint Laurens. foto Het Zeeuwse Landschap
men en heeft er een behoorlijke
dichtheid aan weidevogels ge
broed.
In West Zeeuws-Vlaanderen
zijn inmiddels al heel wat van
deze open graslandgebieden
met naastliggend oppervlakte
water. Om het voor planten en
vogels aantrekkelijk te maken,
is het erg belangrijk dat er een
natuurlijk waterpeil gehanteerd
wordt. Dit houdt in dat het wa
terpeil in de winter vrij hoog
staat en de ondiepe delen in de
zomer langzaam uitdrogen, zo
dat alleen de diepste delen wa
ter behouden. Om dit peil te rea
liseren, moet de waterhuishou
ding van een gebied losgekop
peld worden van de omliggende
landbouw want daar wordt veel
al een 'omgekeerd peil' gehan
teerd.
De Sint Laurense Weihoek is
een heel ander gebied dan bij
voorbeeld Oranjezon of de Cling-
se bossen. Daar kun je flinke
wandelingen maken en vooral
zangvogels horen, zonder ze
echt te zien. Leuk voor de specia
list, maar vrij lastig om daar nu
bijzondere soorten vogels te ont
dekken. De natte weidegebie
den zoals de Weihoek, zijn niet
de moeite om doorheen te lopen,
je zou alles opjagen en zelf niets
echt goed kunnen bekijken. Bij
dit soort gebieden is het juist
leuk om er omheen te lopen met
een verrekijker. Als je geregeld
stilstaat en goed de tijd neemt,
ontdek je steeds meer en met be
hulp van een vogelgids kan ie
dereen al vrij snel een aantal
sierlijke en soms zelfs bijzonde
re vogels op naam brengen zoals
lepelaars, kluten, grutto's, wul
pen en verschillende soorten een
den en ganzen.
Gedrag
Naast het determineren van vo
gelsoorten, zijn deze gebieden
uitermate geschikt voor het be
studeren van het gedrag. Als vo
gels eenmaal aan verkeer en
voetgangers gewend zijn, trek
ken ze zich nergens meer iets
van aan, zolang er maar niets
aan de situatie verandert. Zodra
je tien stappen in hun richting
zet, vliegt alles op.
Hoe langer je naar een vogel
kijkt, hoe meer je ontdekt. Bij
voorbeeld hoe het voedsel zoekt.
Of waar de vetklier zit die ze tij
dens het poetsen steeds met de
snavel aanraken om de veren in
te vetten, zodat hun verenpak
waterdicht blijft. Bij vogels die
in groepen leven zie je bijvoor
beeld dat er altijd afwisselend
wakende vogels zijn en voedsel
zoekende (foeragerende).
Dit jaar heeft Het Zeeuwse
Landschap daar zelf ook vogels
geobserveerd, en vooral' geïnven
tariseerd. Er hebben dit jaar een
twintigtal kieviten en ongeveer
net zo veel kluten gebroed, daar
naast tiental grutto's, elf ture
luurs, twee krakeenden, negen
graspiepers, zeven slobeenden
en maar liefst vijf paar kleine
plevieren, zestien veldleeuweri
ken en een patrijs.
In het totaal 125 paar weidevo
gels in een gebied van 75 hecta
re, dat zit dus echt hutje-mutje
naast elkaar. Hieruit blijkt dat
natuurontwikkeling werkt voor
deze soorten. Zolang het gebied
maar kaal en open is, trekt het
pioniervogels aan. Het woord
pionier zegt het eigenlijk al, ze
hebben een voorkeur voor
nieuw gebied. Dat is vaak nog
niet of schraal begroeid, zoals
een strand, een geploegd akker
of een nieuw aangelegd natuur
gebied.
De natuurlijke gang van zaken
is dat na aanleg de aantallen ie
der jaar een beetje afnemen. In
het kielzog van de vogels komen
ook hun natuurlijke vijanden,
zoals wezels, kraaien en meeu
wen. Zo ontstaat er geleidelijk
een nieuw evenwicht, waarin de
levensgemeenschap steeds com
pleter wordt.
Begrazing
Dankzij begrazing en hoge wa
terstanden neemt de begroeiing
op een gegeven moment niet ver
der toe en ook dat werkt mee
aan stabilisatie van het aantal
broedvogels. Het aantal waarop
het zich stabiliseert zal nog al
tijd aanzienlijk hoger zijn dan
in de omgeving en zeker het
broedsucces, omdat dit soort ge
bieden niet gemaaid worden zo
lang er nog jongen zijn.
Omdat de Sint Laurense Wei
hoek vanaf het begin is geïnven
tariseerd, is mooi te zien hoe die
nieuwe levensgemeenschap zich
evolueert en uiteindelijk stabili
seert.
Wannes Castelijns
Achter in de speelgoedwin
kel staat hij er wat bedrem
meld bij. Een jongen van een
jaar of tien. Voorzichtig gaan
zijn handen over de toetsen van
het keyboard. Hij kijkt de win
kel in. Dan is het net of er grijns
over zijn gezicht komt van: 'Alli
joengen, noe moe je 't doen'.
Z'n hand gaat langzam naar een
zwart knopje aan de achterkant
van het instrument. Nog eens
kijkt hij in onze richting, 't Is
noe ofnööit ee. En nog geen drie
tellen later klinkt uit zijn hoek
van de winkel de melodie van
Berend Botje gieng uut vaoren,
mee z'n scheepje nao Zuudlaor-
en. Zuid-Laren, denk ik, 'êêle-
mao bie Groniengen'. Het jonge
tje bladert wat verlegen in een
boekje en doet of z'n neuze
bloeit. Hij bloost wel een beetje.
Voelt hij zich betrapt? Wat 'n
kuufel, denk ik.
We zijn in Goes, precies een
week geleden. De Goese Markt.
Bewolkt, maar toch komt de zon
zo nu en dan ruimschoots tussen
de wolken kijken. Veel toeris
ten, maar ook veel mensen van
Beveland.
Twee vrouwen in de straat wis
selen hoorbaar hun vakantiege-
voelens uit. Jae, vee 'ezwomme
en 't was 'r ook vrêêd werm.
Nou, dacht ik, daar hoef je toch
niet helemaal voor naar het bui
tenland af te reizen? En of ze ge
dachten kon lezen, hoor ik ze
bots d'r na zeggen: Mae noe ziin
me gelokkig wee tuus. Doei.
Tussen de kraeme op de Goese
Markt is het een drukte van be
lang. Bandenplaksel, denk ik bij
mezelf, bandenplaksel joengen,
da's altied gemakkelijk. As j's
met een platte band staat, mid
den in de polder, dan kan je die
altijd nog lappen.
Bandenplaksel
Nu is het al jaren geleden dat ik
een lekke band had, maar je
weet maar nooit. Of is het een
onheil over jezelf afroepen? Op
pad gaan met een doosje gereed
schap voor het geval dat? Maar
's avonds doe je toch ook de ach
terdeur op slot? Dan zeg je toch
ook niet: 'Da 's vraogen om on-
heid'1
Hoewel. Een poosje geleden
hoorde ik iemand uit de straat
zeggen: 'De deure op slot? Nóóit
nii ee'. Wat ongelovig keek ik 'm
aan. Allicht nii joengen, as 't ge
luk verbie komt, dan moet 't
toch binnen kunnen?
Terug naar de kraam. Het doos
je met bandenplaksel toch maar
gekocht. Een man met een
Zuid-Bevelands accent, ik denk
uit de buurt van 's-Heerenhoek
zag dat ik belangstelling had
voor een vorkenspreider. Dat is
een stuk gereedschap dat je no
dig hebt om banden te wisselen
op het achterwiel.
Als je twee jaar geleden
over de Zandvoortse
weg tussen Middelburg en
Sint Laurens liep zag je niet
meer dan een enkele kievit
of scholekster en als je ge
luk had nog een grutto. Dat
was dit jaar wel anders. Tal
loze paren waren er te zien
en te horen.
Eén van de belangrijkste
functies van Het Zeeuwse
Landschap is het beschermen en
ontwikkelen van natuurwaar
den in gebieden in Zeeland.
Sommige gebieden lijken bij
aankoop weinig natuurkwaliteit
te hebben, maar bezitten vaak
wel een potentiële natuurwaar
de.
Op basis van ligging en geschie
denis is vaak op te maken of een
gebied natuurwaarde in zich
heeft, bijvoorbeeld wanneer het
vroeger een bepaalde kwaliteit
had of dat het nauw aansluit
aan een al bestaand natuurge
bied. Voorbeeld daarvan is een
Walchers gebied, op het mo
ment van aankoop nog een inten
sief landbouwgebied, na herin
richting is het een nat weidege
bied geworden. Afgelopen voor
jaar zijn hier al een aantal bij
zondere doortrekkers waargeno-
Dat is trouwens nog een inge
wikkeld zaakje. Hij ontraadde
me die koop, zeer tegen de zin
van de man in de /craem. Die
had schijnbaar toch meer ver
trouwen in m'n technisch kun
nen. Of was dat nu juist zijn ver
kooptechniek die mij streelde?
Die man uit 's-Heerenhoek zei
tegen me: 'Nii koape, as je die
gebruukt is 'êêl je fiets nae de
donder'. Ik keek 'm ongelooflijk
aan. 'M'n fiets nae de mieter'?
En vol enthousiasme ging tie
verder: 'As die vurke meer as 'n
menuut uut mekaere stae, is 't
gebeurd. Dan bluuve ze uut me
kaere stae'. En om het geheel te
verduidelijken ging tie ook met
z'n beide benen uit de mekaar
staan. Wel 'n halve meter uit me
kaar. (Geen minuut natuurlijk!)
'En dan past je wiel d'r nii meer
in', ging tie verder.
Buuze
De man van het kraem zag z'n
koop al in rook opgaan. De vor
kenspreider, die ik nog steeds in
m'n handen had, ging terug
naar zijn plaatsje van herkomt.
Mae, ging ons mannetje 'uuut
Seeren'oek verder, da 's allêêne
mae voo fietsen van aluminium.
Die buuze buuge nii terug'.
En met een Doei verdwijnt hij
tussen de mensen met tassen en
plastic zakjes. Ik besluit de vor
kenspreider toch maar te laten
liggen. 'Die kérel eit 'r mêêr ver
stand van dan ikke, mijmer ik,
wan vinters uut 's-Heerenhoek
weten toch wel iets van fietsen.
Dao kwaomen toch ommerst die
goeie koereurs vandaon? Of
daor uut de buurte?'
Als we even later in een andere
rij kramen lopen, hoor ik een
mannetje tegen z'n moeder zeg
gen: 'Moeder, gaon me 'n ijsco
kööpen?' Het dialect klinkt me
als muziek in m'n oren. Zo'n
ventje, dat nog lekker rechtuut
praat. Niet rijp voor het streek
museum, ook al spreekt hij dia
lect.
Als het mannetje zich een paar
meter verder omdraait, zie ik
het: Het is het jongetje van Be
rend Botje. Diaolect, denk ik,
daovoo moe je toch nii 'êêlemao
nao Zuudlaoren te gaon? Dat
'óór je gelukkig ook nog in
Hoes. Op de Mart.
Rinus Willemsen
4*
V
De raadkaart laat een deel
van het gehucht Groot-Ab-
eele zien, gelegen aan de oude
(Napoleontische) weg van Vlis-
singen naar Middelburg, staat
in de reactie van M. A. van Dui
venvoorde uit Middelburg. „Als
ik me niet vergis", schrijft deze
inzender er veiligheidshalve bij.
Geen vergissing, het is wel dege
lijk Groot-Abeele, overigens al
lesbehalve groot, maar ter onder
scheid van Klein-Abeele, bij
West-Souburg. De foto op de
kaart is van omstreeks 1900.
„Het grote huis op de achter
grond moet het Huis Abeele
zijn, bijna zeventig jaar geleden
het woonhuis van de kunstenaar
Wim Abeleven en zijn vrouw, de
schrijfster Mien Labberton", al
dus Van Duijvenvoorde. „Op de
plek waar de vrouw in kleder
dracht te zien is, kwam een smal
le weg uit, de Oost-Abeelseweg.
Die voerde via een onbewaakte
spoorwegovergang en een dijk-
coupure naar een roeibootveer,
waar veerman Vuijst je voor een
luttel bedrag over het Kanaal
door Walcheren zette. Zo bereik
te je het gehucht Nieuwe Abeele
aan de Nieuwe Vlissingseweg.
Desgewenst kon je dan je reis
vervolgen over de Abeelse Zand
weg naar Middelburg."
Ook C. P. Fase uit Sint-Anna-
land wijst op het Huis Abeele,
volgens hem een 19e eeuws he
renhuis uit 1848 en een populai
re pleisterplaats voor dagjesmen
sen uit Vlissingen en Middel
burg. Hij gaat in op de naam
van het gehucht. „De oorsprong
is de Latijnse vorm van de wite
populier, populus alba. De witte
boom of abellus. De familie
naam Van den Abeele betekent
daarom afkomstig van de plaats
met de witte boom."
J. Hoogesteger uit Vlissingen is
geboren in de Groote Abeele (zo
als kenners zeggen). „In het mid
den, waar je tegenaan kijkt, dat
is café Bellevue van de familie
Theune. Daarnaast Huize Abee
le van de familie Imanse." Ande
re inzenders noemen Bellevue
eveneens, daaraan toevoegend
dat er ook een speeltuin aan het
café verbonden was. „Bij het
hekwerk is volgens mij nu een
paardenmanege", meldt R. van
der Weele uit Middelburg.
B. Verijzer uit Kruiningen da
teert de kaart in 1905. Voor C.
F. Stevense uit Middelburg was
de streekdracht van de boerin
op de kaart een belangrijke aan
wijzing om de regio te vinden.
Hij geeft aan dat 'Den Grooten
Abeele' aanvankelijk een afzon
derlijke heerlijkheid was, gele
gen aan de Oude Vlissingseweg
tussen Oost-Souburg en Middel
burg. „Deze Vlissingseweg, die
al heel oud was en al vanaf 1540
bestraat was, vormde een be
langrijke verbinding tussen Vlis
singen en Middelburg. Voor de
komst van de stoomtram was
Abeele de pleisterplaats van de
postwagen die dagelijks de
dienst onderhield tussen de
twee steden. Door de komst van
de tram, werd de dienst in 1882
opgeheven."
J. Kaljouw uit Oost-Souburg (in
1928 in het grote huis geboren)
herinnert zich dat er maar liefst
drie herbergen waren, een bak
ker, een kleermaker, een wagen
maker en een smid. Het huisje
vooraan was een eenkamerwo
ning, met bedsteden. „Daar heb
ben mijn ouders ook nog ge
woond en ik heb er als kind over
de vloer gekropen. Na de inunda
tie in de oorlog is alles afgebro
ken en zijn er drie nieuwe wonin
gen voor in de plaats gekomen."
Het huis met het zijraam rechts
was de kruidenierswinkel van
De Grave. Stevense: „Later was
mevrouw Haeck-Tange er win
kelierster, samen met haar man
die een timmermanswerkplaats
had. Aan de gevel werd reclame
gemaakt voor de verzekerings
maatschappij De Nederlanden
van 1845." Hij attendeert ook
op het veer over het kanaal, dat
in 1945 als noodveerpont ont
stond omdat de Souburgse brug
in 1944 door de Duitsers was op
geblazen. De dienst werd pas in
1948 opgeheven. Aan de
Oost-Abeelseweg lag de afgebro
ken boerderij De Kersenboom
gaard van Thijs Vos. Waar Klein
Abeele was (met de in 1943 weg
gebombardeerde hofstede van
de familie Jasperse), ligt nu
woonwijk Reijershove.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
J. Sinke, A. Jobse, beiden
Oost-Souburg en R. van der
Weele, Middelburg.
Als nieuwe raadkaart uit de collectie van
Hans Lindenbergh een afbeelding van een
plaats die meestal in één adem met een andere
wordt genoemd. Hoe luidt de naam ervan?
Nadere bijzonderheden over de situatie toen en
nu (bijvoorbeeld over de afgebeelde kar), zijn van
harte welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
19 augustus worden gezonden aan: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669- e-mail redactie@pzc.nl (graag
adres erbij vermelden).
Onder inzenders van een goede oplossingen wor
den drie waardebonnen verdeeld.
