Praten is de lijm tussen moeders en dochters
zonnebad
zaterdag 5 augustus 2006 2(
RUDEN RIEMENS FOTOGRAFIE
'i
Zelf is zij geen haar beter. Laatst nog.
„Ik zat bij een koorconcert. Het was a
capella, maar voor de begeleiding van één
lied was een celliste ingehuurd. Een vrouw
van midden dertig, schat ik. Onder het spe
len viel het haar telkens over haar gelaat.
Ik werd er gek van. Ik wilde het podium
wel op stormen om die lok terug te duwen
en vast te zetten."
Taalwetenschapper Deborah Tannen (61)
windt zich zo weer op nu ze de anekdote
vertelt. De Amerikaanse hoogleraar socio
linguïstiek heeft met Doe je dat écht aan
een boek geschreven over hoe moeders en
dochters met elkaar communiceren en met
welke moeilijkheden en misverstanden dat
gepaard gaat. Moeders die zich overal mee
bemoeien en vaak opmerkingen maken
over nevenzaken. Over het kapsel en niet
over het cello-spel. „Ik mag me dan extra
bewust zijn van taalgebruik omdat ik hier
boeken over schrijf, maar dat wil nog niet
zeggen dat ik zelf ook niet zo'n moeder ben
die in het vuur van het moment soms een
verkeerde opmerking maakt", zegt zij.
Hoe moeders en dochters met elkaar pra
ten, het is met moedwil en misverstand om
geven. De onschuldigste opmerking van de
ene partij kan totaal verkeerd worden opge
vat door de andere. 'Wat een leuke jurk!Al
is het oprecht bedoeld, de dochter hoort er
sarcasme in. In Tannens boek staan tiental
len voorbeelden. Moeders die menen dat
voor goedbedoelde adviezen altijd plaats
moet zijn; dochters die het uitleggen als be
moeizucht. Andersom werkt het overigens
precies zo. De neiging om elkaar over en
weer op tekortkomingen te wijzen, wijst
volgens Tannen op overschatting van de an
der en onderschatting van zichzelf.
Intimiteit
Niet onbelangrijk in deze: moeders en doch
ters praten graag veel met elkaar. Om tegen
over elkaar zowel hun onafhankelijkheid
als intimiteit te benadrukken. En dan lig
gen misverstanden op de loer. Je zou bijna
zeggen: praten moeders en dochters niet te
veel? „Dat zal je mij niet horen zeggen. Er
komt ook veel goeds uit. Het gevoel van ver
bondenheid, intimiteit, dat je niet alleen
bent op.de wereld, dat iemand om je geeft,
dat is tussen moeders en dochters uniek.
Voor vrouwen en meisjes is praten de lijm
die een relatie bij elkaar houdt. Zij genie
ten ervan dat ze veel met elkaar praten
over van alles. Moeders missen dat enorm
wanneer ze alleen maar zonen hebben. Dus
is praten essentieel voor moeders en doch
ters. Maar er zit dat risico aan. Hoe meer je
praat en hoe persoonlijker het wordt, des te
Deborah Tannen neemt
groter de kans dat je iets verkeerds zegt of
dat je verkeerd begrepen wordt, omdat
de ander vooral oor heeft voor een onderlig
gende boodschap die de afzender er niet in
had gestopt. Dan stuit je op de dubbele be
tekenis van het woord 'band'. Je wilt een
nauwe band maar niet de verstikking die
op de loer ligt. Een band is gebondenheid,
maar gebondenheid beperkt je in je vrij
heid."
Tannen doceert aan de universiteit van
Georgetown in de Amerikaanse staat Was
hington. Zij werkt aan een reeks boeken
over hoe moeilijk het kan zijn voor mensen
om met elkaar te communiceren. Haar vori
ge boek, Je begrijpt me gewoon niet, gaat
over (mis)communicatie tussen mannen en
vrouwen. „Elk boek komt voort uit reacties
op het vorige. Maar meer nog blijkbaar dan
op een boek over mannen en vrouwen zaten
het op voor bemoeizucht
de lezers te wachten op een boek specifiek
over de communicatieproblemen tussen
moeders en dochters. Het is nu eenmaal een
speciale, zeer hechte relatie."
Kapsel
Met een extra speciale plek voor het kapsel,
zo blijkt. „Je kunt niet geloven hoe belang
rijk dit onderwerp is. Ik had wel een heel
boek kunnen schrijven met verhalen over
vrouwen en haar. Een vrouw die op televi
sie te zien was met de president omdat ze
werd onderscheiden, kreeg naderhand al
leen van haar moeder te horen: Je had wel
eerst even naar de kapper kunnen gaan."
Tannen vervolgt: „Voor mannen is het nau
welijks voor te stellen hoe belangrijk dit is
voor vrouwen. Dat komt omdat aan kleding
en kapsels van mannen geen automatische
waardeoordelen hangen. Als ik kijk naar de
kleding en haardracht van mannen, zegt
mij dat niets. Wat vertellen de kleding en
de haren mij over die man? Niets. In de taal
kunde heet dat: ongemarkeerd. Maar er be
staat niet zoiets als ongemarkeerde kleding
of ongemarkeerde haardracht bij een
wouw. Zij moet altijd een keuze maken uit
een enorm scala aan mogelijkheden. En el
ke keuze die ze maakt, zegt iets over haar.
Wat voor wouw ze is, welke persoonlijk
heid. Een wouw kan niet ongemarkeerd
zijn. Of ze nu wel of niet make-up aan
brengt, maakt niet uit. Een vrouw zonder
make-up is gemarkeerd, een wouw met ma
ke-up ook."
„Daarom is het zo lastig kiezen voor vrou
wen. We hebben zo'n enorme keuze dat we;
altijd de verkeerde maken."
„Of andersom: de kans dat een wouw de
goede keuze maakt, is heel klein. En ookallj
heb je als vrouw het idee dat je voor jezelf ;j
de goede keuze hebt gemaakt, dan staan al-:
tijd andere vrouwen klaar om je subtiel -
maar vaker nog recht in het gezicht - te zeg-;
gen dat ze jouw keuze verkeerd vinden, "j
Moeders en dochters over en weer voorop.
Zonder het te willen, kunnen ze op zo'n mod
ment de meest kwetsende opmerkingen ma-;
ken. Dat is niet alleen seksuele jaloezie, .j
nee, al speelt dat altijd op de achtergrond, 1;
Is ze sexy genoeg, maar niet te sexy? Alles
speelt mee."
Haar volgende boek gaat over hoe zusters
met elkaar praten.
Theo Hakkert
Deborah Tannen - Doe je dat écht aan. Hoe
moeders en dochters met elkaar praten. Ver
taling: Susan Ridder. Uitgeverij Bert Bak
ker, 264 pagina's, 18,95 euro. ISBN 90 351
3012 X.
