Goese werkwijze in Zambia
Kaan vertaalt haar
gevoel in vorm en kleur
PZC
«1
Zeeuwse boeren zijn onverzettelijk
en stug, maar niet onvriendelijk
Assenede voor een
week omgetoverd
in Jazzenede
15
Jaap Lagaay adviseert Afrikaanse ondernemers
zaterdag 5 augustus 2006
Belgen kijken
uit naar eerste
mosseloogst
Hoor Wout Bareman
i
fe NIEUWPOORT - De Belgen zijn
U' in juichstemming. Want tegen
de verwachting in worden in de
G loop van volgende week de eer-
ste Belgische mosselen op de
markt gebracht. Het gaat om
t een kleine hoeveelheid van niet
'ic meer dan 4000 kilo, maar dat
deert de zuiderburen niet. Aan-
4 vankelijk leken de eerste mosse-
jen pas volgend jaar te kunnen
worden geoogst.
Over een paar jaar verwachten
ï'de experimenterende kwekers
I; voor de kust van Nieuwpoort
pas echt hun slag te slaan met
K de aanvoer van een miljoen kilo
en enkele jaren daarna een tien
voud daarvan. Dat maakt de Bel-
he mosseleters, jaarlijks
1 voor de consumptie van
tachtig procent van de Zeeuwse
k'mosselen, minder afhankelijk
t?van de grillige Zeeuwse aan
voer. De eerste paar duizend ki-
J lo wordt pas op de wal gezet na
goedkeuring door het Federaal
Voedselagentschap, maar nie
mand twijfelt eraan dat het
agentschap snel 'groen licht' zal
j geven.
Vorig najaar mislukte de eerste
oogst van Belgische hangmosse-
len jammerlijk. Dat was een di
rect gevolg van ambtelijke mo-
lens, die de kwekers te laat hun
benodigde vergunningen ver
strekten. Sinds 1999 wordt voor
de Vlaamse kust al geëxperimen-
teerd met de hangmosselcul-
tuur. Daarbij wordt gebruik ge-
iJËaakt van grote ijzeren kaders,
die op het water drijven en met
t ankers op hun plaats worden ge
ls houden. Aan die kaders wordt
4 tot op een diepte van vijf meter
1 koord bevestigd, waarop het
J mosselzaad zich vastzet.
Al snel wezen testresultaten uit
dat de Belgische mossel van pri
ma kwaliteit was en een geduch
te concurrent kon worden van
de Zeeuwse mossel. Maar toen
gooide de ambtenarij roet in het
eten en viel een belangrijk deel
van de mosselen ten prooi aan
zeesterren. Experimenteel kwe-
ker J. Reynaert beschikt nu wél
over de vergunningen en dus
haalt hij dezer dagen triomfante-
lijk het eerste partijtje Bel-
gische mosselen binnen.
door Jeffrey Kutterink
's-HEER HENDRIKSKINDER
EN - De Victoria Falls liggen op
loopafstand. Het is dan ook niet
vreemd dat de 24 guesthouses
en lodges in het Zambiaanse Li
vingstone de stroom toeristen
zien groeien. Toch willen ze de
gasten beter van dienst zijn.
Hoe? Dat leert Goesenaar Jaap
Lagaay, oud-eigenaar van mo
tel-restaurant De Caisson in Ka-
pelle.
Bestel een drankje in Livingsto
ne en sta ei' niet van te kijken
als je een halfuurtje moet wach
ten. Kijk er ook niet vreemd van
op als de mooie gordijnen op je
kamer op een touwtje hangen,
dat het gras niet is gemaaid en
dat je moet vissen naar de naam
van de receptionist. Naamplaat
jes is de Zambiaanse uitbaters
vreemd.
Vragen kan. In het Engels zelfs,
want dat is de voertaal. Weinig
mensen zijn de 71 talen machtig
die in Zambia worden gespro
ken. Maar of je het antwoord
hoort, is de vraag. Blèrende tele
visies overstemmen namelijk al
les. „Ze staan allemaal afge
stemd op Zambiaanse zenders
en niet op een mooi programma
over de Victoria Falls, de water
vallen waar elke toerist voor
komt", vertelt Lagaay. De
West-Europese en Amerikaanse
toeristen zijn betere service ge
wend. Ze verwachten die ook tij
dens hun vakantie in Afrika.
Op verzoek van Pum reisde La
gaay in maart naar Livingstone
om te zien wat er aan de guest
houses en lodges mankeert. Hij
schreef een lijvig rapport met
120 aanbevelingen en presen
teerde dat aan de ondernemers.
Glunderend: „Een televisie
ploeg maakte opnamen."
Hoewel hij het werk vrijwillig
doet, hoopt hij dat de uitbaters
de adviezen niet in de wind
slaan. De aanbevelingen varië
ren van een trucje om in één
keer vier in plaats van twee bor
den te dragen tot aan tips voor
het werken in de keuken.
Om de suggesties in de praktijk
te brengen is nog niet zo makke-
De Zambiaanse ondernemer Kingsley Lilamono tapt een biertje in café Pubbles.
Ondernemen tegen armoede is
de gedachte achter Pum: een
netwerk van 3800 mensen tus
sen de 50 en 70 jaar. Dat stelt
op vrijwillige basis kennis ter
beschikking ten behoeve van
ontwikkelingssamenwerking.
Pum zendt de experts uit naar
meer dan 70 landen in Afrika,
Wat is Pum?
Azië en het Midden-Oosten,
Latijns-Amerika en Centraal
en Oost-Europa. Zij adviseren
daar op aanvraag ondernemin
gen en instellingen die behoef
te hebben aan kennis en erva
ring die ter plekke onvoldoen
de aanwezig is. De experts
doen dat op basis van jarenlan
ge ervaring die zij zelf in hun
loopbaan hebben opgedaan.
Ze doen hun werk belangeloos
en ontvangen geen financiële
vergoeding. Projecten duren
doorgaans twee tot drie we
ken.
lijk. Daarom heeft Kingsley Lila
mono de afgelopen weken stage
gelopen bij café Pubbeis in Goes
en motel-restaurant De Caisson
in Kapelle.
In het dagelijks leven is hij eige
naar van Limbo Guest Lodge;
een gastenverblijf met 12 ka
mers, 14 werknemers en een res
taurant voor een kleine 30 gas- -
ten. „We waarderen de~aahbeve-
lingen, maar konden Jaap La
gaay niet geloven. Waarom? We
weten wel dat het beter kan en
moet, maar sommige dingen ben
je nu eenmaal zo gewend en dus
doe je diezo."
In Goes gingen zijn ogen open,
vertelt Lilamono. „Als je hier
aanschuift, word je binnen vijf
tot tien minuten geholpen. In
Zambia kan het een half uur du-
Perplex
De oud-leraar schei- en natuur
kunde staat perplex van de keu
kens. „Wij hebben één koelkast
en stoppen daar alles in: het
vlees, de vis, de uien, de eieren
en de frisdranken. Hier staan er
meer koelkasten, vrieskisten en
koelbanken in de keuken. Alles
is keurig gescheiden opgesla
gen." Verbaasd is Lilamono ook
over hoe wé hier het afval schei
den. Niet alleen in de cafés en
restaurants, maar helemaal bij
de milieustraat waar iedereen
keurig wit en bruin glas in apar
te bakken mikt. „Wij gooien al
les in één bak: papier, plastic en
eten. Dat is slecht voor het mi
lieu. Door afval te scheiden op
te halen en te verwerken, zou
den we minder bomen hoeven
kappen in het tropisch regen
woud."
Als een spons neemt Lilamono
drie weken lang alles in zich op.
„Hij heeft wel gelijk", wijzend
naar Lagaay. Een berg" kennis,
ideeën en tips neemt hij mee
naar Zambia.
„Maandag stap ik in het vlieg
tuig. Op woensdag begin ik di
rect met het vertellen van wat ik
hier heb gezien."
Vooral het verbeteren van de ser
vice en het scheiden van afval
gaat Lilamono aanpakken. „Het
kopen van apparatuur, zoals
koelkasten en vrieskisten, kost
veel geld. Dat vergt meer tijd.
Maar we kunnen snel en eenvou
dig beginnen. Dat gras kan wel
degelijk gemaaid. En we kun
nen gasten op zijn minst vertel
len dat ze een halfuur moeten
wachten. Of ik in de tussentijd
ga zingen?", herhaalt hij la
chend. „Misschien."
Scheiden van afval vergt meer
dan alleen plastic en eten in an
dere bakken gooien.
„Ik besef dat. Maar als 24 onder
nemers daarmee beginnen en uit
leggen dat we daarmee ons
mooie land kunnen sparen,
moet dat lukken. Tijd zal het ze
ker kosten. Maar iemand moet
beginnen en het goede voor
beeld geven." Lilamono is om.
Nu de anderen nog. De ogen
glinsteren: „Ze moeten me wel
geloven. Ik kom van daar en heb
gezien hoe het in Nederland
gaat. Het begin zal niet makke
lijk zijn. Maar ik ga ze er over
vertellen, ze trainen en - niet on
belangrijk - ik ga het zelf voor
doen. Als Jaap Lagaay in novem
ber terugkomt, hoop ik dat de
service en het gescheiden opha
len van afval is verbeterd."
De gasten in Livingstone gaan
er vanaf volgende week al wat
van merken, belooft Lilamono.
Pum laat de ondernemers niet
zomaar zwemmen en geeft ze
vanuit Nederland nog een extra
zetje: binnenkort volgen 25 Sen-
seo-koffiezetapparaten. Ook
moet er een website worden ge
maakt. Lagaay: „De informatie
is er, nu moeten we nog iemand
vinden die vrijwillig de site wil
bouwen."
Aanmelden kan bij Lagaay
(jaaplagaay@zeelandnet.nl met
als onderwerp Limbolodge).
In het najaar vliegt hij naar Li
vingstone om te kijken hoe de
24 uitbaters het er van af bren
gen. „Dan hoop ik verbetering
te zien."
Na zijn klus bij de Victoria
Falls, gaat hij vrolijk verder in
Noord-Zambia. Daar leert hij
ondernemers in drie weken tijd
hoe de telefoon op te nemen en
een bed op te maken.
Rijontzegging voor drankrijder
MIDDELBURG - De Middelburgse politierechter R. Rei-
narz heeft gisteren een 49-jarige inwoner van Vlissingen
voor dronken rijden zeven maanden rijontzegging en 700
euro boete opgelegd. Voor het rijden zonder geldig rijbe
wijs kreeg hij 220 euro boete. De verdachte botste 28 ja
nuari met zijn auto tegen een stilstaande auto. „Ik heb
niets fout gedaan", vond hij.
De politierechter confronteerde de man met het resultaat
van de bloedproef: 1,57 milligram. Dat betekende meer
dan drie keer de maximum toegestane hoeveelheid. Hij
vertelde de nacht daarvoor alcohol te hebben gedronken.
De aanrijding vond 's middags rond twee uur plaats.
„Dan moet u veel alcohol hebben gedronken. U heeft zich
zelf in de nesten gewerkt", meende officier van justitie M.
Overmeer. De man beschikt slechts over een Kongolees rij
bewijs, maar dat is ongeldig voor Nederland. De auto had
hij zelf aangeschaft. De politierechter vroeg waarom hij
een auto had, terwijl hij niet mag rijden. „Het was de be
doeling om de auto naar mijn familie in Afrika op te stu
ren.
Politie pakt stropers op
BURGSLUIS - De politie heeft donderdagavond tijdens
een acht-uur-surveillance vier Aziaten aangehouden die
minstens vijfhonderd meter staand want hadden neerge
zet in de Oosterschelde, ten zuiden van het natuurgebied
De Schelphoek. De stropers wilden daarmee kreeft, zee
baars, harder, zeetong en andere platvis vangen.
De acht-uur-surveillance is speciaal gericht op stropers
in het Oosterscheldebekken en wordt uitgevoerd door de
politie, de waterpolitie, Rijkswaterstaat en natuurbe
heerders. De vier stropers moeten zich voor de rechter ver
antwoorden. Hun gigantische vistuig is in beslag geno
men.
Ouwerkerk plaatst borden
OUWERKERK - De gemeente Schouwen-Duiveland
heeft gisteren op het strandje van Ouwerkerk borden ge
plaatst om strandbezoekers te waarschuwen voor scherpe
voorwerpen op het strand waaraan men zich kan bezeren.
De gemeente reageert daarmee op klachten van strandbe
zoekers over de vlijmscherpe Japanse oesterschelpen op
het strandje.
De. gemeente bekijkt nog of ook op andere plaatsen aan
de Schouwse kust dergelijke borden geplaatst moeten
worden.
Brommobiel slaat over de kop
TERNEUZEN - Een 29-jarige bestuurder uit de gemeente
Sluis heeft gisterochtend rond half tien op de Terneuzen-
se Binnenvaartweg een flinke smak gemaakt met zijn
brommobiel. De man botste door nog onbekende oorzaak
tegen een vluchtheuvel op de middenas van de weg en
sloeg over de kop.
Met hulp van omstanders kon de politie de brommobiel
weer op zijn "wielen zetten en de West-Zeeuws-Vlaming
uit het voertuig halen. De man bleef ongedeerd. Zijn voer
tuig kwam niet ongeschonden uit de strijd. Door het onge-
val braken er onderdelen van de brommobiel af, waarvan
er een de voorruit van een taxibusje raakte. Dat werd be
stuurd door een 64-jarige man uit het Belgische Assen
ede.
kunst
e
r
1
\r.
Werk van Carina Kaan in galerie Het Oude Raadhuis in Burgh-Haamstede. foto Marijke Folkertsma
i door Ali Pankow
BURGH-HAAMSTEDE - „Met mijn schilderijen
wil ik de onzichtbare schoonheid zichtbaar ma
ken", zegt kunstschilderes Carina Kaan uit Voor
burg. Zij exposeert tot eind september in galerie
Het Oude Raadhuis in Burgh-Haamstede.
Kaans werk blijkt divers en heeft in de loop der ja
ren een ontwikkeling doorgemaakt die parallel
loopt aan haar persoonlijke belevingswereld.
..Wat ik schilder is mijn gevoel en dat heb ik in
vorm en kleur vertaald. Dat is niet meer hetzelfde
als jaren geleden. Toen kon ik nog onder mijn
schilderijen een titel zetten, zoals Eenzaamheid,
vreugde, Blijdschap, Tederheid, Ochtendrood en
Stilte", zegt Kaan. Tegenwoordig voorziet ze haar
werk niet meer van titels. Zij tracht uit te leggen
dat gevoel nu bepalend is voor haar gehele bele-
ring en dat ze zich verbonden voelt met de natuur
en de kosmos.
Haar schilderijen getuigen van de poging verbin
ding te leggen tussen aardse vormen en de onbe-
kende kosmos. Een aardig voorbeeld daarvan in
1 deze expositie biedt een schilderij waarop ze een
jritte doek als een soort vlieger verbindt met een
plauwe ster en een rood, oog tegen een geel/groene
i ^?mers aandoende achtergrond.
Kaan lijkt gefascineerd door vermoede, heftige ge-
J beurtenissen in het heelal. Met intuïtief gecompo
neerde kleurencombinaties in grillige vormen
icreeert zij een beeld van krachtenvelden buiten
het menselijk bereik. De kleurkeuzes zijn bepa
lend. De sprankelende tinten wekken de indruk
van positieve ontwikkelingen in het buitenaardse.
Donkere kleuren zouden haar werk een dreigende
sfeer van geweld kunnen geven. Kaan lijkt daar
wars van.
Transparant
Zij bouwt haar schilderijen op in veel transparan
te lagen, voornamelijk met acryl, soms vermengd
met zand en diverse pigmenten. In Het Oude Raad
huis prijkt ook een schilderij waarin ze jute heeft
verwerkt. Soms ook gebruikt ze dunne lagen olie
met als doel de suggestie te wekken dat de vor
men bewegen.
Kaan biedt de beschouwers van haar werk geen
hapklare brok. Wie iets van de achterliggende
emoties van de maakster wil meekrijgen, moet de
tijd nemen aandachtig te kijken.
Mooie variant op de heftige combinaties en draai
kolkachtige vormen, zijn twee rechthoekige schil
derijen in hoofdzakelijk rode en blauwe tinten.
Met frêle zwarte lijnen als tekening daar door
heen legt de schilderes op veel subtielere wijze
een verbinding tussen aarde en kosmos.
Het werk van Kaan is tot en met zaterdag 30 sep
tember te zien bij galerie Het Oude Raadhuis, op
donderdag en vrijdag van 13.00 tot 17.00 uur, op
zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur en tijdens het
Rondje Kunst in Burgh-Haamstede elke laatste
zondag van de maand.
door Raymond de Frel
ASSENEDE - Het Oost-Vlaam-
se polderdorp Assenede wordt
van woensdag 9 tot en met dins
dag 15 augustus voor de derde
keer omgetoverd in Jazzenede.
Op vier podia is het jazz, blues
en aanverwante rootsmuziek
troef.
Vanaf woensdag is er ruimte
voor straattheater, workshops
en kunstexposities. Zo laten ze
ven beeldende kunstenaars op
verschillende plaatsen in het
centrum hun uiting van commu
nicatie, innovatie en reflectie
zien in de tentoonstelling Cité
Action.
De nadnak van het festival ligt
echter met 35 bands toch vooral
op muziek. Café De Strandpaal
riep het het festijn in 2003 in
het leven, omdat een klein po
dium en geringe capaciteit in de
kroeg het strikken van grote
acts belemmerde.
The Rhythm Junks van zanger
Steven De Bruyn (El Fish) en
drummer Tony Gyselinck (VRT
Jazz Orkest) openen het muzika
le gedeelte van het festival vrij
dagavond om 20.30 uur in het
Duvel Droomschip met (naar ei
gen zeggen) 'een broeikashete
groove van buitenaardse swing,
dolle kamelenblues en vette
funic. Een halfuur later start
The Road in De Strandpaal een
set vol covers van onder andere
Led Zeppelin, Ten Years After,
Jimi Hendrix en Cream. Het
Hongaarse Future Café sluit de
eerste dag af in het droomschip
met een portie funkgrooves, die
wordt afgewisseld met jazz,
rock en fusion.
Het programma op zaterdag
wordt 's ochtends om elf uur in
het droomschip afgetrapt door
het klezmergezelschap Mishtu
Orchestra. Met klarinet, te
norsaxofoon, gitaar, contrabas
en drums verweeft het kwintet
de joodse muziektraditie met ei
gen interpretaties. Bluesband
Solid Jive luidt om 17.00 uur
het avondprogramma in, dat
wordt gevormd door de oude
jazz van Lady Linn Her Mag
nificent Seven en het kwartet
rond tenorsaxtopper Bart De-
foort.
Zondagavond zijn het Vlaamse
Aardvark en Nederlandse Hot
Club de Frank de meest in het
oog springende namen. Aard
vark brengt in De Strandpaal
Amerikaanse countryfolk met
teksten, die zijn geworteld in de
Oost-Vlaamse klei. Het Hot
Club-kwintet van zanger en
slaggitarist Frank Meester
poogt in heL droomschip een
nieuw geluid te creëren in de zi
geunerjazz. Met andere ritmes,
andere instrumenten en nieuwe
arrangementen gieten zij een
modern sausje over een oud ge
luid. Accordeonist Rony Ver
biest en pianist Jef Neve delen
maandagavond om 20.30 uur
het podium in het droomschip
voor een toegankelijke mix van
musette, tango en jazz. Die lijn
wordt om 23.00 uur doorgezet
door de vier jonge honden van
Lunfardo, die zweren bij zowel
de traditionele als hedendaagse
tango's. De Amsterdam Klez-
mer Band en het jazzkwartet
Don't Git Sassy! sluiten Jazzene
de dinsdagavond af.
Het volledige programma van
Jazzenede staat op www.jazze-
nede.be.
Kunstenaar Teun van Heiningen bij het werk Kustgezicht.
foto Lex de Meester
door Martijn de Koning
HOOGELANDE - Teun van Heiningen is
hobbyschilder. Met zijn olieverfwerken
hoeft hij geen boterham te verdienen. Dat
heeft voordelen, vindt hij. „Ik hoef me van
geen stroming of persoon iets aan te trek
ken. Ik maak alleen wat me boeit."
Van Heiningen exposeert in de Kapel van
Sint Maarten in Hoogelande. 'Zeeland, zee,
land en mensen', noemt hij de tentoonstel
ling. „Ik zocht eenheid", verklaart de kun
stenaar uit het Overijsselse Losser. „De
schilderijen moesten hetzelfde thema heb
ben." Dat werd, hoe kan het ook anders
voor een expositie in Zeeland, het water.
„Alles hier heeft immers met de zee te ma
ken."
Dat geldt ook voor de afbeeldingen in het
kerkje. De zee is nooit ver weg in de figura
tieve, redelijk realistische olieverfschilde
rijen. Van Heiningen, getrouwd met een
Zeeuwse, gebruikt heldere, zonnige kleuren
en strakke lijnen. Hij speelt met licht en
schept ruimte door het creëren van grote
vlakken of doorkijkjes. De onderwerpen,
hoewel herkenbaar, komen louter uit zijn
brein. „Het zijn fantasieën. Ik heb niet eerst
een kustlijn gezien of mensen laten pose
ren."
Een aantal kenmerken van Van Heiningens
werk komt samen in Kustgezicht. Daarop
staat een boer in Walcherse dracht, gezien
op de rug. Hij kijkt over de reling van een
schip naar de kustlijn voor hem.
Achterkant
De meeste personen in de werken van Van
Heiningen zie je van de achterkant. „Ze
beelden onverzettelijkheid uit. Stug zonder
onvriendelijk te zijn."
Het landschap komt ook steeds op dezelfde
manier terug. „Ik wilde kustgezichten ma
ken. Zeegezichten zijn er al zoveel. Ik kijk
de andere kant op,"
De omgeving is vaak bijna leeg. Hoogstens
enkele personen en af en toe een gebouw.
Zoals de kapel van Sint Maarten. Die staat
op één van de schilderijen eenzaam in een
kleurrijk, verder verlaten gebied. In Kustge
zicht loopt de horizon laag over het doek.
Daardoor is er veel lucht te zien. Ook dat
geldt voor veel afbeeldingen. „De omgeving
wordt er weidser door", vindt de kunste
naar.
Leuk zijn de kleine grapjes in zijn werken.
Een portret van een boerin in klederdracht
noemt hij Mona Lisa van Meliskerke. De ge
heimzinnige glimlach ontbreekt niet. En op
een mediterraans aandoend drieluik staat
een persoon met een Walchers boerenhoed-
je. Eigen ervaringen gebruikt de schilder
ook. Zoals een dood vogeltje in een krant..
„Ik heb die ooit zo begraven. Leek me mooi
voor een schilderij." De achtergrond van
dat werk is wel vertrouwd en herkenbaar:
de lage horizon en de grote, blauwe lucht.
Zo vormen de schilderijen, hoe verschillend
van onderwerp ook, samen een eenheid.
Expositie: Zeeland, zee, land en mensen van
Teun van Heiningen, in de Kapel van Sint
Maarten in Hoogelande, tot en met 20 augus
tus dagelijks van 12 tot 18 uur.
