Drinkglazen zijn rood of groen Het oog van Wim Kooyman N atuurorganisaties eisen vergunning mosseltransport Europees project wakkert vuur aan bij jonge filmfanaten Zeeuwse dialecten in top drie gesproken meest 1 streektaal; Dreischor gaat terug in de, tijd op jaarlijkse Vlasdag - Revalidatiecentrum Visio leert slechtzienden veilig koken vrijdag 4 augustus 2006 door Rinus Antonisse HARLINGEN - Door het trans port van mossels van de Wad den naar de Zeeuwse wateren ontstaat een voedseltekort voor vogels in de Waddenzee. Daar om moet het transport getoetst worden aan de Natuurbescher mingswet. Dit stellen vijf natuurorganisa ties, te weten Vogelbescherming Nedeiiand, Waddenvereniging, stichting Wad, Vereniging Na tuurmonumenten en De Fauna bescherming. Ze overwegen de rechter hierover een uitspraak te vragen. De organisaties beklemtonen dat het aantal eidereenden in de Waddenzee sterk achteruit is ge gaan. In de afgelopen winter zijn er 82.000 vogels geteld, te gen een gemiddelde van 119.000 eidereenden in voorgaande ja ren. „Volgens wetenschappers is voedseltekort de meest waar schijnlijke verklaring van deze afname", aldus de organisaties (de aantallen van eidereenden komen van het Rijksinstituut voor Kust en Zee). Om de vogels te kunnen bescha men is naar hun oordeel een ver gunning nodig voor het transpj teren van mossels van de W; denzee naar de Oostersch^ De gevolgen van die transpor,; moeten dan eerst worden nad gaan. Volgens minister Veenr.- is echter geen vergunning noc- omdat er sprake is van 'een m staand gebruik'. Het verplaatsen van in de We, den opgekweekte mossels om 1 (na verwateren in de Oosta schelde) via Yerseke te verM delen, gebeurt al tientallen i ren. Er is nooit krachtens de lil tuurbeschermingswet een vtj gunning voor nodig geweest.ij vijf natuurorganisaties wijd op recente juridische uitsprafei en menen dat de minister welt gelijk 'handhavend' moet optri den. LNV wil pas in het beheerpli voor de Waddenzee, dat is vot zien omstreeks 2010, nadc maatregelen nemen voor onij meer het mossel transport. Dei: tuurorganisaties brengen de a ruchtmakende uitspraak i-J het Europese Hof over de mees nische kokkelvisserij in stellij Die geeft aan dat ook bestaan; visserij-activiteiten aan de j] tuurbeschermingsregels moes voldoen. I] Niets van het gewas ging verij ren. Oud-vlaswerkers en hun leera i gen tonen tijdens de VlasdagH werkingstechnieken als het ra 1 len, hekelen, kaarden en zwil- len. Verder zijn er demonstrJ ties van andere oude ambaoM als klompen maken, tingiea spinnen en weven. Ook de tocj slager is present. In de Ooststraat staan oude te toren en stationaire motoren in Streek- en landbouwmusea Goemanszorg wordt gedema streerd hoe oma vroeger de ij deed. De Vlasdag begint om 104 uur. I door Piet Kleemans DREISCHOR - Wassen zoals oma dat vroeger deed. En het met de hand vlas bewerken, het ambacht dat de vlasarbeiders dat tot de jaren '50 van de vori ge eeuw beoefenden. Dreischor gaat zaterdag 19 augustus tij dens de 22e Vlasdag terug in de tijd. Vlas was ooit het belangrijkste landbouwgewas voor Dreischor en omstreken, en een veelzijdig product. Er werd linnen van ge maakt, en het afval dat over bleef werd benut voor het ma ken van lijnzaadolie en veevoer. door Martijn de Koning GOES - Ze at een jaar lang nauwelijks warm. Nadat Martha van der Laan door een ziekte haar gezichtsvermogen zo goed als kwijtraakte, kon en durfde ze niet meer te koken. Na het volgen van een cursus bij Visio staat ze weer el ke dag in de keuken. Pasgeleden bakte ze zelfs een cake. „Ik denk steeds va ker: als het mislukt, begin ik gewoon opnieuw." Het verhaal van de vrouw uit Heinkens- zand is tekenend voor een groot aantal blinde en slechtziende Zeeuwen. In het gloednieuwe gebouw van Visio, zorg en revalidatiecentrum voor blinden en slechtzienden, praten vier van hen over hun ervaringen. Ze zien allemaal nog wel iets, varië rend van schimmen tot alleen wat beel den aan de linkerkant. Bij alle vier is de handicap iets van de laatste jaren. Het dwong hen op een nieuwe manier te leren leven. Hun verhaal gaat over gedwongen aanpassingen en het leren accepteren en omgaan met hun handi cap. Vaak met vallen en opstaan. Willem Engelvaart uit Goes geeft aan dat hij niet meer in zijn eentje kan gaan varen. Zijn boot was altijd zijn lust en zijn leven. En Van der Laan heeft, na een aantal rottige incidentjes, moeite alleen de straat op te gaan. Ze moeten zich bezighouden met nieu we dingen. Met een beetje goede wil kun je als slechtziende leren omgaan met een aangepaste computer. Muziek luisteren is ook een optie. Net als boe ken of de krant, want die worden door vrijwilligers voorgelezen en op cd ge zet. Maar naast de vrijetijdsbestedingen zijn er ook zaken die móeten, wil je als slechtziende zelfstandig blijven wonen, Zoals koken. Visio leert klanten hoe ze dat veilig kunnen doen. In het onderko men aan het Goese Stationspark is een grote keuken ingebouwd. Het kwartet kreeg eerder dit jaar tien lessen. Na de zomer volgt nog een reeks. Wie denkt dat cursisten er leren om gaan met tal van handige hulpmidde len, heeft het mis. Die bestaan wel, maar zijn vaak erg duur. Bovendien worden ze niet vergoed. Dus heeft geen van de vier leerlingen een pratende weegschaal in huis. Veel meer krijgen de klanten tips die ze in het alledaagse leven makkelijk kun nen opvolgen. Die vormen de basis van Willem Engelvaart uit Goes kookt aan boord van zijn schip. foto Willem Mieras veilig koken. Samen met het leren ge bruiken van andere zintuigen dan de ogen, vindt ergotherapeut Vivianne Drijver. „Je neus en oren heb je altijd bij je. En ze kosten niks." Druppeltje Rita Engelhardt uit Hansweert doet voor hoe je groenten bereidt zonder in je vingers te snijden. Goesenaar Gerard Neels vertelt dat je met een druppeltje water kunt controleren of het vlees al in de pan kan: als het sist, is de boter warm. En zwarte stippen op de magne tron kunnen helpen bij het op een een voudige manier opwarmen van een maaltijd. Ze eten allemaal van een donker bord en drinken uit rode of groene glazen. „Die sodemieter je niet steeds om", zo als Neels het verwoordt. Toch gebruikt het viertal ook eenvoudige apparaatjes. Van der Laan heeft er eentje waarop ze zinnetjes inspreekt. Als je op een knop je drukt, hoor je jezelf praten. „Die hang je bijvoorbeeld aan een potje saus", legt ze uit. „'Dit heb ik op 2 au gustus geopend', hoor je dan. Weet je meteen of spul nog goed is." Ze doen trouwens ook dienst als speelgoed voor de kleinkinderen, merkt ze op. „Die dui ken steeds de koelkast in om die dingen te bemachtigen. Ze kunnen me er gewel dig mee voor de gek houden." Verder ligt er in de keuken een instru mentje dat je over de rand van een kop je hangt. Het piept als het vloeistof raakt. En er is een soort dekseltje, dat op de bodem van een pan thuishoort. Dat kleppert als de melk kookt. De klanten leren veel van de cursus, geven ze aan. Alle vier koken ze regelmatig. Ze moe ten wel. Alleen Neels heeft een partner. Hij duikt samen met zijn vrouw de keu ken in. De anderen zijn alleen. Hoewel: Engelhardt heeft een kleinzoon van ze ventien in huis. Die helpt wel eens een handje. „Maar het meeste doe ik zelf. Met suc ces. Alleen het vlees wordt nog wel eens te bruin." Ook voor Van der Laan was de cursus een uitkomst. „Ik eet nu tenminste weer fatsoenlijk." Veilig leren koken is niet het enige doel van de lessen, betoogt Drijver. „De klanten wisselen ideeën, ervaringen en recepten uit." Dat blijkt. Zo ontstaat er een geanimeerd gesprek over aardappe len en de manier waarop je die het bes te snijdt voordat je ze bakt. En vraagt Neels tussen neus en lippen door aan Drijver waar ze die 'handige, kleine bakvormpjes die we tijdens de cursus voor de appeltaart gebruikten' heeft ge haald. Bij de Blokker of zo, krijgt hij als antwoord. Maar het kon ook de He- ma zijn. Van der Laan noemt nog een voordeel: je bent er eens uit. De anderen knikken instemmend. Gezellig, vinden ze het. Net als de andere cursussen van Visio, die ze regelmatig bezoeken. Zoals com puterles en creativiteitscursussen. Want ook een slechtziende kan heel wat zelf in elkaar knutselen. door Ali Pankow ZIERIKZEE - „Films kijken is leuk, maar als je er een paar hon derd hebt gezien, wil je meer. Dan ga je er ook eens op letten hoe zo'n film nou is opge bouwd". zegt Jelle de Roos (22) uit Zierikzee. De omschrijving 'jonge filmfanaat' is zeker op hem van toepassing en hij heeft beslist ambities in de cinemato grafie. Een bescheiden begin met het realiseren van zijn plan nen maakt hij samen met Ste ven Kouijzer ouder de titel Thir teenth Slave Productions. Als Jelle die filmpassie op wat jongere leeftijd bij zichzelf had ervaren, had hij wellicht niet ge kozen voor een opleiding in de laboratoriumtechniek en was hij nu niet werkzaam als che misch analist. Maar als je nog maar tweeëntwintig bent, ligt vrijwel elke omschakeling nog binnen bereik. Hij moet daar eens over denken. „Eerst maar een jaartje backpacken en dan misschien het Grafisch Lyceum in Rotterdam gaan volgen", overweegt Jelle. Vooral de tech nische verwerking bij filmma ken, de zogeheten editing, spreekt hem aan. In de tussentijd werkt hij samen met Steven Kouijzer gestaag aan een brede collectie korte films, die in Zierikzee en omge ving worden opgenomen. Twee zijn er inmiddels gereed, het idee voor een derde wordt op dit moment nader uitgewerkt. De vonk voor het filmmaken is sinds vorig jaar echt overgesla- Orgelconcert in Vrouwenpolder VROUWENPOLDER - Kees van Eersel geeft maandag een concert op het orgel van de gere formeerde kerk in Vrouwenpol der. Van Eersel is organist van de Maria Magdalenakerk in Goes. Hij is ook stadsbeiaardier van Veere en Zierikzee. Maandag speelt hij werk van Pa- chelbel. Bach, Mozart en van zichzelf. Het concert in Vrouwenpolder begint om 20.00 uur in de kerk aan de Schoolstraat. gen. „Dat komt door mijn deel name aan het Europese film- en ontmoetingsproject Videus", ver telt Jelle. Hij nam op uitnodi ging van cineast Menno Vos uit Zierikzee deel aan een serie workshops filmmaken in het Duitse plaatsje Grosshenner- dorf. Aan dit project namen cir ca dertig jongeren uit zeven ver schillende landen deel. „Ik heb daar in tweeënhalve week heel veel geleerd op het ge bied van editing en ben er alleen maar enthousiaster geworden. Voor die tijd probeerden Steven en ik al wat technische foefjes uit met de camera. Jammer ove rigens dat hij vorige zomer niet mee kon naar Duitsland wegens zijn werk in de recreatie", zegt Jelle. Hij heeft zijn daar opgeda- kunst ne kennis inmiddels gedeeld met zijn filmmaatje en samen be sloten ze als Thirteenth Slave Productions er echt werk van te gaan maken. Jelle kocht een nieuwe camera en Steven be dacht de scripts voor de eerste twee korte films van circa drie en zes minuten. De eerste schetst kort en krachtig een beeld van liefdesverdriet en de tweede gaat over een jongen met drugsproblemen. 'Een dra ma verhaal', volgens de omschiïj- ving van Jelle, Het derde exem plaar moet 'een actiefilm' en ook ietsje langer worden. Het script is nog in wording, maar de rode draad wordt een scher pe ondervraging van een jongen die veel moet ondernemen om de antwoorden te vinden. Op de wat langere termijn staat er ook een horrorfilm op de planning. De jonge filmfanaten hopen bin nenkort de eerste resultaten van hun werk in het Zierikzeese filmhuis FiZi te kunnen verto nen. Heeft Jelle lichtende voorbeel den binnen de filmwereld? „Niet zozeer wat betreft acteurs en regisseurs, maar wel genres. Ik houd vooral van Aziatische films. Die zijn veel gedurfder met veel onverwachte wendin gen en niet zo voorgekauwd als het werk uit Hollywood. In Azia tische films krijgt de toeschou wer veel meer de kans voor een eigen cameravoering." Het Gardameer in Italië. foto Wim Kooyman door Joyce Ernest PAAL - Wim Kooyman (46) maakt foto's in de wetenschap dat veel mensen die zien. In de ze krant, in een brochure, in een fotoboek. Een groot deel van zijn prachtige vrije werk is tot nu toe verborgen gebleven. Deze maand is van die foto's een selectie te zien in Atelier De Paaien in Paal. Atelier De Paaien, idyllisch gele gen aan de dijk achter het Ver dronken Land van Saeftinghe, is sfeervol en klein. Wim Kooy man kon er krap twintig foto's kwijt. „Ik kan wel twintig van die ruimtes vullen", zegt hij. Sa men met collega-fotograaf Cami- le Schelstraete, die ook voor de krant werkt, bezit hij 300.000 negatieven. Hoe heeft hij daar uit een selectie gemaakt? „Ik zou het niet kunnen zeggen. Maar ik weet wat er in het ar chief zit en wat ik ongeveer wil de hebben." De expositie toont werk van de afgelopen twintig jaar. Kooy man fotografeert dik een kwart eeuw, vooral in Zeeland. Hij is geboren in Dordrecht, maar hij woont sinds zijn derde jaar in Zeeuws-Vlaanderen, momenteel in Heikant. Na zijn middelbare school, het Petrus Hondius in Terneuzen, wilde hij aardrijks kunde gaan studeren in Tilburg. Maar omdat voor dat vak een studentenstop was, koos hij voor de School voor Fotografie in Den Haag. Nadat hij was afge studeerd, ging hij als freelancer aan de slag voor bedrijven in Zeeuws-Vlaanderen en voor BN/DeStem. Zijn vrije werk is niet gemaakt voor een opdrachtgever, maar vaak kon hij aan zo'n onder werp letterlijk niet voorbij. Zo als het binnenvaartschip. Op de pakkende foto daarvan zie je een stuk van de romp, deels hel derblauw geverfd en deels nog zwart geteerd met het touw om aan te meren eroverheen geslin gerd. „De beste foto's overkomen je. Je rijdt erlangs, je ziet vaag iets en dat iets is altijd prijs. Je trapt op de rem, je gaat kijken en je ziet: dat was het precies. Zo'n voorbijrijfoto heb je in tien seconden. Ook die plaat van de dode maïs met dat ene houten kruis erachter dat boven de heg van het kerkhof uitsteekt, heb ik zo gemaakt." Soms vergt een onderwerp meer tijd. Zoals de foto's van een tul penveld, waarvan er een ge bruikt is voor de cover van een Uitgids. Want een geijkt plaatje van zo'n bloemenzee is zijn eer te na. In de wetenschap dat de natuur nooit helemaal perfect is, zocht hij een dissonant. Hij vond één witte tulp tussen dui zenden rode soortgenoten en één rode tussen het maagdelijk wit. Die foto's lijken delicate aquarellen, die zorgvuldig zijn gestileerd. „Maar ik componeer niks! Ik zet geen afwijkend gekleurde tulp in het veld. Ik heb er een vreselij ke hekel aan om foto's in scène te zetten. Als ik voor de krant bezig ben, wordt er wel eens om gevraagd. Daar ben ik niet voor. Ik ben een registrator van wat echt gebeurt." Dat neemt niet weg dat Wim Kooyman met een eigen kijk fotografeert, met een bijzonder goed oog voor detail en met veel gevoel voor composi tie. Een goed voorbeeld daarvan zijn de foto's van een kerkge welf en van een veld dat wordt doorkruist door enkele autoloze weggetjes. Hij heeft de foto's be wust naast elkaar gehangen. „De onderwerpen zijn verschil lend, maar de structuur is het zelfde. Ik zoek die lijnen, dat rit me in mijn werk. Dat geeft rust." Ook het drieluik van Sam, zijn levenslustige Jack Russell, wordt door evenwicht geken merkt. Dat serietje toont een oog, de staart en de poten van de hond. „Je ziet zo'n dier zo weer heel anders. Je ziet de es sentie van de hond." Kleuren- en zwart-witfoto's van Wim Kooyman. in Atelier De Paai en, Paalseweg 6, Paal. Tot en met 27 augustus van dinsdag tot en met zondag van 13.00 tot 18.00 uur of tia afspraak (0114-635484). door Rinus Antonisse GOES - Dialect en streektaal verliezen in Nederland steeds meer terrein. Het Limburgs, het Fries en het Zeeuws worden nog het meest gesproken door ouders. Ongeveer 60 procent van de Zeeuwen kan in dialect spreken. Medewerker G. Driessen van de Radboud Universiteit Nijmegen onderzocht tussen 1995-2003 in hoeverre Nederlandse ouders en hun kinderen nog dialect of een streektaal spreken. Dat het fors afneemt is geen verrassing; de vraag is alleen: in welke mate. Daarop geeft het onderzoek van Driessen, waaraan bijna 35.000 leerlingen van de basisschool en hun ouders deelnamen, ant woord. Hij stelt vast dat eender de van de ouders het onderling spreken van dialect of streek taal heeft losgelaten. Kinderen spreken nog aanzienlijk minder vaak dialect. De Nijmeegse onderzoeker geeft aan dat in 1995 nog 27 procent van de Nederlandse ouders on derling een streektaal of dialect sprak. In 2003 was dat percenta ge geslonken tot 18. Driessen constateert dat het Limburgs het meest gesproken wordt, ge volgd door het Fries, Zeeuws, Nedersaksisch en Brabants. Opmerkelijk is dat het Zeeuws en Brabants zeker zo 'populair' zijn als de drie officieel in Ne derland erkende streektalen Fries, Limburgs en Nedersak sisch. Daarbij heeft het Fries volgens het Europees Handvest van Streek- en Minderheidsta len de zwaarste erkenning als standaardtaal voor de inwoners van de provincie. Het kabinet Balkenende weigerde in 2004 nog het Zeeuws (ofwel de verza meling van onderliggende dia lecten) als streektaal te erken nen. Eveneens opmerkelijk is dat de positie van het Fries, ondanks de 'zware' erkenning, het meest is uitgehold. In 1995 sprak nog 60 procent van de ouders Fries; in 2003 was dat gedaald tot 41 procent. Daarentegen blijft het gebruik van Limburgs door de jaren heen redelijk gelijk. In 1995 ging het om 63 procent en in 2003 om 57 procent. In Zee land dito: 33 om 32 procent (moeder-vader). Vooral in de Nedersaksische; de Brabantse taalgebieden spit ken kinderen veel minder t lect dan hun ouders. Terwijl: 2003 de Nedersaksische stree taal door 28 procent van; ouders werd gesproken, (Ik slechts 4 procent van de kina ren dat. Voor Brabant zijne percentages 12 en 3. In Zeek is (net als trouwens in Limbs en Friesland) het verschil tusse ouders en kinderen echter minder groot: 32 tegen 16 p cent. Opleiding Het onderzoek van Driessen vestigt de gangbare opvatÉ dat er enig verband is tussen spreken van een dialect j: streektaal) en het opleidingsj veau van de ouders. Hij noa het een 'zwakke, negatieve s menhang'. Hoe hoger de opa ding van de ouders, hoe mini vaak ze een streektaal of dia* bezigen. Ten onrechte wordt als m<4 om geen dialect te spreken a zeker niet met/door de kina ren) wel opgevoerd dat dit cc gunstig uitpakt voor de taalvar digheid Nederlands. Driesa j merkt op dat dialect spreken!» sommige dialecten een gunst® invloed heeft op de algen® taalvaardigheid en bij anct dialecten een ongunstige. Voor Limburg is het effect pft j tief: naarmate er meer L burgs wordt gesproken Is 4 taalvaardigheid Nederlandse?" beter. Voor Brabant geldt li' omgekeerde. In de gezin® waar het meeste Brabac. wordt gesproken is de taalvaj digheid het laagst. Djumbo treedt 2 op bij Jumbo GOES - De meidengroep Dj® s bo treedt op zaterdag 19 aug» I tus om 11.00 uur op in de Juut C supermarkt aan de Marconsa raat in Goes. F Supermarktketen Jumbo enjk meidengroep werken al lal® samen. Djumbo houdt een S® mertour langs 27 vestigin® van Jumbosupermarkten in i i hele land. li Met de optredens hoopt de s e permarkt meer jongeren aar' spreken.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2006 | | pagina 16