Daas is aantrekkelijk
maar ook bloeddorstig
PZC
Wa waère m'n
groas mee die
mure van Jan
mms
Links op de stoep staat een mosselman of -vrouw
Nieuwe raadkaart
2
V
dinsdag 25 juli 2006
Langsprietregendaas
foto's Chiel Jacobusse
Goudoogdaas of 'brimst'
Sommige dieren zijn po
pulair omwille van hun
fraaie uiterlijk. Andere soor
ten zijn in trek vanwege
hun interessante levenswij
ze. Naar die maatstaven ge
meten zijn dazen ontzet
tend aantrekkelijke dieren.
Dazen worden ook wel hor
zels genoemd, hoewel echte
horzels in feite tot een heel
andere familie behoren. Re
gendazen worden soms
steekvliegen genoemd en
goudoogdazen staan in dia
lect bekend als 'brimsten'.
Andere benamingen zijn on
der meer paardenvlieg en
paardenhorzel.
Je kunt dazen overal tegenko
men. Er zijn soorten die zich
graag langs de bosrand ophou
den, evengoed als dazen die uit
sluitend op schorren leven. Ove
rigens gelden sommige soorten
als uiterst kritisch, terwijl ande
re dazen vrijwel overal te vin
den zijn. Gewone regendazen
zijn in Zeeland het talrijkst,
maar ook bijvoorbeeld de grijze
runderdaas en de gewone goud
oogdaas komen algemeen voor.
En in het zuiden van Zeeuws-
Vlaanderen is de langsprietre
gendaas verreweg de gewoonste
soort. Naast deze wijdverbreide
soorten zijn er dazen als de klei
ne runderdaas en de stipgoud-
oogdaas die in Zeeland slechts
van een enkele plek bekend zijn.
Zeeland is rijk bedeeld met soor
ten die aan het zoute milieu ge
bonden zijn. In schorren en inla
gen leven zeldzame soorten als
de zilte knobbeldaas en de kwel-
dergifoog. Je vindt hier ook de
gewone soorten vaak talrijker
dan elders. Naast het zilte mi
lieu oefent ook het water- en
vooral slikrijke karakter van de
ze gebieden aantrekkingskracht
uit op verschillende dazen.
Maar dazenrijke gebieden zijn
in deze tijd van het jaar niet erg
aantrekkelijk voor mensen. On
danks hun fraaie uiterlijk zijn
veel mensen - en dieren! - bang
voor deze vliegen. Op mooie zo
merdagen zijn de vrouwtjes op
zoek naar bloed, wat ze nodig
hebben voor een succesvolle
voortplanting. Iedereen die wel
eens door een daas gestoken is,
weet dat dat bepaald geen pret
je is. Er ontstaat een fikse zwel
ling die soms dagenlang stand
kan houden.
Plaag
Regendazen zijn momenteel in
sommige delen van Zeeland een
ware plaag. Dat heeft waar
schijnlijk te maken met het
fraaie zomerweer. Als de tempe
ratuur lager is dan 20 graden
zijn dazen nauwelijks actief.
Naarmate de temperatuur hoger
wordt, neemt de steekactiviteit
toe. De meeste dazen worden
momenteel aangetroffen in bos
gebieden in Zeeuws-Vlaande
ren. In een enkel geval moest
zelfs een excursie worden afge
last omdat wandelaars massaal
belaagd werden door langspriet-
regendazen. Elders in Zeeland
is er slechts plaatselijk sprake
van overlast.
Veel dazen leggen hun eitjes in
vochtig slik. Als de larven uitko
men voeden deze zich in eerste
instantie met minuscuul kleine
plantenresten, maar er zijn ook
geduchte rovers onder, die
wormpjes en allerlei ander klein
grut belagen. Niet alleen andere
dieren, maar ook soortgenoten
worden met huid en haar ver
slonden.
Een daas is niet altijd direct als
zodanig herkenbaar. Er zit erg
veel verschil tussen de diverse
soorten. Naast de grootte (van 8
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
tot 25 millimeter), kan ook de
kleur tussen de verschillende
soorten sterk variëren. Grootste
inlandse soort is de paarden-
daas, met een lengte van 25 mil
limeter en een vleugelspanwijd
te van meer dan 5 centimeter.
Overigens staat deze soort op
het punt om uit te sterven. Uit
Zeeland is alleen een zeer
oude waarneming bekend.
Dazen vallen nog het meest op
door hun bijzonder gekleurde
ogen. Op een donkere onder
grond vallen banen te onder
scheiden die variëren van knal
roze tot metallic blauw of glan
zend groen. Ook de gevlekte
vleugels bieden een goed aan
knopingspunt om een aantal da-
zensoorten als zodanig te her
kennen.
Geen enkele daas steekt uit
agressie of om zich te verdedi
gen. Dat houdt in dat je alle da
zen met de hand kunt vangen
zonder het risico om gestoken te
worden. Als een daas zijn steek-
snuit in de huid boort is het al
tijd om bloed te doen. Als de
huid eenmaal doorboord is
wordt speeksel met een antistol-
lingsmiddel ingespoten om te
zorgen dat moeder daas ongehin
derd bloed kan opzuigen. Steek-
muggen en knutjes houden er
trouwens precies dezelfde ma
nieren op na, en steeds met het
zelfde doel; namelijk hoogwaar
dige voedingsstoffen opzuigen
ten behoeve van de voortplan
ting.
Chiel Jacobusse
Misschien stamde 't èkken
roönd de kèrreke nog uut
d'n tied van de Batavieren. Pre
cies weet 'k 't ök nie mi. Dat èk
ken bestoönd toen uut paèlen
van oóngeveer 'n meter oagte,
mee van da roestige armonikao-
gaos d'r an. Je mos d'r nie tegen
an leune, aanders lag je vö'
tiedig op 't kèrrek'of.
Noe was dat gammele èkken a
meer dan eêns oónderwèrrepe
van gesprèk ewist in de gemeên-
teraèd. D'r mos 'n nieuw èkken
komme, da duurzaèm in goeie-
koap was. Wie d'r op 't idee
ekommen is om de mure te laète
baauwe weet 'k nie. 'k Bin d'r
nie bie ewist. In wie d'r op 't
idee ekommen is om die rots
blokken te koape weet 'k ök nie.
Ma 't za zeker wè in de annao-
len van de gemeênteraèd be-
waèrd weze.
Op zekeren dag kwaème d'r 'n
paèr vinters om t'aauwe èkken
of te breke. Daènaè maèkten ze
in 'n keurige cirkel roönd de kèr
reke, de openbaère laègere scho-
le, 't arrestaantenlokaol in de
bèrgplaèse van de braandspuite,
'n fundering van beton van oön-
geveer veertig centimeter breêd.
Intusse wiere d'r waègens vol
mee rotsblokken an evoerd. Waè
ze die vandaèn aèld is m'n noe
nog 'n raèsel. Ma as d'n dag van
gistere weet ik nog oe eên van
de tweê mannen 'n rotsblok op-
raèpte in d'r mee naè de funde
ring liep.
Zoönder poespas van 'd'n eêste
steên wier eleit deü' lei die man,
die laèter mien groate kamme-
raod zou oare, dat blok op z'n
plèkke. Dat is noe meer dan ze
ventig jaèr elee. In dat blok leit
'r nog. As 'k nog precies wist
welken 't was, gieng ik die steên
aolsnog goud vèrreve.
Zö begon de bouw van de mure,
't Was aomaè recht tegenover
oöns uus dus je kan begriepe da
'k èlken dag gieng kieke naè de
vorderiengen. Laèter oarde ik
da 't wèrrek was opgedraège an
'n paèr wèrrekloaze boere-aère-
baaiërs. Ik dienke da ze op z'n
besten eên weke bezig waère toe
d'r a eên of'aèkte. Toe was t'r
nog mar eêne over. Alleên an de
vastoudend'eit van dien eênen is
't te danke da die mure gereêd
ekomme is. Z'n naèm?: Jan de
Jonge uut de Kosjeswègte.
Vö vaoder Cats, Michiel
Adriaanszoon de Ruijter, Naere-
bout in nog vee aandere beroem
de Zeêuwen wiere staandbeêl-
den op ericht. Vö Jan de Jonge
'k nèrreges 'n klein gedènk-
plaètje ezie. In toch was 'n de
persoan di an Kèrrekwèrreve vö
vele jaèren 'n eigen gezicht gaf.
Ie besteedde meer tied an't zoe
ken naè passende stikken, dan
an't mèsselen zèllef. Ma 'k erin-
ner m'n eige nog goed dat 'n
zélfs bie m'n daègelijkse praètje
nie even d'n tied nam om 'n si-
gerètje op te steke. Ongedurig
zwierve z'n oagen over de rots
blokken om de juuste steênen
op de juuste plèkken te kriege.
D'r kwam 'n tied, dat 't bouwen
an de mure vö zien 'n tweêde na
tuur begon t' oaren. Aolsma ge-
staèger naèderde de mure z'n
voltoaiing. In èlleken dag, in
weer in wind was 'n op z'n post.
Totdat 'n op zekere dag de laos-
te steên op z'n plèkke lei. Nog
eve mee 'n kwaste de voegen bie'
strieke in daè stieng dan die mu
re as 'n bezienswaèrdigeid van
de eêste orde.
Je kon wè zégge dat 'n de moei
lijkste klus eklaèrd ao die oait
op Kèrrekwèrve was volbrocht.
Wa waère m'n groas. Van einde
in vérre kwaème de maènsen kie
ke naè dat zöveeste wêreldwoön-
der. Oorlog in rampe, de mure
eit 't aomaè deüstaè zoönder 'n
kik te geve, as 'n monumènt van
deüzettingsvermogen in kunst
zin. Ik dienke nie da de bouw-
meêster Jan de Jonge oait 'n lint
je ekregen eit. 't Za noe wè te
laète weze. Jan de Jonge za wè
nie nu in 't land van de levenden
weze. Alleên in oönze erinne-
ring za d'n voortleve. Z'n naèm
za nie in de krante komme bie
de lintjesregen zö om in naèbie
dertig april. Ma verdient eit
'n 't.
Noe 'k mien eige laète vertèlle
dat èrreges in die mure 'n buisje
verstopt zit mee gegevens betref
fende de beslissingen van de ge
meênteraèd in de mèsselaèr.
't Oart noe zö langzaèmeraand
tied dat dat buisje vö d'n dag
aèld oart. As ze dat noe nie doe,
gebeurt dat noait mï. De mure is
a vö d'n èlt ter ziele.
M'n naèmelijk geconstateerd
da nieuwe, naè rampse macht'
ebbers minder waèrdering aode
vö dat gigantische bouwwèrrek
as de ménsen van vroeger. Naè
de rampe wier de mure tot aolle-
ve oagte aof'ebroke. Daèmee
ield t'n op 'n momumènt te we
ze. M'n noe weliswaèr 'n beter
overzicht over 't gazon, ma de
énkele keren in 'n jaèr da 'k 'm
begroete, bluuf ik 't 'n aofgebro-
ke mure vinde in zeker gin mo
mumènt.
In dat spiet mien toch zö vreêse-
lijk, Jan. Ma jao, vee tied 'k ok
nie mï.
Joop van Zijp
Vanuit Philippine groetjes,
staat aan de voorkant van
de kleurige kaart - met klom
pen erop afgebeeld - die M. de
Wit-Dijkers over haar woon
plaats stuurt. Aan de achter
kant meldt ze nadere informa
tie over de raadkaart van vorige
week. „De foto geeft zomerse
ontspanning weer en is van om
streeks 1900. Nu is alles zo ver
anderd - het is met geen pen te
beschrijven."
Op de kaart staat Philippine,
Markt. Hans Lindenbergh heeft
er met vraagteken het jaartal
1910 bij gezet. Verschillende in
zenders noemen dat ook, zoals
J. Gernaert uit Clinge. Die komt
tot deze conclusie vanwege de
klederdracht van de mensen.
„Philippine is van oudsher een
mosseldorp, verbonden met de
Westerschelde via de zeearm de
Braakman. Bij de inpoldering
van de Braakman in de jaren
vijftig van de vorige eeuw ver
dween de haven, maar de mos
selplaats is gebleven en wijd en
zijd bekend, vooral bij de zui
derburen."
Op een 'groeten-kaart' uit Phi
lippine zou je dan ook eerder
mossels dan klompen verwach
ten. Er is zelfs in het dorp een
mosselbeeld als blikvanger. Vol
gens B. Spuescns uit Philippine
is het marktplein omstreeks
1900 afgebeeld. Hij verwijst
naar het boekje Philippine en
zigheid van de vissers. Menig
een trok naar Yerseke. „Je komt
daar nog steeds Philippiense na
men tegen, zoals Rammmeloo,
Barbé en Dhooge", aldus Ste-
vense.
Hij geeft aan dat de foto een
blik biedt op de Markt in de
richting van de Havenstraat.
„De Markt - nog met gras be
groeid, een soort plantsoen dus
- werd vroeger Dorpsplaats ge
noemd en heet nu Philipsplein.
Rechts achter de tweede boom
staat het bekende café-restau
rant De Zwaan van mosselhan
delaar P. Wijne-de Foeljaeger.
Dit gebouw, met aan de gevel
een bord met het opschrift 'af
spanning' komt al voor in 1796
onder de naam herberg De
Swaen."
In het hoge pand naast de her
berg woonde eigenaar Wijne.
Stevense heeft waarschijnlijk
de loep erbij gehaald: „Links op
de stoep staat, met een mand
van dit zeebanket, een mossel
man of -vrouw, kennelijk bezig
dit uit te leuren." Niet zicht
baar op de kaart stond vooraan
de muziektent, met een waar
schuwingsbord erop:verboden
op de Markt te rijden.
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
E. F. Neufèglise, Philippine,
A. Willaert-Seghers, Clinge en
B. Spuesens, Philippine.
Wie een wat schuine lijn van zuid naar noord over
de kaart trekt, komt aardig in de buurt van het
dorp dat staat afgebeeld op de nieuwe raadkaart
uit de verzameling van Hans Lindenbergh. De
vraag is natuurlijk: hoe luidt de naam van het
dorp? Nadere bijzonderheden over de afgebeelde
situatie en de tegenwoordige, zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
29 juli worden gezonden naar: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 31,4460 AA Goes; fax
0113-315669; redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden
drie waardebonnen verdeeld.
Philippine
Markt
het Zeeuws-Vlaanderen van wel
eer, van Egbert de Kuijper.
Daarin staat de foto ook afge
beeld.
C. F. Stevense uit Middelburg
neemt een duik in de geschiede
nis van het dorp. De stichter
van het vestingdorp, in 1505 tot
stand gekomen, was Hiëroni-
mus Laurijn, een hoveling van
Philips de Schone. Zo is ook de
naam verklaard: Hiëronimus
noemde de vesting naar zijn
baas. De hertog van Parma ver
sterkte het dorp in 1585 (het
jaar waarin hij ook Antwerpen
veroverde) met een vierkante
schans, die in 1600 (het jaar van
de slag bij Nieuwpoort) door
prins Maurits werd veroverd.
Na herovering door de Span
jaarden kwam de vesting in
1633 toch weer in het bezit van
de Friese stadhouder prins Wil
lem Frederik. De vesting werd
tijdens de Franse overheersing
in 1805 opgeheven.
Als centrum van mosselvangst
en -kwekerij kreeg Philippine
pas betekenis toen na de afschei
ding van België in 1839 zich de
Belgische mosselvissers uit
Boekhoute vestigden, alsmede
andere vissers uit de omgeving.
Hoogtepunt van de bloei lag
rond 1900, met de opening van
een nieuwe haven en het Philip-
pinekanaal dat toegang gaf tot
de vaargeul in de Braakman en
het Axelsche Gat. De inpolde
ring van de Braakman (1952)
maakte een eind aan de aanwe
