Stamcel kan hart versterken
Emotie-eters krijgen hulp
KRAS.NL
Het begint bij de
vraag om meer
psychosociale zorg
Inspuiten lichaamseigen materiaal is heilzaam voor zieke rikketik
i
MlMdlÉF
Autoreis GARDAMEER
jj
De Duitse HARZ
VELUWEMEER
Hilton WEIMAR
Hilton SOESTDUINEN
EMILIA-ROMAGNA
In het Leids Universitair Me
disch Centrum (LUMC) experi
menteert een team medisch on
derzoekers rondom cardioloog
Douwe Atsma met stamcellen
om hartpatiënten te helpen. De
resultaten zijn veelbelovend.
door Wilfred Simons
LEIDEN - Hart- en vaatziekten
zijn doodsoorzaak nummer één
in Nederland. In de kleine en
drukke afdeling cardiologie van
het LUMC hangen borden waar
mee de medewerkers elkaar aan
sporen de sigaret te laten liggen,
meer te bewegen, twee stuks
fruit en honderd gram groente
per dag te eten. Dat zijn de be
langrijkste manieren om hart
kwalen en -falen te voorkomen.
Cardiologen bedachten de afge
lopen decennia nieuwe technie
ken om het hart aan de gang te
houden: bypasses, dotterbehan
delingen. 'stents' die dichtgeslib
de slagaderen openhouden en de
harttransplantatie als ultieme
oplossing.
Cardioloog Douwe Atsma van
het LUMC: „Hart- en vaatziek
ten zien we vaak bij ouderen.
We zien steeds meer gecombi
neerde kwalen: een kapotte hart
klep met een hartritmestoornis,
of een klepprobleem en een by
pass. We slagen er steeds beter
in patiënten in leven te houden,
maar er zijn nieuwe technieken
nodig om de kwaliteit van leven
te verbeteren."
Vijf jaar geleden begonnen Ats
ma en zijn collega's met stamcel
therapie: „We weten al dertig
jaar dat in het beenmerg nieuwe
cellen worden gemaakt, waaron
der bloedcellen." Die nieuwe cel
len worden niet kant-en-klaar
in het beenmergvocht gevonden.
Er zijn stamcellen maar ook
'voorlopercellen' die kunnen
'uitgroeien' tot één bot- of spier
cel." Atsma is geïnteresseerd in
'mesenchymale stamcellen' die
uitgroeien tot hartspiercellen en
in endotheelvoorlopercellen die
bloedvaten worden.
De Leidse specialist bedacht dat
het mogelijk moest zijn om been
mergvocht op te zuigen uit het
Cardioloog Douwe Atsma bewerkstelligt door het inspuiten van stamcellen in het hart van hartpatiënten de aanmaak van nieuwe hart
spiercellen. „We laten de genezing over aan Moeder Natuur." foto Henk Bouwman/GPD
heupbot ('een heel simpele in
greep'), de cellen die nodig zijn
eruit te zuiveren en in te spuiten
in de linkerkamer van het hart.
Dat is een plaats die niet met de
rest van het hart kan 'meeklop-
pen', omdat de hartspier er te
weinig bloed ontvangt om sa
men te kunnen trekken.
Pijnloos
Sinds 2001 zijn zeventig patiën
ten behandeld, dat is nagenoeg
pijnloos, al vinden de patiënten
de behandeling wel zwaar. Vol
gens Leidenaar Jan-Pieter
Kwestro (77), de tiende patiënt
die het experiment onderging
'maak je de operatie bij volle be
wustzijn mee'. „Je ligt vieren
half uur op de tafel." De gedach
te was dat de stam- en voorlo
percellen in het hart uitgroeien
tot nieuwe hartspiercellen en
bloedvaten. Dat lijkt inderdaad
te gebeuren. De effecten zijn
goed bij patiënten met ischemie,
van wie het hart onvoldoende is
doorbloed. Zij klagen over 'pijn
op de borst' (angina pectoris).
De harten zijn na behandeling
beter doorbloed, knijpen beter
samen en de patiënten hebben
veel minder pijn. Ook werkt de
methode na een acuut hartin
farct- Daarbij sterft een deel
van de hartspier af, maar na de
injecties herstelt die zich ten
minste gedeeltelijk.
Gemengde resultaten
Bij mensen met een slechte hart
spierfunctie zijn de resultaten
gemengd.
Volgens Atsma wacht een deel
van deze mensen eigenlijk op
een harttransplantatie. „Hun
hartfunctie bedraagt soms maar
eenvijfde van die van een ge
zond mens. Bij sommige patiën
ten zien we verbeteringen, bij
andere niet." Aanvankelijk was
het voor de cardiologen een
raadsel wat er in het hart ge
beurde. „We weten dat stamcel
len schade herstellen. Na een
hartinfarct zien we altijd méér
voorlopercellen in het bloed.
Waarschijnlijk is er van nature
enig herstel. Dat hangt van de
persoon af, van zijn bloeddruk
en cholesterolgehalte en of hij
rookt of niet. Het natuurlijke ef
fect is onvoldoende, dus wij ver
sterken het."
Maar hoe die cellen te werk
gaan, wist Atsma niet: „We spo
ten ze in en lieten de genezing
over aan moeder natuur." Inmid
dels heeft Atsma wel enig idee
wat de voorlopercellen doen.
„Ze beginnen een recruterings-
bureautje", zegt hij. „Ze trek
ken cellen aan die zich ontwik
kelen tot spier- en bloedvatcel
len. Ze doen niet zozeer zelf iets,
ze zetten iets aan. De stamcellen
die we normaal in het hart vin
den, doen dat van nature waar
schijnlijk ook." Na zeventig pa
tiënten is Atsma ervan over
tuigd dat stamcelbehandeling
veilig is. „We hebben geen gek
ke dingen gehad. Bij het overgro
te deel van de patiënten bereik
ten we goede resultaten."
Toch is het te vroeg om er een
standaardbehandeling van te
maken, want het succes is niet
wetenschappelijk bewezen. Ats
ma en zijn medewerkers zijn
druk doende met het dubbel
blind onderzoek dat dit bewijs
moet leveren.
Niet onomstreden
Stamcelonderzoek is overigens
wereldwijd niet onomstreden:
de Koreaanse stamcelonderzoe
ker Hwang Woo-suk publiceer
de in mei 2005 in het gerenom
meerde tijdschrift Science hoe
hij, als eerste ter wereld, mense
lijke embryo's kloonde om daar
stamcellen aan te onttrekken
voor het behandelen van onge
neeslijke aandoeningen als sui
kerziekte of de ziekte van Park
inson.
Eerder kloonde hij met succes
een hond.
In mei van dit jaar waarschuw
de de Inspectie voor de Gezond
heidszorg voor de stamcelthera
pie van het Nederlandse bedrijf
Cells4Health. Dat neemt
lichaamseigen stamcellen af bij
patiënten met multiple sclerose
en de zenuwziekte ALS. Na 'op
werking' injecteert het bedrijf
de cellen weer. Hoe de opwer
king in zijn werk gaat, is niet be
kend.
Het ALS Centrum Nederland
(een kenniscentrum op het ge
bied van amyotrofische lateraal
sclerose) noemt injectie van
stamcellen bij ALS-patiënten
'onzinnig'. Het opwerken ge
beurt in het Duitse Freiburg en
in het Britse Plymouth. Behan
delingen vinden plaats in klinie
ken in Azerbeidzjan, Dubai en
Istanboel. GPD
doorJans Goënga
Een bezoek aan de super
markt om in onze dage
lijkse levensbehoefte te voor
zien is niets bijzonders. Een
bezoek aan een ziekenhuis,
ook een levensbehoefte, erva
ren wij als bijzonder. Zeker
is dat de gevoelens van een
consument in een super
markt of in een ziekenhuis
van elkaar verschillen.
Komt dit omdat wij in het ge
val van een supermarkt zelf
bepalen wanneer wij gaan,
zelf uitmaken wat wij nodig
hebben en zelf afrekenen. Ei
gen keus en dus onafhanke
lijk? In het ziekenhuis stelt de
consument zich afwachtend
op. Van het artikel (medicij
nen, onderzoeken, operatie)
wat 'verkocht' wordt, heeft
de consument weinig kennis
en hij is overgeleverd aan de
kennis van de dokter en ver
pleegkundigen. Geen eigen
keus, dus afhankelijk?
Ontbreekt er in de super
markt een artikel dan is het
vanzelfsprekend dat aan het
personeel gevraagd wordt of
het artikel voorradig is of
eventueel besteld kan wor
den. Dat wij consument in
een ziekenhuis zijn, realise
ren wij ons niet altijd.
Zoals reclame op televisie en
in weekbladen voor de super
markt nodig zijn, is voorlich
ting over een medische in
greep ook onontbeerlijk. Er
bestaan folders waarin uitge
breid wordt beschreven wat
allerlei onderzoeken en opera
ties inhouden zodat je als con
sument zo goed mogelijk voor
bereid bent om zorgvuldig
een beslissing voor een medi
sche ingreep te nemen.
Je kunt de vergelijking door
trekken van zorgverleners in
een ziekenhuis die uitgaan
van een holistische benade
ring van de patiënt (niet al
leen aandacht voor het medi
sche aspect, maar ook aan
dacht voor de hele mens) naar
een supermarkt. Je zult hier
bij ontdekken dat er vaak één
artikel ontbreekt; namelijk
de psychosociale zorg.
De psychosociale zorg hoort
een vast onderdeel te zijn van
de totale hulpverlening. Het
gaat niet alleen om die juiste
en snelle diagnose. Het gaat
ook om de totale mens in zijn
sociale context.
Wij worden mondiger en heb
ben over het algemeen geen
moeite meer met het wagen
van hulp bij lichamelijke pro
blemen. Een hulpwaag voor
emotionele problemen die een
ziekenhuisopname nu één
maal met zich meebrengt ligt
moeilijker en lijkt gecompli
ceerder.
Uit de praktijk blijkt dat als
psychosociale zorg in een zie
kenhuis aanwezig is, de pa
tiënten zich begrepen voelen.
Angst en onzekerheid worden
minder. Is onze mondigheid
dan toch nog niet genoeg ge
groeid? Zijn wij zelf de veroor
zakers dat een vorm van psy
chosociale zorg niet als nor-
male hulpverlening wordt ge
zien? Volgens de marktwer
king: geen vraag, geen aan
bod, de investering is te
groot.
Toch erkent de gezondheids
zorg steeds meer dat niet al
leen lichamelijke aspecten be
langrijk zijn, maai- dat wagen
over gezin, werk en toekomst
meegenomen worden tijdens
een opname. Ook voor een
arts kan het heel belangrijk
zijn te weten of er eventueel
sociale problemen zijn, die
ziekmakend kunnen werken
of de genezing kunnen be
moeilijken. De zorg moet niet
alleen gericht zijn op het op
heffen van de medische pro
blemen maar ook op het func
tioneren van de patiënt als
psychosociaal individu.
Een vergelijking tussen super
markt en ziekenhuis levert
één overeenkomst op: het be
gint bij de waag.
Jans Goënga is maatschappe
lijk werker bij de Oosterschel-
deziekenhuizen.
Zij zijn niet gelukkig, maar zij
eten dat nare gevoel weg. Ber
gen winegums, pakken stroop
wafels, zakken chips en veel cho
cola. Even geeft dat een gevoel
van bevrediging, maar daarna
komt onherroepelijk de kater.
Zij krijgen een hekel aan zich
zelf, omdat zij zich weer hebben
laten gaan. Een speciale trai
ning moet de 'emotie-eters' van
hun eetbuien aflielpen.
door Gerard Akkerman
LEEUWARDEN - Het is als een
snoepje voor een kind dat huilt,
nadat het is gevallen. Emo
tie-eters vinden ook troost in
eten dat zij bij vlagen in grote
hoeveelheden naar binnen wer
ken. Zij eten hun frustraties, ver
driet of verveling weg.
Naderhand voelen zij zich schul
dig en zij slaan aan het lijnen,
maar dat houden ze niet vol. Zit
het even tegen dan doen zij toch
weer een greep in de snoeptrom-
mel of de koelkast. Zij jojoën
door het leven.
Onlangs is psycholoog Irma van
Steijn, van Maarsingh van
Steijn in Leeuwarden, een spe
ciale training begonnen voor
emotie-eters. De training is erop
gericht de momenten te hei-ken
nen waarop je gaat eten en dan
te kijken wat nu de werkelijke
reden is waarom je je niet goed
voelt. „Is dat om dat je alleen
bent, moe of onzeker. Ga daar
dan iets aan doen, sporten bij
voorbeeld, in plaats van eten."
Het gaat dus vooral om verande
ring van gedrag en leefstijl.
Het eetgedrag ontstaat vaak al
op jonge leeftijd. Janny had
geen fijne jeugd. Thuis waren er
veel problemen. „Maar die wer
den goed gemaakt met eten. Als
er weer iets naars was gebeurd,
dan kreeg je daarna wat lek
kers. Dus na het zuur het zoet.
Dat werd een patroon. Had ik
een slecht cijfer op school, dan
ging ik eten, Ik voelde me even
gelukkig, maar naderhand voel
de ik mij schuldig en stond weer
op de weegschaal."
Dit eetpatroon heeft zij nooit
kunnen doorbreken. Toen haai
man werd uitgezonden naar
Bosnië als militair kwam zij ki
lo's aan. „Ik was een half jaar al
leen en voelde me heel eenzaam.
Dan kon ik me niet meer beheer
sen en sloeg weer aan het eten.
Afhankelijk van de stemming at
ik koekjes en chocola of alle
maal hartige dingen."
Een Amerikaan staat op het punt een gigantische hoeveelheid kip naar binnen te werken die is klaarge
maakt in een mobiele barbecue die in staat is gelijktijdig 3,5 ton vlees te roosteren. foto RTR
Marjan was vroeger zo mager
als een lat. Volgens haar moeder
was zij daardoor vaak ziek.
Haar gewicht was een groot
hangijzer. „Ik moest eten, het
werd er bijna letterlijk inge
pompt. Wanneer ik maar at, dan
werd ik gewaardeerd. At ik niet,
dan was het een drama thuis."
Tot zij twaalf werd en een hor
moonbehandeling onderging. In
één jaar tijd kwam ze dei-tien ki
lo aan. „Toen was ik te zwaar en
moest ik ineens gaan oppassen.
Eerst vond ik het allemaal heel
prettig. Ik kreeg immers de aan
dacht die ik wilde. Maar toen ik
vijftien was, woog ik zestig kilo
en was te zwaar. Toen werd ik
met de vinger nagewezen." Ook
Marjan heeft haar eetgedrag
nooit echt kunnen veranderen.
Aanstaren
Beide vrouwen zijn nog steeds
te zwaar en niet gelukkig met
hun lichaam. Marjan ging zich
steeds ongezonder voelen en Jan
ny had het gevoel dat iedereen
haar aanstaarde op straat. Aan
een nieuwe broek passen beleeft
ze geen plezier meer. Aan hun
echtgenoten ligt het niet. Die
zijn blij met hun wouwen en vin
den hoogstens dat het wel iets
minder kan.
Tijdens de training wordt sterk
gekeken naar het gedrag en dan
vooral de smoesjes om dit goed
te keuren. 'Ik heb zware botten',
'het past bij me', 'ik ben gestopt
met roken', 'het zit in de familie'
en 'het is de schuld van ze ko
men allemaal voorbij en worden
doorgeprikt.
Er is veel aandacht voor allerlei
feiten over eten. Bijvoorbeeld
dat niet ontbijten dik maakt.
Hierdoor vertraagt de stofwisse
ling, waardoor meer eten uitein
delijk wordt omgezet in vet. Het
zelfde geldt voor lijnen, ook dat
leidt tot een tragere stofwisse
ling. Gaan mensen weer gewoon
eten, dan komen ze toch aan. Bo
vendien bestaat er een grote
kans op jojoën en het opnieuw
ontstaan van eetbuien.
Het kenmerk van eetbuien is
dat mensen niet bewust eten. Ze
hebben er volgens Van Steijn
nauwelijks erg in wat ze naar
binnen werken. Daarom is er
binnen de training veel aan
dacht voor bewust eten. „Kies
nou eens met aandacht wat je
eet en doe dat heel langzaam.
Proef echt de smaak en de struc
tuur. Dan blijkt soms dat je din
gen, die je anders zonder naden
ken naar binnen werkt, hele
maal niet lekker vindt omdat ze
korrelig zijn of opeens heel an
ders smaken. Bovendien ben je
sneller vol wanneer je heel be
wust eet." Zo vond Janny
M&M's ineens helemaal niet zo
lekker meer.
Stylingadvies
De cursus is niet alleen maar
zwaar. Er is ook plezier en aan
dacht voor leuke zaken, zoals
een stylingadvies. „De wouwen
krijgen een avond advies over
welke kleding en welke kleuren
het beste bij hun passen. Ze le
ren in hun kleding en make up
die lichaamsdelen te accentue
ren die mooi zijn, waardoor ze
trotser op hun lijf kunnen zijn
en weer meer kunnen genieten.
Iedereen heeft mooie kanten."
Meer kennis over eten en wat
dat met je lichaam doet en voor
al meer kennis over de redenen
waarom je aan het eten slaat,
moeten het gedrag positief beïn
vloeden. En dat gaat niet snel,
hebben de wouwen gemerkt.
„In het begin waren ze wat onge
duldig, maar nu zien ze toch ver
andering. Ze beseffen dat het
tijd en inzet kost." Janny vindt
het moeilijk. „Het gaat met val
len en opstaan, maar je bent je
wel bewuster van wat je aan het
doen bent." GPD
4-/5-daagse autoreis Midden-Duitsland
8-/15-daagse autoreis Italië
Aankomstdata: 29/7,5-12-19-26/8
verblijf in het moderne 4-sterren hotel Olimpia****
ligt op loopafstand van het levendige centrum van Imola
voorzien van restaurant, lift, tuin met zitje en Americanstyle bar
Italiaans ontbijten 3-gangendiner
golvende groene heuvels en vele olijfboomgaarden
velden met de eindeloze rijen wijnstokken
brede zandstranden aan de schitterende Adriatische Rivièra
Bologna, vrijstaatje San Marino en de mozaïken van Ravenna
Reisnummer AUTO 17.568, zie www.kras.nl/auto17568
8-/15-daagse autoreis Italië
Aankomstdata: 5-12-19-26/8
verblijf in de uitstekende Hotels Caravel La Vela**** inTorbole
Italiaans ontbijtbuffet, diner, 1 x candlelight dinner, muziekavond
o.a. restaurant, bar, lift, zwembad met zonneterras en beautycenter
ligt aan de noordkant van het populaire Gardameer
dé bekende hotspot voor watersporters
een heerlijk klimaat en gezellige strandjes
de heerlijke Italiaanse keuken en stralende zon
leuke stadjes zoals Malcesine en Sirmione
Reisnummer AUTO 17.784, zie www.kras.nl/auto17784
Informatie, voorwaarden en boekingen:
www.kras.nl
073 - 5 999 999 ma t/m vr.: 08.30-18.00 uur. za.: 10.00-15.01
Of boek bij één van onze 21 reisbureaus!
WWW.KRAS.nl WWW.KRAS.nl WWW.KRASJHi
I
5-/6-/7-/8- daagse autoreis Duitsland
Vrijwel iedere ma., di., za. en zo. van 29/7 t/m 30/10
verblijf in Hilton Weimar**** in prachtig Thuringen
aan het historische Goethepark, op loopafstand van het centrum
o.a. gezellige bar, restaurant, binnenzwembad, sauna, whirlpool,
solarium, schoonheidssalon en bowlingbanen
tips: de bakermat van de Duitse klassieke literatuur, interessan
te musea zoals Goethemuseum, geboortehuis van Goethe en
Schiller, uitstapjes naar indrukwekkende stad Dresden,het
1200 jaar oude Erfurt en de beroemde stad Naumburg
Reisnummer AUTO 17.524, zie www.kras.nl/auto17524
Vrijwel iedere ma. en vr. van 24/7 t/m 30/10
verblijf in luxe Hilton Pare Soestduinen**** midden in het bos
o.a. bar, lounge, a la carte restaurant en binnenzwembad
heerlijk fietsen op de Leusder Heide, de Utrechtse Heuvelrug
landgoed Huis ter Heide met prachtige bossen en vennen
Amersfoort de Onze LieveVrouwetoren en de Muurhuizen
de gezellige plaats Baarn met knusse winkelstraten
Bilthoven met haar prachtige binnenstad en prachtige natuur
winkelstad Utrecht met haar gezellige binnenstad en de Dom
Reisnummer AUTO 17.681, zie www.kras.nl/auto17681
3-/4-/5-/8-daagse autoreis Putten
3-/4-/5-daagse autoreis Midden-Nederland
Vrijwel iedere maandag en vrijdag van 24/7 t/m 27/10
verblijf in hotel Mercure Veluwemeer**** in Putten
o.a. ruime comfortabele lounge, restaurant met meerzicht
GRATIS gebruik van sauna, fitness en parkeergelegenheid
Nationaal Park de Hoge Veluwe met prachtige bossen, eindeloze
zandvlaktes, kleurrijke heidevelden met divers wild en vele vogels
pittoreske plaatsjes als Putten, Ermelo, Elburg en Hattem
het Kröller Müller Museum, het Dolfinarium en Walibi World
heerlijk winkelen in Utrecht, Amersfoort of Apeldoorn
Reisnummer AUTO 17.758, zie www.kras.nl/autol 7758
maandag 24 juli 2006
(Advertentie)
Vrijwel iedere vrijdag van 25/7 t/m 23/10
verblijf in Hotel RamadaTreffVier Jahreszeiten***+
ligt in het moderne plaatsje Hahnenklee in bosrijke omgeving
hoogste streek van Midden-Duitsland met naaldwouden en meren
o.a. restaurant, binnenzwembad,Turks stoombad, fitnessruimte
tips: de plaats Harzgerode met maar liefst 200 km aan wandel
paden, authentieke dorpen en leuke stadjes met vakwerkhui
zen, de grotten Tropfsteinhöhlen, het grootste natuurwonder
van de Harz, een stadswandeling door de keizerstad Goslar
Reisnummer AUTO 17.590, zie www.kras.nl/autol 7590
Spotgoedkoop, ook in
het hoogseizoen!